Ay denizanası (Aurelia aurita)

"Ay denizanası” olarak da bilinen Aurelia aurita, dünyadaki okyanusların çoğunda, tropik bölgelerde bulunan oldukça yaygın ve genellikle zararsız bir denizanası türüdür. Fakat yine de insanlar tarafından özellikle temas edilmesi tavsiye edilmez. Cinsin birçoğunda avlarını uyuşturmak için nematositler bulunur. Bu nematositler, Knidliler (Cnidaria) şubesinde bulunan tutunma, korunma ve av yakalamaya yarayan küçük sokucu bir yapıdır.^[1] Fakat bu ölümcül bir etki veya hasar oluşturabilecek bir güce sahip değildir. Aurelia aurita yarı saydam bir yapıya sahiptir ve genellikle yaklaşık olarak 25 ile 40 santimetre çapa sahiptir. Üst kısmında gözle görülebilir bir biçimde belirgin dört gonadları bulunur. Bunlar at nalı şekline benzetilebilir. Bu gonadlar üreme işlevi görür. Aurelia cinsine ait türler evrimsel olarak birbirine çok yakın akrabalardır. Bu sebeple genetik bir analiz yapmadan cinsin içerisindeki türleri dış görünüşleri ile ayırt etmek çok zordur. Kısıtlı bir hareket kabiliyetine sahiptirler ve hareket halindeyken bile suyun akıntısıyla sürüklenirler. Bu denizanasının yaklaşık %98 civarı sudan oluşmaktadır. Bu tür diğer Knidliler (Cnidaria) türleri gibi tomurcuklanma ile ürerler.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Aurelia bütün denizanaları arasında en çok çalışılmış olmasına rağmen onun taksonomisi ve moleküler karakterizasyonu ile ilgili çok az şey bilinmektedir. Aurelia aurita Knidliler (Cnidaria) şubesine bağlı bir türdür. Dünya’da bulunan bütün okyanus ve denizler ele alındığında 10 binden fazla Knidliler (Cnidaria) türünün yaşadığı keşfedilmiştir. Denizlerimizde en çok rastlanan Knidliler şubesine ait türlerden biri Aurelia aurita olarak tespit edilmiştir. Bu canlılar muhtemelen açık okyanusta kas gücüyle hareket eden ilk canlılardandı. Muhtemelen Kambriyen hayvan yaşamının patlamasından önce gelen büyük jeolojik ve ekolojik değişikliklerin olduğu bir dönem olan Prekambriyen döneminin sonlarında ortaya çıktılar.^[2] Paleontojik kayıtlar denizanalarının 650 milyon yıldan daha uzun süredir varlığını sürdürdüğünü gösteriyor.^[3] Aynı zamanda birçok olumsuz koşulu atlattığını gösteriyor. Bu canlıların ciddi koşullarda bile güçlü kalabilecek şekilde evrimleştiğinin göstergesi olabilir. Aurelia aurita türünün genomuna derin bir inceleme bu canlıların hayatta kalma stratejisine dair birçok şey ortaya çıkarabilir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Aurelia cinsi, dünyadaki okyanusların çoğunda, tropik bölgelerde yaşar. Aurelia aurita türü, New England, Avrupa’nın doğu Atlantik kıyısı ve Doğu Kanada’da Kuzey Amerika’nın batı Atlantik kıyısında bulunur. Toparlanacak olunursa Aurelia cinsi limanlarda ve haliçlerde bulunabilen kıyıda yaşayan bir cinstir. Aurelia aurita, 6 santigrat derece ila 31 santigrat derece arasındaki okyanus suyunda yaşamaktadır. Optimum sıcaklıları ise 9 santigrat ile 19 santigrat arasındadır. Sakin suları akıntılı sulara tercih ederler. Tuzluluk oranı yüksek yerlerde daha az rastlanmıştır. Temmuz ve ağustos aylarında sıcaklığın yüksek ve çözünmüş oksijenin düşük olduğu yerlerde daha çok bulunmaktadır. Aurelia aurita bolluğu çözünmüş oksijen konsantrasyonu 2,0 mg L-1'den düşük olduğunda en yüksektir. Aurelia aurita düşük çözünmüş oksijen koşullarına güçlü bir müsamaha gösterir. Dolayısıyla yaz aylarına popülasyonu nispeten hâlâ fazladır. Seto İç Denizi ve Japonya’daki Tokyo Körfezi gibi kıyı bölgelerinde düşük çözünmüş oksijen konsantrasyonları, ay denizanası için üreme, gelişme, büyüme, beslenme ve hayatta kalma açısından oldukça elverişlidir.

Davranış ve Etoloji

Aurelia aurita hidrodinamik olmadığı için yavaş yüzer hatta çoğu zaman suyun altında sürüklenir ve avlarını yakalamaya yardımcı olacak şekilde bir dalgalanma yaratırlar. Vücutlarında bulunan rhopalia nedeniyle ışığı ve karanlığı çok iyi algılayabilirler. Bu yukarı ve aşağıyı algılamalarını da sağlar. Böylelikle hassas davranabilirler.

Diyet ve Metabolizma

Aurelia aurita türü, tunik larvalar, genç poliketler, rotiferler, yumuşakçalar, kabuklular, protozoanlar, diyatomlar, balık yumurtaları, yumurtalar ve diğer küçük organizmalar ile beslenirler.^[3] Bazen ctenophores ve hidromedusa gibi zooplanktonlarla beslendikleri görülmektedir. Avlarını yakalamak ve besin ihtiyacını karşılamak için nematosistlerini kullanırlar.^[1]

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Aurelia aurita genellikle sığlık yerlerde toplu şekilde yayılım gösterirler bu sebeple balıkçılığı ve ağ atmayı olumsuz şekilde etkileyebilirler. Aynı zamanda akıntının gücüne karşı yüzmeye çalışsalar bile bu konuda yetersiz kaldıkları için kıyıya vurdukları durumda kıyıda olumsuz bir görüntü yaratabilirler. Aradan geçen zaman ile çevreye kötü bir koku yaymaya başlarlar ve kıyılardaki insan sayısını ve turizmi olumsuz etkileyebilirler. Bazı bölgelerde elektrik santrallerinin soğutma borularını tıkayarak uğraştırıcı durumlar oluşturabilmektedir.