Eğer Campbell'ın Biyoloji isimli şaheseri biyolojinin temel metniyse, Douglas Futuyma tarafından yazılan Evrim (Evolution) de evrimsel biyolojinin temel metnidir. Stokların tükenmesi nedeniyle yıllardır erişilemez bir durumda olan Futuyma'nın Evrim'i, nihayet 3. baskıdan Türkçe çevirisiyle geri döndü!

Evrimsel biyolojinin en önde gelen isimleri tarafından kaleme alınan Evrim, özellikle lisans eğitimi gören öğrencilere ve evrimsel biyoloji konusunda akademik seviyeye daha yakın bilgi almak isteyen bilimseverlere yönelik olarka yazılmış harika bir şaheser. Kitap boyunca evrimsel hipotezlerin teorik altyapısı ve deneysel karşılıklarıyla ilgili detaylı bilgiler alabileceksiniz ve bu sayede bilimsel sürecin nasıl çalıştığını bizzat gözleme imkanınız olacak. Ayrıca kitapta evrim tarihi, evrimsel süreçler, adaptasyon ve evrime dair çok detaylı ve kolay anlaşılır bilgiler bulmanız mümkün olacak.

Plastik şişelerin içerisinde saklanan suların ısıtma veya soğutma sonrasında içilmesiyle, herhangi bir kanser türü arasında bugüne kadar ikna edici ve dikkate değer herhangi bir ilişki kurulamamıştır.

İlk olarak 2002 yılında yayılmaya başlayan bu mit, pet şişelerin içerisinde diyoksinlerin bulunduğu ve bunların, ısıtma ve soğutma sonucunda suya karışarak kansere neden olduğu şeklindedir. Mitin kaynağının Idaho Üniversitesi tarafından yayınlanan bir yüksek lisans tezinin yanlış anlaşılmış bir cümlesi olduğu düşünülmektedir. Sonradan, TCDD isimli bir diyoksin haricinde, diyoksinlerin kanserle ilişkisi olmadığı anlaşılınca, 2005 senesinde aynı mit, bu defa suçluyu BFA isimli bir diğer kimyasal olarak göstermek suretiyle yeniden yayılmıştır. Bu tarz iddialara özellikle yaz aylarında rastlamak mümkündür.

Teruzor veya Pterosaur Pterosauria takımına ait soyu tükenmiş uçan sürüngenler kladıdır. Geç Triyas'tan Kretase'nin sonuna kadar yani Mesozoyik'in büyük bir bölümünde yaşadılar. Teruzorlar, uçabildiği bilinen en eski omurgalılardır.

Teruzorların anatomisi, uçuşa adaptasyon nedeniyle sürüngen atalarından oldukça farklılaşmıştı. Teruzor kemikleri tıpkı kuşlarınki gibi içi boş ve havayla doluydu. Bu, belirli bir iskelet ağırlığı için daha yüksek bir kas bağlanma yüzeyi sağladı. Kemik duvarları genellikle kağıt kadar inceydi. Uçuş kasları için büyük ve omurgalı bir göğüs kemiğine ve karmaşık uçuş davranışlarını koordine edebilecek genişlemiş bir beyine sahiplerdi. Teruzor iskeletleri sıklıkla kayda değer bir füzyon gösterir. Kafatasını oluşturan parçalar arasındaki süturlar kayboldu. Bazı teruzorların evrimsel gelişimlerinin sonraki aşamalarında, omuzların üzerindeki omurga, uçuş sırasında gövdeyi sertleştirmeye yarayan ve kürek kemiği için sabit bir destek sağlamaya hizmet eden, notaryum olarak bilinen bir yapıya kaynaştı.

Daha önceki bir yazımızda, Maxwell Denklemleri'ni kullanarak ışık hızının nasıl hesaplanabileceğini anlatmıştık. Ancak o yazıda, Maxwell Denklemleri'ni matematiksel olarak manipüle edip de ışık hızına tam olarak nasıl eriştiğimizin detaylarını atlamıştık, bunun sadece "matematiksel bir büyü" olduğunu söylemiştik, böylece anlatım kolaylığı sağlamıştık. Şimdi, o büyünün "büyü" olmadığını göstereceğiz ve işin matematiğini biraz daha yakından anlamaya çalışacağız.

Maxwell Denklemleri'nden ışık hızını nasıl çıkarabileceğimizi anlamak için, öncelikle 4 denklemde de karşımıza çıkan 2 önemli operatörü tanımamız gerekiyor. Çünkü önceki yazımızda Maxwell Denklemleri'ndeki tüm denklemlerin anlamını vermiştik; ancak $\nabla$ işaretinden bashetmemiş ve bunun anlamını es geçmiştik. Benzer şekilde, $\nabla \cdot$ ve$\nabla \times$ şeklindeki işlemlerin (veya operatörlerin) anlamını da es geçmiştik. İşte burada, bu kavramlara odaklanacağız ve bu sayede konuyu çok daha sağlam bir şekilde anlayabileceğiz. Öncelikle, hatırlatma olması açısından Maxwell'in 4 denklemini de yazalım:

Yapay zekâ için bir skor daha! Mart 2024'te yapılan bir çalışmada, 151 insan katılımcı, yaratıcı düşüncenin bir göstergesi olarak kabul edilen "ıraksak düşünce"yi ölçmek için tasarlanmış üç testte ChatGPT-4 ile karşı karşıya getirildi. Iraksak düşünme, "Ailemle siyaset hakkında konuşmaktan kaçınmanın en iyi yolu nedir?" gibi, kesin bir çözümü olmayan bir soruya benzersiz bir çözüm üretme yeteneği ile karakterize edilir. Çalışmada GPT-4, insan katılımcılardan daha orijinal ve ayrıntılı cevaplar verdi!

Scientific Reports'ta yayınlanan "Yapay zeka üretici dil modellerinin mevcut durumu, ıraksak düşünme görevlerinde insanlardan daha yaratıcıdır!" başlıklı çalışma, Arkansan Üniversitesi Psikoloji Bilimi doktora öğrencileri Kent F. Hubert ve Kim N. Awa'nın yanı sıra, aynı üniversitede Psikoloji Bilimi yardımcı doçenti ve Yaratıcı Biliş ve Dikkat Mekanizmaları Laboratuvarı direktörü Darya L. Zabelina tarafından kaleme alındı.

Beynimiz düşündüğümüz kadar basit çalışmıyor. Geçtiğimiz birkaç yıl, tuhaf şeylere inanmanın oldukça yaygın olduğunu henüz fark etmeyen insanlar için bir uyandırma çağrısı görevi gördü. Donald Trump'ın başkanlığı sırasında ortaya çıkan aşırı sağ bir komplo teorisi olan QAnon'un yükselişinden, maske takma ve COVID-19 aşılarının güvenliği üzerine politikleşen tartışmalara kadar, düşüncelerimizin önyargılarımıza göre kolayca zikzak çizdiği çok açık bir hale geldi. Peki ya matematik için de aynı durum söz konusu olabilir mi?

Dan Kahan ve meslektaşları, çalışmalarında sıklıkla inançlar ve belli bir gruba üye olma arasındaki etkileşimleri inceliyorlar. Biz insanlar, doğamız gereği kuvvetli bir kabile bilincine sahibiz; dolayısıyla eğer kabilemiz bize en son gerçekleşen seçimlerde diğer kabile tarafından seçim sonuçlarına hile karıştırıldığına inanmamızı söylerse, kanıtlara bile bakmadan bu düşünceyi benimseyebiliriz. Peki, asıl soru şu: Gerçek olmayan bir inanca kapılmak mı daha vahimdir, yoksa kendi topluluğunuzun değer yargılarına ters düşerek dışlanmayı göze almak mı?

İklimin ürkütücü ve tüm canlılığı tehdit eden bir şekilde değiştiği bir gerçek. Buna yönelik izleri ülkemizden de görebiliyoruz: Ülkemizin ortalama sıcaklığı son 50 yılda 1.2 derece kadar arttı. 2019 yılının Kasım ayında İstanbul'ın ortalama sıcaklığı 21.7 derece civarındaydı. Gerçekte kasım aylarında İstanbul'un ortalama sıcaklığı 11.7 derecedir. Bu, son 38 yılın en yüksek sıcaklık ortalaması olarak tarihe geçti. Ayrıca 11 Kasım 2015'te İstanbul'da hava 27.8 dereceydi. Her sene, bir önceki seneden ortalamada daha sıcak bir şekilde ısınmaya devam ediyor. Görünen o ki, Paris Antlaşması şartlarını sağlamayı başarsak bile yıkım devam edecek; vaziyet o kadar kötü. Bu konular hakkında daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.

Küresel Isınma'nın gerçek olmadığına yönelik Batı kaynaklı bir inkarcılık var; ancak bilim camiasında bu konuda herhangi bir soru işareti bulunmadığı için, bu konuya burada değinmeyeceğiz. İklim konusunda bilim düşmanlığını buradaki yazımızda ve Şüphecinin El Kitabı isimli kitabımızda işlemiştik.