Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İnsan-Harici Hayvanlarda Arkeoloji: Başlıklı Maymunlar 3.000 Yıllık Bir Arkeolojik Kayda Sahip!

İnsan-Harici Hayvanlarda Arkeoloji: Başlıklı Maymunlar 3.000 Yıllık Bir Arkeolojik Kayda Sahip! Tiago Falótico
Başlıklı bir maymun taş alet kullanarak kabuklu bir yemişi kırmaya çalışıyor.
4 dakika
2,213
Tüm Reklamları Kapat

Atalarımızın taş aletler kullandığına dair arkeolojik buluntular, 2,5 milyon yıl öncesine dayanıyor ve arkeologlar insanların evrimi, kültürü ve yaşam tarzındaki değişiklikleri izlemek için taş alet teknolojisindeki değişiklikleri kullanıyorlar. Brezilya'daki bir arkeolog ekip, başlıklı maymunların kullandığı ve 3000 yıl öncesine tarihlenen taş aletleri buldu ve binlerce yıldır davranış ve beslenme biçimindeki değişiklikleri ortaya çıkardı.

Arkeoloji Sadece İnsanlar İçin Değildir!

Başlıklı maymunlar, şempanzelere göre birçok işe uygun aletler kullanırlar. Kazma işleminden çeşitli çekirdek ve tohumların kırılıp açılmasına kadar çeşitli görevler için doğru boyutlarda ve şekillerde taşlar seçerler. Her birinin kendi tercihine göre seçtiği boyut ve ağırlıkta kendi kırma aleti vardır. Başlıklı dişi maymunlar potansiyel çiftlerine taşları atarak flört bile ederler.

Tüm Reklamları Kapat

Brezilya’nın Serra de Capivara Milli Parkı’nda bir grup başlıklı maymun yuvarlak kuvarsit taşlarla kaju fıstığı kırıyor ve bu taşları 25 metre uzaklıktaki kuru bir dere yatağından alıp kaju bahçesine taşıyorlar. Başlıklı maymunlar yiyeceklerini en az 3000 yıldır aynı noktada işliyor ve hasarlı aletlerini kullanmayı bırakıyorlar. 3000 yıl yaklaşık 450 maymun nesli ediyor, arkeologlar taş çekiçlerin bu süre zarfında nasıl kullanıldıklarına dair bazı önemli değişiklikler olduğunu fark ettiler.

Taş boyutlarındaki değişiklikler, hasar biçimleri ve maymunların diğer taşları örs olarak kullanıp kullanmadıkları maymunların nasıl yiyecek sağladıkları konusunda değişikliklere işaret ediyordu. Arkeologlar ilk defa başka türlerin zaman içinde davranış değişikliklerini izlemek için araçları kullanabildiler. Şempanzelere ilişkin olarak da buna yakın bir süreyi kapsayan arkeolojik buluntular var, ancak şempanzelerin kullandığı taş aletler ve bu aletlerin nasıl kullanıldıkları bu süre içerisinde çok fazla değişmemiş gibi görünmektedir. Bununla birlikte arkeologlar deniz samuru veya uzun kuyruklu makaklar için yeterince uzun süreyi kapsayan buluntular elde edememişlerdir.

Tüm Reklamları Kapat

Maymunların 3000 Yıllık Avcılığı

Bölgedeki en derin katmanlardan çıkarılan ve 3000 ila 2400 yıl öncesine tarihlenen taş aletler, başlıklı maymunların bugün kullanıp attıklarından çok daha küçük, hafif ve hasar görmüş gibi görünüyor. Örs olarak kullanılmış olduğu düşünülen taşlar (bu taşlar kendilerine özgü oyuk ve göçük izleri taşırlar) dikkat çekici bir şekilde yoklar. En muhtemel açıklama, antik maymunların kaju fıstığından daha küçük ve daha kolay açılabilen yiyecekler yemesidir. Tohumları kırmak için taş örslere ihtiyaç yoktu, çünkü bu küçük yiyecekleri taşla kırmaya kalkışmak içindekinin ezilmesine neden olurdu.

Buluntular birden kesilip 640 ila 565 yıl öncesine ait bir katmanda, taş çekiçlerin yanında aniden taş örslerle yeniden beliriyor. 257 yıl öncesinde ise başka bir şey değişiyor: Bu katmandan çıkarılan taş çekiçler, bugünkü başlılıklı maymunların kullandıklarından daha büyük ve ağırlar; örsler (ve kırık örs parçaları) ise çok daha yaygın. Başlıklı maymunlar küçük tohumlardan vazgeçip kaju fıstığından daha büyük ve daha sert bir şeyi yemeye geçmiş gibi görünüyor.

Geçen yüzyılda, modern başlıklı maymun kültürü ortaya çıkarıldı. Fosil alanındaki en üstte bulunan katmanlar, en düz yüzeyleri üst üste binen ve konik izler taşıyan yuvarlak kuvarsit çakıllar (ve birkaç kumtaşı) içeriyor. Daha yeni olanlar ise hala ayırt edilebilir ölçüde kaju kalıntısı lekelerine sahip ve yakındaki kaju ağaçlarının kökleri ve dallarında darbe izleri var; tüm bunlar aletlerin ne için kullanıldığını açıkça gösteriyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Tüm Bunların Anlamı Ne?

Farklılıklarına rağmen, Serra Capivara’daki başlıklı maymunlara ait taş aletlerin hepsi aynı tipte aletlerdir. Sao Paulo Üniversitesi'nden primatolog Tiago Falotico ve meslektaşları şöyle yazıyor:

Başlıklı maymunlar en az 3000 yıldır aynı basit taş aletli vurma geleneğini uyguladılar, bununla birlikte bu teknolojiyi farklı amaçlar için de kullandılar.

Biz insanların evrimsel soy hatlarında, taş alet teknolojisinde büyük değişiklikler vardır. Örneğin bir şeye taşla vurmaktan, bilerek keskin kenarlar şekillendirmeye geçmek ya da gelişigüzel yongalamadan hazırlanmış bir taşı daha planlı bir şekilde kullanmaya geçmek gibi. Bu değişiklikler genellikle bilişsel yetenekte büyük bir ilerlemeyle, yeni bir türün ortaya çıkmasıyla veya büyük bir kültürel değişimle çakışmaktadır. Aletlerin yapım veya kullanım tarzındaki küçük değişiklikler ise genellikle yeni bir ortam, yeni bir diyet veya mevcut alet malzemelerindeki bir değişiklik gibi daha küçük değişikliklere işaret eder. Muhtemelen başlıklı maymunlardaki durum budur.

Başlıklı maymunlarda alet kullanımı, maymundan maymuna (ve gruptan gruba) sosyal öğrenme yoluyla geçtiği için, arkeolojik buluntuların binlerce yıl boyunca aynı yerde yaşayan ve yeni yiyeceklere adapte olan sadece bir grup maymuna ait kanıtlar olduğunu kesin olarak söylemek imkansızdır. Bu buluntular, her birinin kendine özgü çekiç kullanma tercihi ya da kendine özgü bir diyeti, başka bir deyişle kültürü olan farklı zamanlarda yaşamış farklı grupların imzası olabilir.

Falotico ve meslektaşları, 3000 yıllık başlıklı maymuna ilişkin bu arkeolojik buluntunun, alet kullanan hayvanların uzun vadede ekolojik değişikliklere nasıl uyum sağladıkları hakkında fikir verdiğini söylüyor. Aynı zamanda bize hominin atalarımızın alet kullanmaya ilk girişimlerini karşılaştırabileceğimiz başka türler sunuyor. Bu bizim biraz daha az yalnız hissetmemize neden olacak ve aynı zamanda kendi geçmişimiz hakkında da bize bilgi sağlayacaktır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
19
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 4
  • Muhteşem! 3
  • İnanılmaz 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Umut Verici! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • Korkutucu! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Ars Technica | Arşiv Bağlantısı
  • K. N. Smith. Capuchin Monkeys Have A 3,000-Year Archaeological Record. (24 Haziran 2019). Alındığı Tarih: 26 Haziran 2019. Alındığı Yer: Ars Technica | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 17:59:09 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7851

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
K. N. Smith, et al. İnsan-Harici Hayvanlarda Arkeoloji: Başlıklı Maymunlar 3.000 Yıllık Bir Arkeolojik Kayda Sahip!. (27 Haziran 2019). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7851
Smith, K. N., Sever, M. Ç., Ölez, Ş. (2019, June 27). İnsan-Harici Hayvanlarda Arkeoloji: Başlıklı Maymunlar 3.000 Yıllık Bir Arkeolojik Kayda Sahip!. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7851
K. N. Smith, et al. “İnsan-Harici Hayvanlarda Arkeoloji: Başlıklı Maymunlar 3.000 Yıllık Bir Arkeolojik Kayda Sahip!.” Edited by Şule Ölez. Translated by Meltem Çetin Sever, Evrim Ağacı, 27 Jun. 2019, https://evrimagaci.org/s/7851.
Smith, Kiona N.. Sever, Meltem Çetin. Ölez, Şule. “İnsan-Harici Hayvanlarda Arkeoloji: Başlıklı Maymunlar 3.000 Yıllık Bir Arkeolojik Kayda Sahip!.” Edited by Şule Ölez. Translated by Meltem Çetin Sever. Evrim Ağacı, June 27, 2019. https://evrimagaci.org/s/7851.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close