Bu yılın başında başladığım ayın depremi serisinde Ocak 2024 Tacikistan depremi ve Şubat'ta yıl dönümü olması nedeniyle Kahramanmaraş depremlerini anlattım. Serinin Mart ayı depremi olarak 14 Mart 2024’de Karadağ’da meydana gelen 5.4 büyüklüğündeki depremi seçtim.

Karadağ depremi Bosna-Hersek sınırına yakın bir noktada meydana geldi ve İtalya'dan Macaristan’a geniş bir bölgede hissedildi. Yukarıdaki haritada depremi hisseden kişilerin Avrupa ve Akdeniz Sismoloji Merkezine (EMSC) bildirdikleri depremi hissetme şiddetlerinde gördüğünüz gibi deprem merkez üssüne yakın bölgelerde şiddetli bir şekilde hissedilmiş. Belli noktalarda koyu kırmızı ile gösterilen çok şiddetli yani yıkım yaratan kişisel veriler girilmiş olsa da deprem böyle bir yıkım yaratmadı. Bu maalesef internet trollerinin yalan ifadelerinin istenmeyen bir sonucudur.

Sık sık yeni koronavirüs salgının yarattığı durumun "eşsiz" ve "benzersiz" olduğunu duyarız; fakat aynı zamanda, bilim insanları, yeni virüslerin ortaya çıkmasının "doğal" olduğunu, virüslerin her zaman mutasyon geçirdiğini veya yeni DNA parçaları toplayıp, eski DNA'larını kaybettiklerini söylerler. Peki bu öldürücü virüsler insanlık tarihi boyunca tekrar ve tekrar ortaya çıkıyorsa, bu yeni virüsle başa çıkmak neden bu kadar zor?

Bu virüs salgınının eşsiz olma nedeni, virüsün DNA'sındaki mutasyonlar veya insan geninde bulunan genler değil. Bu salgının benzersiz olma nedeni, son birkaç yüzyılda meydana gelen, bazen de "kültürel DNA" olarak nitelendirilen yapıda meydana gelen değişimler... İşte bizi bu virüse karşı son derece savunmasız kılan şeyler de bu değişimler.

Tüm Dünya'da modern bilimin en önemli parçalarından biri olan evrimin kabul edilirliği giderek artıyor. İnsanlar evrimsel biyolojinin detaylarını öğrendikçe, yıllar yılı meydanları dolduran "yaratılışçı" ve evrim karşıtı akımların hiç de söyledikleri gibi bir kavram olmadığını, son derece basit ve anlaşılır bir doğa gerçeği olduğunu kavramaya başladılar. Bu da, akıllarda şu önemli sorunun doğmasına neden oluyor:

Bu sorunun altında yatan ana sorunun kaynağı, aslında bir "yaratıcı süpergücün" (kısaca "tanrı"nın) varlığı ile ilişkilendirilir. Çünkü "Eğer yaratma olayı varsa, bir yaratıcı da olmalıdır." düşüncesi, teolojinin asırlardır kullandığı felsefi bir argümandır. Her ne kadar yaratılma olayı ile yaratıcı arasında kısmen bir ilişki olsa da, yaratılma sözcüğünün özünde ifade ettiği eylem ile yaratma eyleminde bulunduğu iddia edilen süpergüç arasındaki ilişki, evrim karşıtlarının halka yansıttığı kadar sıkı olmayabilir. İzah edelim:

Dini veya kültürel sebeplerle erkeklere uygulanan sünnet, penis başını saran ve koruyan prepüs isimli üst derinin bir kısmının ya da tamamının kesilmesi olayıdır. Sünnet sayesinde penis başı ya da diğer adı ile glans, açıkta kalır. Sünnet genelde küçük yaştaki erkeklere uygulanır fakat bazı ebeveynler çocuklarını doğar doğmaz sünnet ettirerek onları bazı travmalardan korumayı amaçlarlar.

Erkeklere uygulanan bu ritüel, aynı zamanda Afrika, Asya ve Orta Doğu’daki bazı ülkelerde ya da bu ülkelerin içinde bazı topluluklar tarafından kadınlara da uygulanmaktadır ve bu uygulamaya kadın sünneti denir. Kadın sünnetinin bir diğer adı ise kadın genital mutilasyonudur (KGM). Bu uygulama doğrultusunda, tıbbi olmayan sebepler ile kadın üreme organları kısmen ya da tamamen vücuttan çıkartılır. Ancak bu, bilimsel hiçbir dayanağı olmayan ve çok tehlikeli bir uygulama olduğu için 6 Şubat günü Kadın Sünnetine Karşı Sıfır Tolerans Günü olarak tanımlanmıştır.

İstanbul/Riva'da gözlemlediğimiz yaygın bir ötücü kuş türü.

Yeşilimsi renk tonları karakteristik. Boyun altında geniş bir çizgi şeklinde siyah leke uzar. Bu siyah çizgi erkeklerde geniş, dişilerde ise dardır. Baştankara isimli Parus cinsi kuşlar arasında en iri ve en gür seslidir.

Biyolojik cinsiyet ile ilgili anatomik farklılıklar pelviste, halk arasındaki adıyla leğen kemiğinde kolayca ayırt edilebilmektedir. Erkek ve dişi Homo sapiens pelvisleri arasındaki yapısal farklılıklar, dişi pelvisi ile karşılaştırıldığında daha belirgin ve iyi işaretlenmiş kas ekleri ile birlikte daha büyük eklem yüzeyleri olan erkek pelvisinin daha kalın iskeleti ile ilgilidir.

Daha belirgin farklılıklar ise, elbette dişi pelvisinin doğuma uygun şekilde evrimleşmesinden kaynaklanmaktadır. Peki gerçekten öyle mi?

Orangutan (Pongo), Endonezya ve Malezya yağmur ormanlarına özgü bir kuyruksuz maymun cinsidir. Günümüzde sadece Borneo ve Sumatra'da bulunsalar da, Pleistosen Dönem'de, yani günümüzden 2.5 milyon yıl öncesine kadar olan dönemde, Güneydoğu Asya ve Güney Çin boyunca geniş bir alanda yaşamışlardır.

Orangutanlar cinsel olarak dimorfiktir, yani dişileri ve erkekleri arasında ciddi anlamda boyut ve şekil farkı vardır. En belirgin fark yüz morfolojilerinde görülür. Erkeklerin yanak yastıkları daha geniş ve yana doğru uzanırken, dişilerin yüz hatları daha sivridir. Erkek orangutanların bir diğer benzersiz özelliği ise daha da iri görünmelerine sebep olan uzun, kalın tüyleri ve vokalizasyon için kullandıkları boğaz keseleridir. Erkekler olgunlaştıkça boğaz keseleri de çok daha büyük hale gelir.