Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Gökkuşağı Nedir, Nasıl Oluşur? İkili ve Dörtlü Gökkuşakları Nasıl Meydana Gelir?

Gökkuşağı Nedir, Nasıl Oluşur? İkili ve Dörtlü Gökkuşakları Nasıl Meydana Gelir?
5 dakika
22,644
Tüm Reklamları Kapat

Gökkuşakları, her birimizin bildiği ve birçoğumuzun ilgisini çeken ilginç bir atmosferik olgu. Ancak tek bir gökkuşağından daha ilginç olanı, ikili ve hatta dörtlü gökkuşakları! Ama bu daha karmaşık olgulara geçmeden önce, gelin gökkuşaklarını tanıtan şu görseli inceleyelim:

Gökkuşağı, yağmur sonrasında gökyüzünde oluşan en hoş doğa olaylarından birisidir.
Gökkuşağı, yağmur sonrasında gökyüzünde oluşan en hoş doğa olaylarından birisidir.
Visually

İkili ve Dörtlü Gökkuşakları

Siz hiç hayatınızda 2'li veya 4'lü gökkuşağı görmüş müydünüz? İşte size birer örneği... 2'li olan bizzat benim tarafımdan ABD'de çekildi. Dörtlü olansa bir başka internet kullanıcısı tarafından çekilmiş. Peki bu nasıl oluyor?

Tüm Reklamları Kapat

Bildiğiniz ve az önceki görselimizde anlattığımız gibi gökkuşağı, belli bir açıyla yağmur damlalarına giren Güneş ışığının prizma etkisiyle tüm renklerine ayrılması sonucu oluşan bir ışık olayıdır. Bu açı genellikle tek bir açı olduğu için, gökyüzünde neredeyse her zaman tek bir gökkuşağı görürüz. Ancak kimi zaman belli hava şartları altında, söz konusu o açıdan yansıyan ışık saçılır, tekrar saçılır ve bir diğer uygun açıdan gözümüze tekrar ulaşır. İşte bu durumda, aynı gökkuşağının 2 adet görüntüsü oluşur. Buna "çifte gökkuşağı" adı verilir. Teknik olarak 1 gökkuşağı vardır; ancak o gökkuşağının 2 kopyası gökyüzünde belirir.

Dörtlü gökkuşağı fotoğraflamak ise pratik olarak imkansızdır. Çünkü yukarıda sözünü ettiğimiz olay çerçevesinde ışık her bir kırılıp tekrar yansıdığında, büyük oranda renklerini yitirir. Bu nedenle, fotoğraflarda göreceğiniz ikili gökkuşağından dış taraftaki çok soluktur. Çünkü doğrudan gelen Güneş ışınlarından oluşmaz. Yansımanın yansımasıdır gibi düşünebilirsiniz. Peki o zaman nasıl dörtlü bir gökkuşağı fotoğraflanmıştır?

Tüm Reklamları Kapat

İşte bunun için, ikinci bir güçlü yansıtıcıya ihtiyaç duyulur: bir göl, su birikintisi, buzul, dev bir ayna (bir bina gibi) vb. Bu durumda olan şudur: aslında gökyüzünde 2 adet bağımsız gökkuşağı oluşur. Bunlardan ilki, doğrudan Güneş'ten gelen ışınlardan oluşan "1. gökkuşağı"dır. İkincisi ise, o güçlü yansıtıcıdan neredeyse eksiksiz olarak yansıyan Güneş ışınlarının farklı bir açıda yarattığı "2. gökkuşağı"dır. 3. ve 4. kuşaklar ise, bu 1. ve 2. kuşakların, az önce izah ettiğimiz gibi havanın içerisindeki su damlacıklarından yansıyarak kopyalanması sonucu oluşur. Kopyanın kopyasının kopyası gibi... 

Dörtlü gökkuşakları aşırı nadirdir. Hangi gökkuşağının hangisi olduğunu tanımlamak için parlaklıklarına bakılabilir. En parlak olan, 1. gökkuşağıdır. En parlak 2.'si, 2. gökkuşağıdır (yansıtıcı kaynaktan yansıyanlardan oluşan gökkuşağı). En soluklar ise, bunların kopyalarıdır. Ancak yansıtıcı kaynağın yansıtıcılık miktarına bağlı olarak kimi zaman ana gökkuşağının kopyası, ikincil kaynaktan yansıyarak oluşan gökkuşağından daha parlak gözükebilir. Bu durumda hangisinin hangisi olduğunu ayırt etmek için basit bir kural takip edilebilir:

Yansıtıcı kaynaktan yansıyarak oluşan gökkuşakları, orijinal gökkuşakları ile ufuk noktasında kesişmek zorundadır. Dolayısıyla fotoğraftaki 4'lü gökkuşağını en içten dışarı doğru A, B, C, D diye isimlendirelim. A, "ana gökkuşağı"dır. Yani doğrudan Güneş'ten gelen ışınların prizma etkisiyle renklerine ayrılmasından oluşur. B, A'nın yakındaki gölden yansıyarak gelen ışınlardan oluşan kopyasıdır. C, A'nın gökyüzündeki su damlacıklarından yansıyarak oluşan "ikincil gökkuşağı"dır. Yani ikili gökkuşağını gösteren diğer fotoğraftaki oluşum gibidir. Yeryüzündeki bir yansıtıcıdan dolayı oluşmaz. D ise, C'nin gölden yansıyan kopyasıdır. Bu nedenle ufuk noktasında kesişirler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Tüm bunları teknik terminolojiyle de anlatmak mümkündür; ancak kafa karıştırıcı olabilecektir. Merak edenler için ekleyelim: Güneş'in gökyüzünde bulunduğu noktaya "Solar Nokta" adı verilir. Bunun gökyüzündeki tam karşısında bulunan nokta, "Anti-Solar Nokta"dır. Örneğin Güneş tam arkanızda batarken ufuktan 10 ark-derece yüksekteyse, burası Solar Nokta'dır. Önünüzde tam 10 ark-derece yükseklikteki nokta ise Anti-Solar Nokta'dır. Gökkuşakları, Anti-Solar Nokta'nın 41 ark-derece uzağında oluşur. Yağmur damlalarında ayrışan ışık, gökkuşağının ana sorumlusudur.

İkincil gökkuşakları ise Anti-Solar Nokta'dan 51 ark-derece uzakta oluşur. Dolayısıyla ana gökkuşağından daha iridirler. Genellikle bunların tamamı gözükmez, çünkü güçlü bir gökkuşağı oluşturabilecek kadar yoğun su damlacığı bulunmaz. Bu nedenle fotoğraflardaki ikincil gökkuşakları, birincil olandan hep daha soluktur. Ayrıca dikkat edin, ikincil gökkuşağının renkleri, birincisinin tam tersi sıradadır. Çünkü gökyüzünde ışık 2 defa yansıyıp kırılmaktadır, 1 defa değil. 

Düzgün yüzeylerden yansıyan Güneş ışıkları, "yansıma gökkuşakları" da oluşturabilir (ki 4'lü gökkuşağında gördüğümüz tam olarak budur). Bu yansıma nedeniyle sanki gökte 2. bir ışık kaynağı varmış gibi bir durum oluşur. Ayna yansıması prensipleri nedeniyle bu ikincil kaynak, ufuk noktasından Güneş'in yüksekliği kadar ark-derece "aşağıdadır". Bunun sebebi, aynaya baktığınızda sanki aynanın "içerisindeymişsiniz" gibi görmenizle aynı nedenledir. Yansıyan kaynaktan gelen Güneş, sanki batmış olmasına rağmen ışık saçabiliyormuş gibi bir durum oluşur. Eğer geometriyi takip edecek olursanız, bu ikincil kaynaktan gelen ışıkların oluşturduğu gökkuşaklarının mutlaka birincil kaynaktan (Güneş'in kendisinden) gelen ışınların oluşturduğu gökkuşağıyla ufuk noktasında birleşmek zorunda olduğunu görürsünüz. İşte fotoğrafta gördüğümüz de budur. Bu sayede hangi gökkuşağının ne olduğunu anlayabiliriz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
16
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • İnanılmaz 5
  • Muhteşem! 2
  • Tebrikler! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 10:51:32 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3608

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Gökkuşağı Nedir, Nasıl Oluşur? İkili ve Dörtlü Gökkuşakları Nasıl Meydana Gelir?. (6 Mayıs 2015). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3608
Bakırcı, Ç. M. (2015, May 06). Gökkuşağı Nedir, Nasıl Oluşur? İkili ve Dörtlü Gökkuşakları Nasıl Meydana Gelir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3608
Ç. M. Bakırcı. “Gökkuşağı Nedir, Nasıl Oluşur? İkili ve Dörtlü Gökkuşakları Nasıl Meydana Gelir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 06 May. 2015, https://evrimagaci.org/s/3608.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Gökkuşağı Nedir, Nasıl Oluşur? İkili ve Dörtlü Gökkuşakları Nasıl Meydana Gelir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 06, 2015. https://evrimagaci.org/s/3608.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close