Çok güzel bir söz vardır: "Yalancılık meslek dalı ilan edilmeli artık, o kadar çok ustası var ki...",

Ne kadar haklı bir söz öyle değil mi? çünkü günümüzde nereye baksak, bir sahtekarlık görüyoruz. Artık iyi yalan konuşan insanlara "zeki" denmektedir. İyi yalan konuşan insan gerçekten de böyle midir? politikacılar zeki midir? veya o absürt eserleri ile insanları kandıran kişisel gelişim yazarları zeki insanlar mı?

M.Ö. 3000 yıllarında Sümerlerin icat ettiği tekerlek ile başlayan, eşyaları ve insanları bir yerden bir yere taşıma arzusuyla gelişen seyahat araçları, günümüzde geliştirilmeye devam ediyor. 1769 yılında ilk buharlı araba, 18. yüzyıl sonlarına doğru bisiklet ve 1903 yılında uçağın keşfi ve şimdi: Hyperloop! Yani kısaca, bir kapsülün içinde çok hızlı yolculuk.

Dünya’da bir yerden bir yere ulaşılan süreyi kısaltmak için yapılan araştırmalar ve çalışmalar tüm hızıyla devam ediyor. Deniz altlarından yapılan tüp geçitler yolları kısaltırken, hızlı trenler ve uçaklar zamandan epey tasarruf sağlıyor. Ulaşımda çığır açacak olan Hyperloop ise oldukça sıra dışı bir ulaşım ve seyahat modeli olarak heyecan yaratıyor!

Radyokarbon tarihleme veya daha çok bilinen adıyla karbon-14 yöntemi, arkeolojik çalışmalarda en çok kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntem, elde edilen arkeolojik buluntunun ne kadar eski olduğunu hesaplamakta kullanılır. Şüphesiz bu amaçla kullanılan yöntemlerin de en meşhurudur. Bu yazıda bulucusu olan bilim insanına Nobel ödülü kazandıran bu yöntemin tarihçesine ve nasıl işlediğine göz atacağız.

Karbon elementi doğada 3 farklı formda bulunabilir: Karbon-12, karbon-13 ve karbon-14. Bu 3 farklı karbon izotopunun ortak özelliği, çekirdeklerindeki proton sayılarının eşit olmasıdır. Bu tanecikleri birbirinden ayıran ise çekirdeklerindeki nötron sayılarının farklı olmasıdır. Karbon-12 atomunun 6 tane, karbon-13 atomunun 7 tane ve karbon-14 atomunun 8 tane nötronu vardır. Nötron sayılarının farklı olması atomların kütlelerinin de farklı olmasına yol açar ve bu karbon atomları kütle numaralarına göre isimlendirilir. Örneğin karbon-12 atomunun kütle numarası 12 iken karbon-14 atomunun kütle numarası 14'tür.

Queso Fresco; feta peynirine benzeyen, İspanya kökenli ancak Meksika mutfağında yaygın kullanılan taze bir peynir çeşididir. Hem inek hem de keçi sütünden yapılabilir. Meksika'da yaygın olarak çiğ sütten yapılmaktadır. Cotija peyniri ise, kökeni Meksika olup inek sütünden yapılan yarı sert bir peynirdir ve çorba, tako, salata gibi birçok gıdayla servis edilir.

Rizo Lôpez Foods marka üreticiye ait bu iki peynir kaynaklı bir Listeria monocytogenes salgını raporlanmıştır. CDC'nin (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi ve FDA (Gıda ve İlaç Dairesi) ortak yürüttüğü bu uzun soluklu salgının detaylarını inceleyelim.

Bir önceki yazımızda, diğer yazı dizilerimizde daha genel kapsamda ele aldığımız seçilim olgusunun daha akademik detaylarına girmiştik ve farklı sayıdaki lokus sayısıyla ifade edilen özelliklere göre geliştirilen farklı modellerin varlığından söz etmiştik. Ancak daha önemlisi, mutasyonların evrimin ana mekanizması olamayacağı gerçeğini matematiksel olarak ispatladıktan sonra, mutasyonların yarattığı varyasyonlar üzerine etki eden seçilimin ne kadar önemli bir evrimsel kuvvet olduğunu sözel olarak açıklamış, örnekler vermiştik. Şimdi ise bu konunun matematiğine girerek, mutasyonlara kıyasla seçilimin ne kadar hızlı bir şekilde evrimi tetikleyebileceğini göstereceğiz. Böylece matematik alet çantamıza yeni formüller ekleyerek, Hardy-Weinberg Dengesi'nin ikinci kuralı olan "Dengenin var olması için seçilim olmayacak." ilkesini bozsak bile popülasyonların evrimsel analizi nasıl yapabileceğimizi göreceğiz.

Öncelikle, herkesin genel hatlarıyla bildiği seçilim olgusunu sayısal bir düzleme oturtalım: Yine tek lokuslu (2 alelli) bir model kullanacağız, en basitini yani. Alellerimizin adı B1 ve B2 olsun bu defa. Tıpkı A ve a gibi; ancak farklı harflere ve isimlendirmelere de alışın diye böyle yapmayı uygun görüyoruz. Hemen bir başlangıç frekansı tanımlayalım:

Genel olarak, fosiller üzerinden ilerleyeceksek, bilmemiz gereken şey, yer kabuğunda derinlere indikçe, zamanda geriye gittiğimizdir. Çünkü ilk fosilleşen kemikler, yer katmanlarının en altında yer alır, fosilleşmenin gerçekleşmesinden sonra günümüze kadar, o katmanın üzerine birçok yer katmanı oluşmuştur. Bu sebeple derinlerden yüzeye yaklaştıkça, zamanda yolculuk yapıp geçmişten günümüze ulaşırız. Bugünün kemikleri de, geleceğin yeryüzü için derin katmanlarda yer alacaktır. Bunu bilmekte fayda var. Ayrıca arkeoloji, paleontoloji ve paleoantropoloji son derece yavaş ilerleyen, sonuçların çok uzun sürelerde alınabildiği bilim dallarıdır. Filmlerden veya çeşitli kaynaklardan sanıyoruz izlemişsinizdir, ancak devasa bir dinozorun kemikleri veya antik bir buluntunun yeryüzüne çıkarılabilmesi için diş fırçalarına benzer çok ufak ve yapıya zarar vermeyecek aletlerle, milim milim kazmak gerekmektedir.

Çok yavaş ilerlemek zorundalar, çünkü fosiller çok hassastırlar ve kolayca dağılabilirler. Üstelik sadece kazı işleri de değil; fosiller çıkartıldıktan sonra laboratuvarlara taşınması, onlarca farklı test ve analizden geçirilmeleri, test sonuçlarının başka bilim insanlarınca tekrarlanıp onaylanması süreci oldukça sancılıdır. Bu da, bilim insanları olarak bizlerin evrimsel kanıtlara ulaşma hızımızı düşürmektedir. Bu sebeple muhtemelen gezegenimiz içerisinde bulunabilecek fosillerin milyonda birine bile henüz ulaşabilmiş değiliz. Orada bir yerlerde, sayısız fosil yüzeye çıkmayı bekliyor. Ancak bu, elbette evrimsel analiz açısından çok büyük bir dert değildir, çünkü eldeki verilerle dahi sayısız türün evrimi kolaylıkla ispat edilebilmekte, bilip bilebileceğiniz neredeyse her türün evrimsel geçmişine dair iyi kötü bazı fosil izleri elimizde bulunmaktadır. Kimi zaman bu fosiller eksiksiz geçişleri göstermekteyken, kimi zaman aradaki bazı basamaklar henüz keşfedilmemiş olabilir. Ancak bu ikinci gruptaki evrimsel örnekler dahi, aradaki evrimsel geçişi (eksikliklerden ötürü biraz sıçramaları olsa bile) net bir biçimde gözler önüne sermektedir. Kısaca evrim, aklınıza gelebilecek her tür ve bu türlerin atalarına ait fosil kayıtlarıyla gösterilebilmektedir. Hele ki söz konusu tür grubu insansılar, yani günümüz modern insanları ve atalarıysa...

Birçoğumuzun mütemadiyen var olan hedeflerinden biri, fazla kilolarından kurtularak daha sağlıklı ve fit bir görünüme sahip olmak. Bu hedefe ulaşmak için de başta internet olmak üzere birçok kaynağa başvuruyoruz.

Bu çalışmamızda, nasıl kilo verebileceğimizden ziyade kilolarımız ile ilişkili çevresel faktörlerden biri olan mahalle etkisine odaklandık. Sonuçlarımız, mahalle düzeyindeki değişkenler ile bölge sakinlerinin Vücut Kitle İndeksleri (İng: "Body Mass Index" veya kısaca "BMI") arasında bir ilişki olduğunu gösterdi.^[1] Vücut Kitle İndeksi, fazla kilonun hesaplamasında kullanılan başlıca yöntemlerden bir tanesidir. Bireyin kilosunun, boy değerinin karesine bölünmesiyle (${\text{kg/m}}^2$) hesaplanır. Referans aralığı olarak Dünya Sağlık Örgütü'nün referans aralığı dikkate alınır.^[2] Vücut Kitle İndeksi'ni hesaplamak için T.C. Sağlık Bakanlığı'nın internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.