Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Meksika Tetrasının Gözleri: Evrimde Ara Geçiş Türlerine Harika Bir Örnek!

Mağaralarda Yaşayan Meksika Tetrası Balıklarının Gözleri Körelerek Yok Oldu ve Bu Evrimi Gösteren Ara Türler Halen Hayatta!

Meksika Tetrasının Gözleri: Evrimde Ara Geçiş Türlerine Harika Bir Örnek!
8 dakika
16,635
Podcast
7:13
Ekin Baran Sunar
Seslendiren
10
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Darwin’in “türlerin kökeni"ni açıklayan teorisini inşası sırasında kullandığı en önemli araçlardan birisi, kendisinden önce gelen karşılaştırmalı anatomistlerin tespit ettiği körelmiş organlardır. Burada detaylarını verdiğimiz körelmiş organlar, işlevini tamamen ya da kısmen yitirmiş; ancak türün yakın akrabalarında veya özdeşlerinde işlevini koruyan versiyonlarının bulunabildiği yapılardır.

Bir körelmiş organ, illa tamamen işlevsiz olmak zorunda değildir. Kısmen körelme olabilir veya körelme sürecinde, orijinal görevden başka görevleri üstlenecek biçimde evrim geçirilebilir. Darwin, bu yapıların Evrim Teorisi ile tam olarak uyuştuğunu fark etmişti. Gerçekten de günümüzde yüzlerce türde, binlerce körelmiş organ tespit edilmiştir ve her geçen gün bunların sayısı artmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Meksikalı tetra balığı (ya da kısaca Meksika tetrası) olarak da bilinen Astyanax mexicanus türünün, göz çukurları halen bulunmaktadır ama bu çukurlar içerisinde gözler hiç oluşmaz. Zaten karanlık mağaralardaki sularda yaşayan bu türün gözlere ihtiyacının olmamasından ötürü gözleri, zaman içerisinde giderek körelerek tamamen yok olmuştur. Muhtemelen bundan binlerce yıl sonra göz çukurları da tamamen ortadan kalkacaktır. Ancak şu anda körelmenin devam ediyor olması, evrimin gözlerimiz önünde gerçekleşen örneklerinden birisidir. 

Peki on binlerce yıldır karanlık mağaralarda yaşayan bu türün gözleri neden körelmiştir? Korunsa olmaz mıydı? Bu konu, “evrim ekonomisi” denen bir konuyla ilgilidir. Tamamen körelmiş, dolayısıyla "işlevsiz" olan organlar oldukça masraflıdır: Hiçbir işe yaramazlar; ancak üretilmeleri, bakılmaları, beslenmeleri gerekir. Dolayısıyla popülasyon içerisinde bu işlevsiz organları üretmeyenler, enerji tasarrufu bakımından diğerlerine göre avantajlı konuma geçerler. O işlevsiz gözlere harcayacakları enerjiyi hayatta kalmak ve üremek için kullanabilirler. Böylece nesiller içerisinde işlevsiz olan organı en az (veya eksik olarak) üreten ve hatta hiç üretmeyenler, en avantajlı olanlardır. Bunlar daha fazla üreyecek ve o organların üretilmesine engel olan genetik mutasyonları gelecek nesillere aktaracaklardır. Böylece nesiller içerisinde o organlar yok olacaktır. Körelme, bu nedenle makroevrimin en net örneklerinden birisidir.

Tüm Reklamları Kapat

Bir tür olarak bizler, gözlerimizin yuvarlak olması sayesinde daha keskin görüşlere sahip olduk. Ancak doğada birçok türün gözleri (örneğin mantis karideslerininki), bizim yapabildiğimizden çok daha fazlasını yapabiliyor. Bu da, gözlerin maliyetini arttırıyor. Aslında uzun bir zamandır gözlerin maliyetinin oldukça yüksek olduğu tahmin ediliyordu çünkü karanlığa gömülmüş olan türlerin çoğunda gözler yok oluyor. Ancak tam olarak ne kadar maliyetli olduğu bir soru işaretiydi. 

Göz, Düşündüğümüzden Daha Pahalı Bir Organ Olabilir!

Gözün ne kadar değerli olduğunu anlamak için farklı türlerde defalarca evrimleştiğini söylemek yeterlidir. Ancak elektromanyetik tayfı algılamak, önemli olduğu kadar, pahalıdır da... Science Advances dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, Meksika tetrasının gözleri, vücuda alınan enerjinin %15'ini kullanıyor!

Kıyas olması bakımından: İnsan beyni gibi aşırı masraflı ve aşırı yüksek enerji ihtiyacı olan bir organ bile, vücudunuzda üretilen enerjinin %20'sini kullanmaktadır. İlginç bir şekilde, bu enerjinin büyük bir kısmının retinadan gelen görsel bilgilerin işlenmesine harcandığı düşünülmektedir. Bu durum, gözlerin maliyetini ve aynı zamanda evrimsel önemini bizlere göstermektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Meksika Tetrası, körelme üzerinde çalışmak için adeta biçilmiş kaftan. Bu balık mağarada yaşıyor ve gözlere sahip değil. Bu türün farklı bir grubu ise ırmakların yüzeye yakın noktalarında yaşar ve görebilir. Görme ve evrimle ilgili bir analizimizi buradan okuyabilirsiniz.

İki grup birbirleri ile çiftleşebilecek kadar yakın akraba; bu yüzden de gözleri olanların gözlerini kaybetmesi çok kolay olabilirken, hala grubun büyük bir kısmı gözlere sahip. Bu süreç hakkında ekip, makalelerinde şöyle diyor:

Hem mağaralarda, hem aydınlıkta yaşayan ara fenotiplerde değişen derecelerde göz körelmesi tespit ettik.

Lund Üniversitesi'nden Dr. Damian Moran konu hakkında şunları söylüyor,

Bu tür üzerinde yapılan ölçümlerimiz, balığın yaşına bağlı olarak değişmekle birlikte, günlük kullanılan enerji miktarının %5 - %15'inin gözler tarafından tüketildiğini gösteriyor. Mağarada yaşayan grup ise gözlerini bir süreden sonra kaybetti; çünkü hiçbir getirisi olmayan bir organ için yüksek miktarda enerji harcaması yapması gerekecekti.

Nehirlerde yaşayan balıklar üzerinde enerji tüketimi incelendiğinde, vücut/beyin büyüklüğü oranı daha küçük olan küçük boyutlu balıklarda sinir sisteminin ihtiyaç duyduğu enerji miktarının en yüksek olduğu görüldü. 1 gramlık balıkta enerji kullanımı %15 iken, 8.5 gramlık balıkta enerji kullanımı yaklaşık olarak %5'ti. Bu durumda besinsel açıdan fakir bir alan olan mağara da yaşayan grup için ise gözleri köreltmek hayatta kalmak için büyük avantaj demek oluyor. 

Moran ve ekibi bulguları, görüşü kısmen körelmiş olan bireyler ve iki farklı grubun çiftleştirilmesi ile oluşmuş olan bireyler arasında yaptığı karşılaştırma ile doğruladı. Ayrıca enerji tüketimi ile alakalı büyüme oranı gibi özelliklerin karşılaştırılan iki grupta da benzer olduğunu ekliyorlar. 

Tüm Reklamları Kapat

İnsanda duyu kaybı, nöronların yeniden düzenlenmesine katkıda bulunup diğer bölgelerin geliştirilmesine ortam yaratmışken, bu türde enerji tüketiminin azaltılmasına yarar sağlamış gibi görünüyor çünkü görüşü körelmiş olan bireylerin beyin kitlelerinde %30'a kadar bir düşüş olduğu açıkça görülüyor.

Bu Balıklarda Göz Nasıl Köreldi?

Yukarıda da izah ettiğimiz gibi, gözleri ve beynin görsel kısımlarını inşa etmek, korumak ve sürdürmek çok fazla enerji kullanacağı için, karanlıkta yaşayan hayvanlar için göz kaybı büyük bir avantajdır. Bu nedenle mağara balıkları gözleriyle görmek yerine emerek “görür”.

İlk başlarda bu balıkların körleşme sebebinin, mutasyonların göz gelişiminde rol oynayan kilit genleri etkisiz hale getirmesi olduğu varsayılmıştı. Bunun, gözlerini kaybeden diğer bazı yeraltı türleri için geçerli olduğu da gösterilmişti.

Ancak, ABD Ulusal Çocuk Sağlığı ve İnsan Gelişimi Enstitüsünden Aniket Gore ve meslektaşları, mağara balıklarındaki göz gelişimi genlerinin DNA diziliminde sakatlayıcı bir değişiklik bulamadılar. Bunun yerine, bu balıkların genleri metil grupları adı verilen kimyasal işaretleyiciler tarafından kapatılmaktaydı. Bu tür değişimlere "genetik değişim" değil, "epigenetik değişim" adını vermekteyiz. Ekip, makalelerinde şöyle yazıyor:

Tüm Reklamları Kapat

DNA metilasyonunun gelişim sürecinde ve hastalıklarda merkezi bir rolü olduğu bol miktarda kanıta sahiptir; ancak bizim sonuçlarımız, epigenetik süreçlerin adaptif evrimde de eşit derecede önemli bir rol oynayabileceğini gösteriyor.

Daha Hızlı Evrim?

Araştırmacılar, bu epigenetik mekanizmanın, mağara balıklarının göz genlerinde DNA mutasyonları ile meydana gelen değişimlerden daha hızlı bir şekilde gözlerden kurtulmayı sağladığını öne sürüyorlar. Tabii bu tartışmalı bir iddia ve bunu destekleyebilmek için standart evrim teorisinin bu tür süreçleri içerecek şekilde genişletilmesi gerekecek. New York'taki Stony Brook Üniversitesi'nden evrimsel biyolog Douglas Futuyma şöyle diyor:

Bu çok ilginç bir makale. Ancak, epigenetik değişimin kendisi de büyük olasılıkla genetik bir değişimin sonucudur. Dolayısıyla bu keşfin, standart evrim teorisine herhangi bir zorluk getireceğini düşünmüyorum.

Gore’un ekibi göz genlerinin susturulmasının metilasyonla ilgili belirli bir genin artan aktivitesinden kaynaklandığını belirtiyor. Öyleyse asıl soru, bu geni daha aktif yapan nedir?

Gore’a göre o genin DNA diziliminde bir değişiklik olması muhtemel. İsrail'in Tel Aviv Üniversitesinden Eva Jablonka şöyle diyor:

Genetik mutasyonları tamamen ekarte edemezsiniz. Evrim, epigenetik değişimlerle de gerçekleşebilir ve bu nedenle yeni bir evrimsel senteze ihtiyacımız var. Belki de göz kaybına katkıda bulunan genetik bir çeşitlilik vardı.

Lamarck'ın Evrim Teorisi

Ancak Jablonka, kalıtsal epigenetik değişikliklerin tek başına göz kaybını açıklayabileceğini düşünüyor. Dahası, epigenetik değişikliklerin bir şekilde mağara ortamı tarafından tetiklenebileceğini bile düşünüyor. Yani Lamarck’ın bir bireyin yaşamı boyunca edindiği özelliklerin soyundan alınabileceği fikrini destekleyen evrim teorisini benimsemiş diyebiliriz. İngiltere, St Andrews Üniversitesinden David Shuker, bu veya epigenetik mekanizmalar yoluyla önerilen diğer evrim örneklerinden herhangi biri ile ikna olmuş değil:

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Great Expectations (Charles Dickens)

Great Expectations is the thirteenth novel by Charles Dickens and his penultimate completed novel. It depicts the education of an orphan nicknamed Pip (the book is a bildungsroman, a coming-of-age story). It is Dickens’s second novel, after David Copperfield, to be fully narrated in the first person. The novel was first published as a serial in Dickens’s weekly periodical All the Year Round, from 1 December 1860 to August 1861. In October 1861, Chapman and Hall published the novel in three volumes. The novel is set in Kent and London in the early to mid-19th century and contains some of Dickens’s most celebrated scenes, starting in a graveyard, where the young Pip is accosted by the escaped convict Abel Magwitch. Great Expectations is full of extreme imagery – poverty, prison ships and chains, and fights to the death – and has a colourful cast of characters who have entered popular culture. These include the eccentric Miss Havisham, the beautiful but cold Estella, and Joe, the unsophisticated and kind blacksmith. Dickens’s themes include wealth and poverty, love and rejection, and the eventual triumph of good over evil. Great Expectations, which is popular both with readers and literary critics, has been translated into many languages and adapted numerous times into various media.

Warning: Unlike most of the books in our store, this book is in English.
Uyarı: Agora Bilim Pazarı’ndaki diğer birçok kitabın aksine, bu kitap İngilizcedir.

Devamını Göster
₺210.00
Great Expectations (Charles Dickens)
  • Dış Sitelerde Paylaş

Bazı hayvanların çevreye epigenetik mekanizmalar yoluyla yanıt verdiğine şüphe yok; ancak bu mekanizmalar da genetik değişimlerle evrimleşti.

Yani, Futuyma gibi, mutasyon ve doğal seçilim gibi standart evrimsel süreçlerin hala keşfettiğimiz her şeyi açıkladığını düşünüyor. Şöyle diyor:

Bu süreçlerin meydana gelme biçimine yönelik sürekli yeni yollar keşfediyoruz. Bugüne kadar birçok şaşırtıcı şey bulduk. Ancak bunların temel prensiplerde herhangi bir şeyi değiştirdiğini düşünmüyorum. Bu nedenle "Genişletilmiş Evrimsel Sentez" gibi fikirlerin savunulması konusunda şüphelerim var. Bana kalırsa bazıları evrimsel teoriye yeniden dini fikirleri gizlice dahil etme çabasındalar. Organizmaların genlerden başka bir ajan tarafından kontrol edilebildiği fikrini sokmaya çalışıyorlar.

Körelmiş Gözlerin Evrimin Bir Ürünü Olduğundan Nasıl Emin Oluruz?

Wilkens ve arkadaşları, 1971 senesinde körelmiş organların evrimle doğrudan ilişkili olduğunu basit bir gözlemle göstermişlerdir. Meksika tetrasının mağaralarda yaşamayan, su yüzeyinde yaşayan çok yakın akrabası olduğu düşünülen bir grup balık bulunmaktaydı. Wilkens ve ekibi, bu balıkları laboratuvar ortamında bir araya getirdiler ve iki grubun birbiriyle çiftleşebildiğini gördüler. Yani büyük ihtimalle, türleşme henüz tamamlanmamıştı; ancak evrimsel süreç içerisinde, izolasyona bağlı olarak farklılaşmalar sürüyordu.

Daha sonra, 2000 yılında Yamamoto ve Jeffery'nin yaptığı yeni araştırmalar ise, tartışmalara son noktayı koyan cinstendi. Bu yüzeyde yaşayan ve gözleri olan tetralardan aldıkları lens dokusunu, mağaralarda yaşayan ve gözleri oluşmayan bireylere aktardılar. Bu canlılar, ışıklı ortamda yaşatıldıklarında, normal şekilde gözler geliştirebiliyorlardı.

Dolayısıyla, bu deneyler, mağaralarda yaşayan Meksika tetrasının, yüzeyde yaşayanlardan ayrılarak evrimleşmeye başladığı fikrini net bir şekilde doğrulamaktadır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
41
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 12
  • Bilim Budur! 7
  • Muhteşem! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • İnanılmaz 1
  • Umut Verici! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: IFLS | Arşiv Bağlantısı
  • S. Luntz. Eyes Are A Lot More Expensive Than We Thought. (14 Eylül 2015). Alındığı Tarih: 1 Ağustos 2019. Alındığı Yer: IFLS | Arşiv Bağlantısı
  • M. Le Page. Blind Cave Fish Lost Eyes By Unexpected Evolutionary Process. (12 Ekim 2017). Alındığı Tarih: 1 Ağustos 2019. Alındığı Yer: New Scientist | Arşiv Bağlantısı
  • D. Moran. (2015). The Energetic Cost Of Vision And The Evolution Of Eyeless Mexican Cavefish. Science Advances. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 02:40:46 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3868

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Luntz, et al. Meksika Tetrasının Gözleri: Evrimde Ara Geçiş Türlerine Harika Bir Örnek!. (1 Ağustos 2019). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3868
Luntz, S., Cimbat, H., Bakırcı, Ç. M., Öztürk, ., Aslan, . (2019, August 01). Meksika Tetrasının Gözleri: Evrimde Ara Geçiş Türlerine Harika Bir Örnek!. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3868
S. Luntz, et al. “Meksika Tetrasının Gözleri: Evrimde Ara Geçiş Türlerine Harika Bir Örnek!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 01 Aug. 2019, https://evrimagaci.org/s/3868.
Luntz, Stephen. Cimbat, Hilal. Bakırcı, Çağrı Mert. Öztürk, . Aslan, . “Meksika Tetrasının Gözleri: Evrimde Ara Geçiş Türlerine Harika Bir Örnek!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, August 01, 2019. https://evrimagaci.org/s/3868.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close