Doğada neredeyse hiçbir olgu, son haliyle, birdenbire var olmaz. Her zaman daha eski, daha basit, daha başka nedenlerle var olan unsurların dönüşümüyle yeni yapıların geliştiğini görürüz. İnsanı "insan" yapan en sıra dışı unsurlardan biri gibi gözüken mizah ve espri anlayışı da bundan muaf değildir. Mizahın yazılı kökenlerini, profesyonel "jestçilerin" ve "şaka kitapları"nın olduğu Antik Yunan'a kadar takip etmek mümkündür. Hatta MÖ 460'ta doğmuş olan Demokritos, "gülen filozof" olarak anılırdı; çünkü oldukça espritüel biriydi ve çağdaşlarının "aptallıklarına" gülmesiyle bilinirdi.^[1] Ama mizahın kökenleri orada durmaz. Avustralya Aborijinleri'ne yönelik antropolojik çalışmalar, mizahın Homo sapiens içindeki kökenlerinin en az 35.000 yıllık olduğunu düşündürmektedir. Fakat karşılaştırmalı etoloji (hayvan davranışları) çalışmalarından gelen veriler, mizahın davranışsal kökenlerini Homo sapiens türünden çok daha öncesine, günümüzden yaklaşık 16-10 milyon yıl öncesine dayanıyor olabileceğini göstermektedir.^[2][3]

Mizahın evrimsel kökenlerini anlamak için, onun davranışsal öncülleri ile davranışsal ardıllarını incelemek gerekmektedir: Espri ve şaka gibi tüm bileşenleriyle bir arada değerlendirilebilecek olan "mizah" kavramının öncülü; sözlerle veya davranışlarla icra edilen soyut bir oyundur. Mizahın kalbinde yer alan espri veya şakanın kendisi, birbiriyle bağdaşmaz gibi gözüken unsurları barındıran bir bağlama veya bağlamlara sahiptir. Çözümlenmesi gereken bir bilinmezi barındırır (size anlatılmaya yeni başlanan bir fıkrayı düşünün) veya sıra dışı bir fiziksel davranışı barındırır (bir "eşek şakası"nı düşünün). Bu bilinmezlik ve bağdaşmazlık, kişide psikolojik bir gerilime neden olur. Ancak mizahın az önce tanımladığımız oyuncu doğası içerisinde, esas mesaj (İng: "punchline") verildiğinde ve espri patlatıldığında veya fiziksel şaka sonlandığında, bağdaşmaz bağlam da çözüme kavuşur ve şakanın hedefindeki kişi, gerilimin ortadan kalkmasıyla genellikle güler veya kahkahaya tutulur. İşte bu duygusal iniş çıkışlar, sosyal hayvan türlerini birbirine bağlayan önemli bir davranış kalıbına karşılık gelir. Dolayısıyla mizahın kökenlerinin sırları, insan-harici sosyal hayvanlardaki oyun, mizah algısı ve kahkaha davranışlarında yatar. Bu yazımızda, bu faktörlere, bunların evrimine ve modern mizah ile ilişkisine bir bakış atacağız.

Domuz eti, tanım olarak, özellikle evcil domuzdan (Sus domesticus) elde edilen etin genel adıdır. Domuz eti, günümüzde birçok ülkede ciddi miktarlarda tüketilmektedir; ancak aynı zamanda gerek dini nedenlerle gerekse de domuz eti etrafında dönen hatalı bilgiler dolayısıyla çokça tartışmaya neden olmaktadır. Bu yazıda, domuz etinin ne olduğuna, besin değerlerine, sağlık açısından analizine ve konu hakkındaki mitlere değinecek, işin aslını öğrenmeye çalışacağız.

Domuz eti, %36'lık tüketim oranıyla Dünya çapında en çok tüketilen et türüdür.^[1] Domuz etinden sonra sırasıyla %35 ile tavuk eti ve %22 ile biftek (dana eti) gelmektedir. Aşağıdaki grafikte, çeşitli ülkelerde ortalama bir kişinin yılda tükettiği et miktarı, farklı et türlerine göre, kilogram cinsinden verilmiştir:

1993 yılının yaz döneminde, Novosibirsk’teki Rus Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü araştırma görevlilerinden olan Natalia Polosmak ve ekibi tarafından, Güney Sibirya’nın erken yaşam alanlarını incelemek adına oluşturulan bir proje kapsamında, günümüzde Özerk Altay Cumhuriyeti’ne ait Ukok Platosu’nda M.Ö. 5.yüzyılda yaşamış olan İskit-Sibiryalı bir kadının kalıntıları keşfedildi. Ukok Platosu’ndaki yer altı mezar odalarında, yoğun bir buz tabakası içerisinde bulunan mumya bu sayede 2500 yıl boyunca zarar görmeden saklanabilmiş. Yapılan inceleme ve araştırmalar sonucunda, “Sibirya Buz Prensesi” ya da “Ukok Kızı” olarak adlandırılan kadın mumyanın, M.Ö.6-2. yüzyıllar arası Altay Medeniyeti’ne özgü Pazırık kültürünü sembolize ettiği ortaya çıktı. 1993'ten beri Rusya'da bulunan mumya, 2012 yılında Altay Cumhuriyeti'ne teslim edildi.

Sibirya Buz Prensesi, Ukok Yaylası’ndaki kurganlar (tepe ya da höyük biçiminde, genellikle tahtadan inşa edilen mezarlar) içerisinde bulundu. Mezarın etrafı kalın bir antik buz tabakasıyla kaplıydı. Natalia ve ekibi ilk önce buzları eritmekle işe başladılar. Kurgana, Pazırık kültürüne göre ölü, yanında değerli eşyaları ve –varsa- hayvanları ile birlikte gömülürdü. Ek olarak hayvanların ve ölünün başları doğuya doğru çevrilirdi. Buz Prensesi’nin tabutu içinde de kültüre uygun olarak; iki küçük tahta masa, üstlerinde çeşitli mutfak aletleri (kaşık, çırpıcı vs.) ve ona öbür dünyada eşlik edeceği düşünülen 6 adet atıyla birlikte gömülmüştü. 6 atın ve prensesin başları da doğuyu gösteriyordu. Prensesin mezarında silah bulunmaması, Pazırık kültürüne göre, o ve ailesinin savaşçı özellikte olmadıklarını gösteriyor. Aynı zamanda prensesin üzerindeki Çin ipeğinden elbise de, asil ve varlıklı bir yaşantısı olduğunun göstergesi. 

Biyolojik cinsiyet ile ilgili anatomik farklılıklar pelviste, halk arasındaki adıyla leğen kemiğinde kolayca ayırt edilebilmektedir. Erkek ve dişi Homo sapiens pelvisleri arasındaki yapısal farklılıklar, dişi pelvisi ile karşılaştırıldığında daha belirgin ve iyi işaretlenmiş kas ekleri ile birlikte daha büyük eklem yüzeyleri olan erkek pelvisinin daha kalın iskeleti ile ilgilidir.

Daha belirgin farklılıklar ise, elbette dişi pelvisinin doğuma uygun şekilde evrimleşmesinden kaynaklanmaktadır. Peki gerçekten öyle mi?

Bilinen HIV soylarının %99'una saldıran bir antijen, ilk defa bilim insanları tarafından geliştirildi. Bu "heyecan verici gelişme", nihayet virüsün neden olduğu AIDS'in tedavi edilmesini veya tamamen durdurulmasını mümkün kılabilir. HIV bulaştırılan 24 maymuna, yeni tip antikor verildiğinde, hiçbirinde AIDS belirtilerine rastlanmadı. İnsanlar üzerindeki deneylere geçilmesi bekleniyor.

İnsanlar, HIV ile mücadele edemiyorlar çünkü virüs aşırı hızlı bir şekilde mutasyona uğruyor ve evrimleşerek farklı soylara dönüşüyor. İlk başta insan bağışıklık sistemi virüse geçici olarak engel olabilse de, bir süre sonra daha fazla dayanamıyor ve virüsün çok sayıda evrimleşen soy hattı karşısında yenik düşüyor. Ancak insanların %1'i, popülasyonun geri kalanından farklı olarak, "genel olarak nötralize eden antikorlar" üretebiliyorlar. Bunlar, hastalık yapıcı mikropların (patojenlerin) üzerinde bulunan "sivri uç" adı verilen yapılara bağlanıyorlar. Bu sivri uçlar, farklı virüs soy hatlarında çok az farklılık gösteriyorlar ve pratik olarak aynı yapıdalar. Böylece bu antikorlar, çok farklı çeşitlerdeki virüs soy hatlarına saldırabiliyor.

Dünyamız, insan faaliyetleri sonucu hızla değişen karmaşık bir ekosistemdir. Bu değişimler, kirlilik, iklim değişikliği ve habitat tahribatı gibi birçok çevresel soruna yol açmaktadır. Bu sorunlar, biyolojik çeşitliliği azaltmakta, ekosistem işlevlerini bozmakta ve insan sağlığını tehdit etmektedir.

Uçakla seyahat etmek, kaygılarımız ve korkularımız ne derse desin, inanılmaz derecede güvenlidir. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından yapılan açıklamaya göre, uçakla ulaşım havacılık tarihinin en güvenli ulaşım sistemine dönüşmüştür. Bu, istatistiksel olarak her on milyon döngü için (bir döngü, bir kalkışı ve bir inişi içerir) bir tane bile korkunç bir başarısızlık olmadığı anlamına gelir.

Bir uçakla seyahat etmenin bir otomobilde seyahat etmekten çok daha güvenli olması, sezgisel olarak doğru hissettirmeyebilir; ancak Amerika Birleşik Devletleri'nde, her 100 milyon araçta mil başına yaklaşık 1,13 ölüm meydana gelirken her 100 milyon uçak milinde sadece 0,035 ölüm meydana gelmektedir. Başka bir deyişle, Amerika'da bir araba kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 114'te bir iken, bir uçak kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 9.821'de birdir.^[1][2]

İnsanın evrimi söz konusu olduğunda hep sözü edilen canlılar şempanzeler ve gorillerdir. Şanslılarsa, bonobolar ve orangutanların da az biraz lafı edilir. Ancak evrimle ilgili tartışmalarda tarafların evrimsel biyolojiyle ilgili teknik donanımı oldukça eksik olduğundan bundan pek öteye geçilemez. Uzaktan veya yakından akrabası olduğumuz yüzlerce maymun türü olsa da, şempanze, bonobo, goril ve orangutan dışındakilere "Maymun işte..." diyip geçeriz. 

Peki kim bu maymunlar? Bizim şempanzeler ve gorillerden öte, en yakın akrabalarımız kimler? Gelin, bu videoda hep birlikte insanın Evrim Ağacı üzerindeki en yakın dallarını, yani evrimsel olarak en yakın akrabalarımızı tanıyalım.

Beyin, düşünceyi, hafızayı, duyguyu, dokunmayı, motor becerileri, görmeyi, nefes almayı, sıcaklığı, açlığı ve vücudumuzda ki süreçleri düzenleyen kompleks bir organdır. Beyin ve ondan uzanan omurilik birlikte merkezi sinir sistemini oluşturur.

Beynin fiziksel özellikleri nelerdir?

Viagra ve diğer cinsel bozukluk ilaçlarının tıp dünyasında kullanılmaya başlanması cinsellik açısından gerçekten bir devrim yaratmıştı. Belirli sorunlardan dolayı veya yaşa bağlı ereksiyon problemi yaşayan kişiler, artık bu soruna boyun eğmeden gerekli ilaç ve tedavilerle mutlu bir cinsel hayat yaşayabiliyorlardı.

Ancak ereksiyon problemi yaşayanlara verilen bu ilaçlar bazı kişilere bütüncül bir çözüm sunamıyor. Diğer yandan kalp-damar hastalıkları ve tansiyon gibi sorunları olan insanlara reçete edilemiyorlar.^[1] Bu nedenle Viagra gibi erektil disfonksiyonu iyileştiren ilaçlardan yararlanamayan insanlar için karpuz yemek doğal ve iyi bir çözüm olabilir!

Nobel ödüllü bilim insanımız Aziz Sancar Nobel ödülünü aldıktan sonra ''Nobel almak güzel ama ondan da güzel şey Nobel'i almaya giden yol ve yapılan keşiflerdir.'' sözlerini söylemiştir. Peki bu sözlerin altında bilimsel olarak neler yatmaktadır? Süreçten aldığımız zevk ödülden aldığımız zevkten daha mı fazladır?

Peki şimdi şöyle düşünelim sokakta geziyorsunuz ve acıktınız bu parayı yemek yemek için kullanmanız çok doğal ama ya istediğiniz bir ürün için biriktirmeyi seçerseniz neler olurdu?