Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Dr. Frankenstein, Canavarı ve Mary Shelley: Genç Bir Kız, Korku Edebiyatına Nasıl Yön Verdi?

Frankenstein ve Canavarı: Frankenstein, Canavarın Adı Değildir!

Dr. Frankenstein, Canavarı ve Mary Shelley: Genç Bir Kız, Korku Edebiyatına Nasıl Yön Verdi?
7 dakika
10,999
Tüm Reklamları Kapat

Karanlık ve fırtınalı bir gecede ortaya çıkan Frankenstein, ya da diğer adıyla Modern Prometheus, ateş başında anlatılan bir hayalet hikayesi olarak başlayan ve daha sonra ise dünyaca ünlü bir esere dönüşen, hakiki bir başyapıttır. Kitabın genç yazarı Mary Shelley, ürkütücü olduğu kadar da iddialı bir hikaye ortaya çıkarmak için kabuslarından faydalandı.

Hikaye, 1816'daki "yazsız yıl"da şekil almaya başladı. 1815'te, Sumbawa Adası'ndaki (Günümüz Endonezya'sındadır) Tambora Yanardağı'nın patlaması sonucunda havaya yüklü miktarda kül, kaya ve kükürt tozu salındı. Bu olay, sonraki yıl, dünyanın birçok bölgesinde sıcaklıkları önemli ölçüde azalttı. 1816 yılında, dünyanın her yerinde ilginç hava olayları görüldü: Kuzey Amerika'da yaz donları, İtalya'da kırmızı kar ve İrlanda'da sekiz hafta boyunca süren aralıksız yağmur...

Tüm Reklamları Kapat

1816'daki ilginç hava, aynı zamanda kültür ve edebiyat üzerinde de silinmez bir iz bıraktı. O yıl, İngiltere'den bir grup arkadaş, yaz aylarını, Cenevre Gölü yakınlarındaki Villa Diodati adlı büyük bir evde birlikte geçirmeyi dört gözle bekliyordu. Bu arkadaş grubunun içinde ise şair Lord Byron, onun kişisel doktoru John Polidori, şair Percy Bysshe Shelley ve onun genç sevgilisi Mary Wollstonecraft Godwin vardı.

Mary, 1812'de İngiltere'de, romantik şair Percy Bysshe Shelley ile tanışmıştı. Mary, onlu yaşlarının ortasındaydı; Shelley ise evli birisiydi ve iki çocuk babasıydı. İkili birbirlerine aşık oldu ve 1814'te, Mary'nin babasının ilişkilerine karşı çıkması sebebiyle çift, Avrupa’ya kaçtı. 1818'de, Shelley'nin ilk karısının intiharından sonra evleneceklerdi.

Tüm Reklamları Kapat

Önemli İngiliz Romantik Şairlerinden ve Mary Shelley'nin Eşi Percy Bysshe Shelley
Önemli İngiliz Romantik Şairlerinden ve Mary Shelley'nin Eşi Percy Bysshe Shelley
Wikipedia

Kabustan, Romana...

O yıl İsviçre'deki şiddetli sağanak yağmurlar sebebiyle, hevesle bekledikleri açık hava etkinliklerini gerçekleştiremediler. Mary, yıllar sonra şöyle yazmıştı:

Islak, keyifsiz bir yaz oldu ve aralıksız yağmur, bizi günlerce eve hapsetti.

Grubun tümü, 18. yüzyılın sonlarında, Aydınlanma hareketinin duygusuzluk anlayışına yanıt olarak ortaya çıkan Romantizm akımının destekçileri idi. Romantikler; doğayı, tutkuyu ve bireyin tecrübesini ön planda tutardı.

Grup, ev içinde vakit geçirmek için güncel bilimsel teoriler hakkında heyecanlı münazaralar gerçekleştirdiler. Özellikle, bir elektrik akımının ölü kurbağaların bacaklarını nasıl kıpırdattığını gözlemleyen Luigi Galvani'nin, yüzyıl önce elektrikle yaptığı deneylerden etkilendiler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

1770'lerde İtalyan bilim insanı Luigi Galvani, elektrik yükleriyle ölü kurbağalarda kas kasılmalarına neden olan deneyler yapmıştı. Galvanist deneyler, Galvani'nin yeğeni ve öğrencisi Giovanni Aldini sayesinde Avrupa'da popüler hâle gelmişti. 1803'te Aldini, Londra'da idam edilmiş bir suçlunun vücudunda muhteşem bir ustalık göstermişti. Elektriksel uyarımın etkilerini anlatan bir tarihçi, "gerçekten de sol gözün açıldığını" yazmıştı. Galvanizm, Mary Shelley'nin kurgusal eserini doğrudan etkilemişti ve "harekete geçirmek" anlamına gelen "galvanize" fiili, kısa sürede İngilizceye geçmişti.

İtalyan Fizikçi Luigi Galvani
İtalyan Fizikçi Luigi Galvani
Wikipedia

İşte Cenevre'deki şair ve yazar grubu, elektriksel impulslar kullanarak ölüyü hayata döndürme olasılığı üzerine tahminler yürüttüler. Mary daha sonra şunları söyledi:

Belki bir ceset yeniden canlandırılabilir, galvanizm böyle şeylere işaret ederdi. Belki bir yaratığın bileşen parçaları üretilebilir, bir araya getirilebilir ve yaşamsal bir sıcaklık bahşedilebilirdi.

Tüm bu bilimsel sohbetlerden sonra Lord Byron, grubun dikkatini farklı bir yöne çekti ve herkesin bir korku hikayesi yazmasını önerdi. Bu salon oyunundan (İng: "Parlor Game"), Mary Shelley'nin korkutucu ve yeni bir türde yazılmış olan romanı Frankenstein ortaya çıktı.

O zamanlar 18 yaşında olan Mary'nin çok az yazma deneyimi vardı. Annesi daha bebekken ölmüş olan Mary, hassas ve oldukça kültürlü bir kadındı. Sıklıkla geçirdiği depresif nöbetler sonucunda, ölüme karşı rahatsız edici bir hayranlık beslemeye başladı. Sonraki yıllarda, İsviçre'deki o yaz tatilindeyken, alışılmışın çok ötesindeki gerçeklikte bir kâbusvarî hayal gördüğünü anımsayacaktı. Gördüklerini şöyle tarif etti:

Ahlâka aykırı sanatların soluk yüzlü öğrencisini, oluşturduğu o şeyin yanında diz çökerken gördüm. Uzanmış bir adamın çirkin hayaletini ve daha sonra ise, güçlü bir makinede işleyişini gördüm. Yaşam belirtileri gösteriyordu ve huzursuz, kısmî bir canlılık içinde kıpraşıyordu.

Byron'ın hayalet hikayesi oyunu için Mary, kabusunu, canavarımsı bir yaratık meydana getiren bilim insanını anlatan bir hikayeye çevirdi. Daha sonra İngiltere'ye döndüğünde, bu taslağını derinleştirerek bir roman hâline getirdi. Daha sonra ise şöyle yazdı:

Tüm Reklamları Kapat

İlk başta birkaç sayfalık kısa bir hikaye olmasını düşündüm, ama Shelley [o zamanki kocası lan Percy Bysshe Shelley] bu fikri daha uzun uzadıya geliştirmem için beni teşvik etti.

İlk olarak 1818'de anonim olarak yayınlanan eserin adını Frankenstein, ya da Modern Prometheus koydu. Kendi adı, 1823'teki ikinci baskıda yer aldı. 1831'de, bazı önemli bölümlerini değiştirerek ve 1822'de boğulan merhum kocasına bir övgü içeren önsöz ekleyerek kitabını yeniden yayınladı. Günümüzdeki en iyi bilinen versiyonu budur.

Dr. Frankenstein'ın Canavarı!

Mary Shelley'nin romanı, İsviçreli bilim insanı Dr. Victor Frankenstein'ın hikayesini anlatıyor. Bavyera’da yer alan Ingolstadt Üniversitesi'ndeki derslere katılıyor. Burada bilimdeki son gelişmelerden etkileniyor ve "yeni bir yola öncülük etmeye, bilinmeyen güçleri keşfetmeye ve yaratılışın en derin gizemlerini açığa çıkarmaya" karar veriyor. Bu amaç doğrultusunda çalışmaya koyulur. Büyük bir merakla, anatomiyi ve insan dokusunun oluştuğu ve çürüdüğü evreleri inceler. Sonra bir gün aniden gelen bir ilhamla, "neslin ve yaşamın gayesini" keşfettiğine ve "ölüye hayat bahşedebilecek" hâle geldiğine inanır.

Birçoklarının sandığının aksine Frankenstein, bilim insanının yarattığı yaratığın adı değil, bilim insanının kendisinin adıdır.
Birçoklarının sandığının aksine Frankenstein, bilim insanının yarattığı yaratığın adı değil, bilim insanının kendisinin adıdır.
Mary Shelley

Frankenstein, esrarengiz deneyler yürütür ve devasa, iri yarı bir vücut yapar.

Ayağımın dibinde duran cansız şeye bir hayat kırıntısı aşılamak için çevremdeki cerrahi aletleri bir araya getirdim.

Canavar, hayat bulur ve Frankenstein, yarattığı şey karşısında dehşete düşer. Trajik olaylar birbirini izler ve hikayenin sonunda, Frankenstein'ın sevdiği her şey, yarattığı canavar tarafından yok edilir.

Tüm Reklamları Kapat

Frankenstein, o dönemdeki din ve bilim arasında gerçekleşen ikilemle beraber yaşanılan derin endişeleri yansıtmaktadır. Roman, yaşam ve ölüm arasındaki çizgiye ve Tanrı'yı oynamaya çalışırken insan kibrinin sebep olabileceği potansiyel tehlikelere ışık tutuyor.

Mary Wollstonecraft Shelley
Mary Wollstonecraft Shelley
Wikipedia

Mary Shelley’nin zaman içinde popülerliğini arttırmasındaki başlıca sebep, toplumu endişelendirmesi mümkün olan önemli bilimsel olayların hala devam etmesidir. Kitap, ilk baskısından bu yana halen basılmaya devam etmektedir. Hikayenin sahnelenmesi, 1822 gibi erken bir tarihte başladı. 20. yüzyılda düzinelerce film, Frankenstein'ın hikayesini anlattı ve yorumladı. En akılda kalıcı olanı, Universal Pictures tarafından 1931'de çekildi ve filmin başrolündeyse, kendisiyle özdeşleşen rolüyle Boris Karloff vardı.

Frankenstein'ın Laneti

Her ne kadar edebi yönden başarılara imza atmış olsa da, yaşadığı trajik olaylar, Mary Shelley'in hayatının diğer kısımlarını arka plana atmıştır. Shelley, kocasını 1822 yılında kaybetti. Birkaç kez düşük yaptı ve çocuklarından sadece bir tanesi yetişkinliği görebildi.

Dul ve kederli Mary Shelley; hayatının devamında, dünya görüşü açısından, Frankenstein'ı bir genç olarak kaleme aldığı yıllara nazaran çok daha az radikal hale geldi. 1831 baskısı için çalışmayı gözden geçirirken, olay örgüsünün altında yatan fikirlerde önemli değişiklikler yaptı. İlk baskıda Dr. Frankenstein, canavarı; özgür ve bilimsel bir merak doğrultusunda yaratıyor. Günahı ise, canavar hayata bulduktan sonra onu sevmeyi ve beslemeyi reddetmesidir. Sonraki baskı, Dr. Frankenstein'ı kaderin bir kurbanıymış gibi tasvir ediyor. Bu baskıda, canavarın yaratılmasını sağlayan bilimin çoğu, tesadüfen gerçekleşiyor.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Doğanın Gizli Ağı

Doğa akla hayale gelmeyecek sürprizle dolu ve bizim bildiğimizden çok daha karmaşık. Yılların ormancısı ve çok okunan kitapların yazarı Peter Wohlleben, en son bilimsel bulguları ve onlarca yıllık gözlemlerini kullanarak bize bir kez daha doğaya hayret etmeyi öğretiyor. Ve etrafımızdaki dünyayı yepyeni gözlerle görmemizi sağlıyor.
Doğadaki canlılar birbirlerini nasıl etkiliyor? Farklı türler arasında nasıl bir iletişim var? Doğanın o meşhur dengesi gerçekten bizim zannettiğimiz gibi mi işliyor?
“Doğada her şey birbiriyle ilişki içindedir. Bu ilişki ağı öylesine karmaşık ve incelikle dallanıp budaklanmıştır ki muhtemelen tam anlamıyla kavrayıp çözmemiz hiçbir zaman mümkün olmayacak. Böyle olması aslında daha iyi sanırım; zira hayvanlara ve bitkilere baktıkça yaşadığımız şaşkınlığı hiçbir zaman yitirmeyeceğiz. En mühimiyse küçücük müdahalelerin bile çok büyük sonuçları olabileceğini kavramamız ve çok gerekmedikçe burnumuzu doğanın işine sokmaktan kaçınmamız olacaktır.
Şimdi bu hassas ağı daha net görebilmemiz için size bazı örnekler vermek istiyorum. O halde şimdi gelin birlikte şaşıralım!”

Devamını Göster
₺115.00
Doğanın Gizli Ağı
  • Dış Sitelerde Paylaş

Boris Karloff'un Canlandırdığı Frankenstein'ın Canavarı.
Boris Karloff'un Canlandırdığı Frankenstein'ın Canavarı.
Wikipedia

Bazı noktalardan, Mary Shelley'nin eseri de bir nevi kendi yaratığı gibi: gençliğe ait fikirlerin ürünü ama hayatının ileriki yıllarında bu fikirlerin yerini, kaderin bahşettiği daha geleneksel kavramlar alıyor. Tıpkı 1827'de kaleme aldığı bir mektupta yazdığı gibi:

Hissediyorum kaderin gücünü... beni gittikçe daha da boğuyor ve kendimi, onun kollarına köle misali bırakıyorum.

Sonuç

Frankenstein, İngiliz yazar Mary Wollstonecraft Shelley tarafından 1818 yılında basılmış olan, 280 sayfalık gotik bir bilimkurgu/korku romanıdır. Shelley, kitabında, Victor Frankenstein isimli genç bir bilim insanının hikayesini anlatmaktadır.

Mary Shelley yaşadığı dönem, bulunduğu çevre ve geldiği aile sebebiyle edebiyat tarihinin nevi şahsına münhasır yazarlarından biri olsa da ona ölümsüzlüğü getiren şey "yaratıcılığı"dır. Shelley’nin iki asır önce kaleme aldığı Frankenstein pek çoklarınca ilk bilimkurgu eseri olmasının yanı sıra gotiğin, korkunun hatta romansın bir araya geldiği gerçek bir edebiyat klasiğidir.

Eserden daha büyük popülariteye ulaşan, kişinin kendi yaratımı tarafından yok edildiği "Frankenstein Teması" ise hem kültürümüzün önemli bir parçası hem de Shelley’nin izlerini takip eden pek çok yazarın çıkış noktasıdır.

Sadece bir isim benzerliği...
Sadece bir isim benzerliği...

Doğanın sınırlarını zorlamaya kararlı olan genç bilim insanı Victor Frankenstein ceset parçalarını birleştirip uzun çalışmaları sonucunda yaratığına can verir. Başlangıçta nezaket ve iyilik dolu olan canavar, toplumun zulmünden dolayı gün geçtikçe acımasızlaşır ve onu terk eden yaratıcısından intikam almaya karar verir.

Yaratıcının, yaratımına karşı bir sorumluluğu var mı? Yoksa canavar dünyada yalnız bırakıldığı için intikam aramakta haklı mı?

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
36
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 24
  • Muhteşem! 10
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 7
  • Merak Uyandırıcı! 5
  • Bilim Budur! 3
  • İnanılmaz 3
  • Umut Verici! 3
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: National Geographic | Arşiv Bağlantısı
Sıkça Sorulan Sorular

Anlamı Fransızca Parler'den gelen salon oyunu, ev içinde oynanan bir konuşmalı oyundur. Viktorya zamanında, İngiltere'deki ve ABD'deki üst ve orta sınıflar arasında oldukça yaygındı.

Frankenstein, canavarı yaratan İsviçreli doktorun adıdır. Canavarın adı değildir.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 11:16:17 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10871

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
N. Geographic, et al. Dr. Frankenstein, Canavarı ve Mary Shelley: Genç Bir Kız, Korku Edebiyatına Nasıl Yön Verdi?. (21 Ağustos 2021). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10871
Geographic, N., Acar, M. S., Bakırcı, Ç. M. (2021, August 21). Dr. Frankenstein, Canavarı ve Mary Shelley: Genç Bir Kız, Korku Edebiyatına Nasıl Yön Verdi?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10871
N. Geographic, et al. “Dr. Frankenstein, Canavarı ve Mary Shelley: Genç Bir Kız, Korku Edebiyatına Nasıl Yön Verdi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 21 Aug. 2021, https://evrimagaci.org/s/10871.
Geographic, National. Acar, Mehmet Samet. Bakırcı, Çağrı Mert. “Dr. Frankenstein, Canavarı ve Mary Shelley: Genç Bir Kız, Korku Edebiyatına Nasıl Yön Verdi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, August 21, 2021. https://evrimagaci.org/s/10871.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close