Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Orangutan Zekası ve Taklit Becerisi: Orangutanlar Ne Kadar Zeki?

Mızrakla Balık Avlayan ve Diğer Hayvanları Besleyen Orangutanlar!

Orangutan Zekası ve Taklit Becerisi: Orangutanlar Ne Kadar Zeki?
6 dakika
20,841
Tüm Reklamları Kapat

Bu müthiş fotoğraf 2008 yılında basılan "Ormanın Düşünürleri: Orangutan Raporu" isimli kitapta yayınlanmıştır. Kitabın yazarları Schuster, Smits ve Ullal ilk defa bu kadar net ve karmaşık bir yöntemle, bir alet kullanarak avlanan bir orangutanın fotoğrafının çekildiğini söylüyorlar. Yazarlar şunları söylüyor:

... bir erkek orangutan, dallardan dikkatle sarkarak suyu bir sopayla karıştırıyor ve bu şekilde, umutsuz bir şekilde geçen balıkları avlamaya çalışıyor. Bu sıradışı ve Dünya çapında ses getiren fotoğraf, Borneo'da bulunan Kaja adasında çekildi. Bu birey bölgede, Gohong Nehri üzerinde bu şekilde avlanan balıkçıları görmüştü. Her ne kadar bu yetenek, kendisinin bunu ustalıkla yapabilmesi için oldukça karmaşık ve zor olsa da, sonradan, gözlediği balıkçıları taklit ederek bir sopa kullanarak balık avlamaya çalışmıştı. Üstelik yakalamaya çalıştığı balıklar halihazırda balıkçıların ağlarına takılmış olan balıklardı.

Orangutanların zekasıyla ilgili daha önce de birçok bilgi paylaşmıştık, ilginç bir örneği buradan okuyabilirsiniz. Ancak bu fotoğraf, zekanın hafıza ile birlikte en önemli bileşeni olarak görülen taklit becerisinin en üst düzeyde yakın kuzenlerimizde olduğunu gösteriyor.

Tüm Reklamları Kapat

İnsanları da "insan" yapan en önemli özellik, beyinlerinin evrimi sayesinde taklit becerilerinin ve hafızasının üst noktalara ulaşmasıdır. Düşünecek olursanız, içgüdüsel davranışlarımız haricinde sahip olduğumuz tüm bilişsel niteliklerin güçlü hafızamıza kazınan, taklitle (gözleme dayalı tekrarlarla) kazanılan beceriler olduğunu fark edebilirsiniz. Doğumdan itibaren birey, giderek gelişen beynine gözlediklerini kaydeder ve bunları taklit edebildiği düzeyde kendini geliştirir. Bir noktadan sonra da, hafızasında yer eden bilgileri birbiriyle neden-sonuç, amaç-sonuç, vb. ilişkiler dahilinde analiz ederek kendi fikirlerini oluşturmaya başlar. Konuşmaktan tutun da, yürümeye ve kültürel davranışları öğrenmeye kadar her davranışımızı taklit becerimiz sayesinde başarabilmekteyiz. Ancak hafıza ve taklit becerisi olmaksızın bilişsel fonksiyonlardan bahsetmek olanaksız ya da çok sınırlı olanaklar dahilinde olabilecektir. 

Yüksek zeka düzeyine sahip orangutanların anneleri, ciddi derecede
Yüksek zeka düzeyine sahip orangutanların anneleri, ciddi derecede "kendi işimi kendim görürüm" tipi annelerdendirler. Ömrünün neredeyse tamamını ağaçların yüksek tepelerinde geçirir ve her gece, etraftan topladığı çalı çırpı ile yuvalar inşa eder. Tek bir orangutan, ömrü boyunca yüzlerce yuva inşa edebilir! Bu sırada, neredeyse hiçbir zaman yavrularını bırakmaz ve 6-7 yaşına gelene kadar yavrularla yakından ilgilenir. Bu, gezegen üzerinde en uzun ebeveyne bağımlılık sürelerinden biridir! Çoğu zaman erkekler sadece çiftleşmek için yuvaya gelirler. Benzer şekilde, erkek yavrular da yuvayı dişilere göre çok daha erken terk ederler. Dişi yavrular daha uzun süre anneleriyle kalarak çocuk yetiştirmenin inceliklerini öğrenirler.
Donal James Boyd

Penguenleri Besleyen Orangutan Suriya ve Hayvanlarda Öğrenme...

Genellikle insan toplumlarının aşırı karmaşık olduğunu düşünürüz. Gerçekten de karmaşık davranışlara sahibiz; sonuçta etrafımızı saran medeniyetimizi bu karmaşık algı ve davranış becerimiz sayesinde inşa edebildik. Öte yandan bilim insanları, bu karmaşık davranışların aslında çok daha basit ve temel davranış kalıplarının, evrimsel süreçte farklı kombinasyonlarla bir araya gelerek, dışarıdan bakıldığında olduklarından çok daha karmaşıkmış gibi görünecek şekilde üst kalıplar oluşturduğunu çok uzun bir süredir bilmekteler.

Tüm Reklamları Kapat

Hatta bunu ispatlamak amacıyla yapılan deneyleri barındıran ve 1984 yılında MIT Basım Yayın tarafından yayınlanan "Araçlar: Sentetik Psikoloji Deneyleri" isimli mini-eserinde Valentino Braitenberg, bir düşünce deneyi kapsamında robotlara da uygulayarak gösteriyor. Braitenberg, bu deneylerinde, eğer ki yeterli sayıda aşırı basit davranış kalıbınız varsa, bunları çok sayıda farklı kombinasyonla bir araya getirerek sanki üstün bir zekaya ve bilince sahipmiş gibi davranan düzenekler inşa edebileceğimizi göstermektedir. Halbuki bu araçlar, dışarıdan kendi öz bilinçleriyle hareket ediyormuş gibi gözükseler de, aslında uymak zorunda oldukları çok basit davranış kalıplarına uymaktadırlar!

Braitenberg'in Araçlarını Gösteren Bir Çizim
Braitenberg'in Araçlarını Gösteren Bir Çizim
MIT Fab Lab

Sinirbilimciler ve psikologlar, her ne kadar evrendeki en karmaşık yapılardan biri olsa da, beynin de benzer bir mekanistik doğası olduğunu düşünmekteler. Elbette beyin gibi karmaşık bir veri işleyiciyle ilgili halen anlayamadığımız çok karmaşık prensipler bulunuyor; fakat bu, bilim insanlarını yıldıran bir durum değil; tam tersine, beyne dair daha fazla araştırmayı tetikliyor.

Bu araştırmaların giderek artan bir şekilde hemfikir olmamıza neden olan en önemli sonuçları şu: Beyne, özellikle de insan beynine atfedilen, diğer türlerde bulunmadığı ve hatta bulunamayacağı iddia edilen hiçbir özelliğin beynimize has olmadığını her geçen gün daha net bir şekilde öğreniyoruz. Evreni ve evrimi tanıdıkça, beynimizi ve benliğimizi daha iyi kavrıyoruz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Suriya ve Penguenleri

Suriya isimli orangutan, yemeğinden artanlar ile penguenleri besliyor.
Suriya isimli orangutan, yemeğinden artanlar ile penguenleri besliyor.
The New York Post

Fotoğrafta ABD'nin South Carolina eyaletindeki Myrtle Beach Safari Parkı'nda yaşayan orangutan Suriya gözüküyor. Suriya, tıpkı diğer orangutanlar gibi çok zeki bir canlı. Çok karmaşık davranış kalıplarına sahip ve tıpkı insan için düşündüğümüz gibi, bir orangutanı da dışarıdan izleyecek olsanız sanki son derece üstün bir bilince ve benliğe sahipmiş hissine kapılabilirsiniz. Ancak bir insanın üst düzey, karmaşık davranışları ne kadar doğa üstüyse, bu orangutanın artan yiyecekleriyle insan vakasında olmadığı gibi, orangutan durumunda da aslında mekanistik çok temel bazı davranış kalıplarından fazlası bulunmamaktadır.

Evet, zekamızla harika işler başarabiliyoruz; ancak bu işleri başarabilmeyi büyük bir sıçrama veya aydınlanma ile öğrenmedik. Öncelikle evrimsel süreçte giderek karmaşıklaşan kalıplara sahip olduk, daha sonrasında kültürel evrim sayesinde bu kalıpları daha karmaşık biçimde bir araya getirebilmeye başladık. İşte tam olarak bu sebeple, sahip olduğumuz bütün teknoloji, bilim, felsefe ve genel olarak "bilgi", kendisinden daha önceki, daha basit yapılı bilgi parçaları üzerine inşa edilebildi. Uçmayı öğrenmeden uzaya gidemedik, aerodinamik yapıların kaldırma kuvvetini fark etmeden uçamadık, etrafımızdaki canlıları merak etmeden aerodinamiği keşfedemedik, daha güçlü bir merak duygusuna sahip olacak biçimde evrimleşmeden etrafımızdaki canlıları inceleyemedik... 

Endonezya'da bu sevimli 14 yaşındaki orangutan, vücudunun çeşitli bölgelerine hava topundan sıçrayan şarapnel parçaları saplanmış halde bulundu. Veteriner, tüm yaralarını temizledikten sonra hayvanı iyileşmesi için bakıma aldı ve şu anda durumu gayet iyi. İsmi olmayan bu orangutan, Endonezya Orman Bakanlığı tarafından son birkaç yıl içerisinde kurtarılan 200 hayvandan birisi.
Endonezya'da bu sevimli 14 yaşındaki orangutan, vücudunun çeşitli bölgelerine hava topundan sıçrayan şarapnel parçaları saplanmış halde bulundu. Veteriner, tüm yaralarını temizledikten sonra hayvanı iyileşmesi için bakıma aldı ve şu anda durumu gayet iyi. İsmi olmayan bu orangutan, Endonezya Orman Bakanlığı tarafından son birkaç yıl içerisinde kurtarılan 200 hayvandan birisi.

Suriya, kendisinin pek hoşlanmadığı balıkları, aç kuşları beslemek için kullanmasıyla biliniyor. Suriya, kendisinin doğrudan hiçbir çıkarı olmamasına rağmen, tıpkı pek de işe yaramayacak bir bitkiyi her gün itinayla sulamamız gibi, safari parkındaki dostlarını beslemeyi sürdürüyor.

Bunun en muhtemel sebebi, Suriya'nın beyninin kendisinden olmayanları ayırt edebilecek ve hayat mücadelesi ile üreme vermekten öte, başka canlılarla etkileşime geçmekten "hoşlandığının" ayırdında olabilecek kapasitede olmasıdır. Yoksa kimse onu bir diğer hayvana balık atacak şekilde şartlandırmamıştır. Muhtemelen ilk başta safari parkındaki görevlilerin penguenleri besleyişini görmüş, sonrasında bunu taklit etmiş, sonrasında ise bundan hoşnutluk duyarak (çünkü bu hareketinden ötürü herhangi bir fiziksel yöntemle ödüllendirilmemiştir) bu davranışına devam etmiştir.

Evet, duyguları var ve düşünebiliyorlar. Bizler gibi hissediyor, algılıyor, kararlar alabiliyorlar. Sadece bu konularda bizden biraz daha basitler, hepsi bu. Tıpkı bizim koşma, zıplama, yüzme, ağaca tırmanma, susuzluğa direnme, nefes tutma, yerden yükselme, kamuflaj ve benzeri konularda diğer tüm hayvanlardan geri olmamız gibi...
Evet, duyguları var ve düşünebiliyorlar. Bizler gibi hissediyor, algılıyor, kararlar alabiliyorlar. Sadece bu konularda bizden biraz daha basitler, hepsi bu. Tıpkı bizim koşma, zıplama, yüzme, ağaca tırmanma, susuzluğa direnme, nefes tutma, yerden yükselme, kamuflaj ve benzeri konularda diğer tüm hayvanlardan geri olmamız gibi...

İşte bu, insan bebeklerinin de büyüdüklerinde yapacakları karmakarışık davranışları öğrenmelerinin birebir aynı yoludur: Etrafımızda gördüklerimizi taklit ederiz, hoşumuza gidenleri sürdürür, gitmeyenlerden uzak dururuz. Beynimizin özellikle hipotalamus bölgesi, davranışlarımızın sonuçlarına bağlı olarak bir ödül/ceza analizi yapar ve beynimizde bu davranışlar sonuçlarıyla ilişkilendirilir. Hareketleri tekrarladıkça, ödüller ve cezalar da kendisini tekrar ederek bu tür davranışların pekişmesini sağlar. İşte bir insan, bu şekilde bildiğimiz anlamıyla, kültürel bir varlık olarak "insan" olur. Temel öğrenme mekanizmamızın Suriya'nın yaptığından pek bir farkı yoktur.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
20
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 14
  • Tebrikler! 14
  • Bilim Budur! 9
  • İnanılmaz 7
  • Merak Uyandırıcı! 5
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Güldürdü 3
  • Umut Verici! 3
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • G. Schuster, et al. (2014). Thinkers Of The Jungle: The Orangutan Report. ISBN: 3833146230. Yayınevi: H. F. Ullmann.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 17:35:52 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1225

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Kategoriler ve Etiketler
Tümünü Göster
Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Orangutan Zekası ve Taklit Becerisi: Orangutanlar Ne Kadar Zeki?. (12 Mayıs 2013). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1225
Bakırcı, Ç. M. (2013, May 12). Orangutan Zekası ve Taklit Becerisi: Orangutanlar Ne Kadar Zeki?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/1225
Ç. M. Bakırcı. “Orangutan Zekası ve Taklit Becerisi: Orangutanlar Ne Kadar Zeki?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 12 May. 2013, https://evrimagaci.org/s/1225.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Orangutan Zekası ve Taklit Becerisi: Orangutanlar Ne Kadar Zeki?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 12, 2013. https://evrimagaci.org/s/1225.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close