İnsanlarda, (Jacobson organı) olarak da bilinen vomeronazal organ (VNO), nazal septumun ön-alt üçlüsünde yer alan aksesuar bir koku alma organıdır. Her ikisi de zengin bir damar ve glandüler ağ ile beslenen, öne doğru açılan bir kanala sahip kör bir keseden oluşur. Organ, hem terminal kranyal sinir yoluyla feromonların alınmasında afferent nöronlar olarak işlev gören hem de gonadotropin salgılayan hormon üreten özel koku alma duyusu hücreleri veya esteziyositler içermektedir.

Ana koku mukozasından ayrılan yardımcı kemoreseptör organdır. Nazal septumun tabanında vomer ve burun kemiklerine yakın bir yerde bulunur. Jacobson organı olarak da bilinen vomeronazal organ (VNO), sosyal ve/veya üreme davranışıyla ilgili kimyasal uyaranların algılanmasına aracılık eden eşleştirilmiş bir kemosensör organdır. Kimyasal sinyalleri (Feromonlar gibi) MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNE ileterek üreme ve sosyal davranışları etkiler. İnsanlarda vomeronazal kanal dışındaki yapıların çoğu doğumdan sonra gerileme gösterir.

Evrimsel sürecin en ilginç adaptasyonlarından birisi çeşitli hayvanlarda evrimleşen zehirdir. Bu makalemizde bu konuya değinecek ve kafanızda oluşabilecek soru işaretlerini gidermeye çalışacağız. Umarız faydalı olacaktır.

Yılan ısırığı (halk arasında "yılan sokması" olarak da bilinir) yaygın ve sıklıkla tahrip edici çevresel faktörlü veya mesleki bir hastalıktır, bilhassa gelişmekte olan tropik ülkelerin kırsal alanlarında görülür. Yılan ısırığının halk sağlığındaki yeri genelde tıbbi bilim tarafından önemsenmemiştir. Yılan zehirleri, doku reseptörlerinin büyük bir alanı için özgünlüğü olan protein ve peptit toksince zengindir. Bu da onları klinik açıdan zorlayıcı ve bilimsel açıdan hayranlık uyandırıcı hale getirir. Özellikle ilaç tasarımında bu böyledir. İnsanın yılan ısırığına karşı çektiği nitelenebilir tüm yükü belirsizliğini koruyor olmasına rağmen, yüz binlerce insanın her yıl zehirlendiği ve onbbinlercesinin yılanlar yüzünden öldüğü veya sakat kaldığı bilinmektedir. Önleyici çabalar uygun ayakkabıların kullanımı için etkilenen toplumların eğitilmesine doğru hedeflenmelidir ve yılanların davranışlarının anlaşılmasıyla yılanlarla temas riskinin en aza indirilmesine çalışılmalıdır. Zehir tedavisinde, panzehirin üretimi ve klinik kullanımı geliştirilmelidir. Klinikçiler, epidemiyologlar ve laboratuvar toksinologlar arasında artan işbirliği zehirlenmenin teşhisini ve tedavi edilmesini arttırmalıdır.

Queso Fresco; feta peynirine benzeyen, İspanya kökenli ancak Meksika mutfağında yaygın kullanılan taze bir peynir çeşididir. Hem inek hem de keçi sütünden yapılabilir. Meksika'da yaygın olarak çiğ sütten yapılmaktadır. Cotija peyniri ise, kökeni Meksika olup inek sütünden yapılan yarı sert bir peynirdir ve çorba, tako, salata gibi birçok gıdayla servis edilir.

Rizo Lôpez Foods marka üreticiye ait bu iki peynir kaynaklı bir Listeria monocytogenes salgını raporlanmıştır. CDC'nin (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi ve FDA (Gıda ve İlaç Dairesi) ortak yürüttüğü bu uzun soluklu salgının detaylarını inceleyelim.

Araştırmacılar, insan gözünün hassasiyetinin aşılabileceğinin kanıtı olarak, bir biyonik göz oluşturduklarını söylüyorlar. Hong Kong Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nden araştırmacı Zhiyong Fan, Science News dergisine şunları söyledi:

Nature dergisinde yayınlanan bir makalede detaylandırıldığı gibi; bu göz, özünde çok yoğun bir şekilde son derece ışığa duyarlı nanoteller içeren üç boyutlu bir yapay retinadır.

Bence günümüz Türkiye'sinin en büyük sorunu mesleklerin moda olmasıdır. Bunla hepiniz illaki karşılaşmışsınızdır. Bazı üniversite bölümleri popüler olurken bazıları unutuluyor, unutulan bölümlerin puanı düşüyor düşük puanlı bölümler puanı düşük diye popüler oluyor ve puanı hızla artıyor ve be sefer başka bir bölüm unutuluyor. Bu şekilde bir döngü içerisinde devam ediyor. Buna örnek olarak sınıf öğretmenliğini gösterebilirim

Bu fotoğrafta görüldüğü gibi 4 yıldır her yıl bölümün puanı hızla artıyor. Fotoğrafta göreceğiniz üzere Hacettepe Üniversitesi'nde 2020 yılında 64.600 sıralamaya girmek yeterken 2023 yılında 49.069 sıralamaya girmek gerekiyor ve başka üniversitelerde de durum aynı görünüyor. Bunun farklı sebepleri olduğu söylenebilir ama bence gerçek sebebi bu bölümün popülerleşmesidir. Kendi çevremden gördüğüm ve internet üzerinde dolaşan şeylerden gördüğüm kadarıyla 4 yıldır bu bölümün tercih edilme sebebi bölümün puanının düşük olması. Düşük puanlı olduğu için atanamamaktan korkan, puanı yüksek öğrenciler tercihlerine yazıyor ve dolayısıyla bölümün puanları artıyor. İşin sonunda herkes sınıf öğretmenliği menzunu oluyor ve işsizlik sorunları ortaya çıkıyor.

Bir kriz sırasında hızlı bir şekilde yapılan bilimin, "iyi bilim" olduğunu nereden bilebiliriz? Bu soru, özellikle de COVID-19 aşısının yaygın kullanıma girmesiyle yeni bir önem kazandı. Araştırmacılar, aşıları bir yıldan kısa bir sürede geliştirmeyi başardılar ve bu, bundan önceki rekor aşı üretim süresi olan olan 4 yıllık rekoru zorlanmadan kırmayı başardı.^[1][2] Ama bu kadar hızlı bir teknolojik gelişim, bulaşıcı hastalık uzmanları aşıların güvenli söylemesine rağmen, insanların aşı olmaktan korkmasına veya uzak durmasına neden olabiliyor.^[3][4][5]

Bilim insanları, Challenger uzay mekiği patlamasından tutun da 2020 Kaliforniya orman yangınlarına kadar her türlü krizde baskı altına alınıp, konuyla ilgili cevaplar bulmaya çağrılıyorlar.^[6][7] Bu çağrıya kulak veren bilim insanları, bir yandan "düzenli" araştırma modundan "kriz" araştırması moduna geçerken ve uzun çalışma saatlerine, zihinsel olarak zorlu görevlere ve üzerlerindeki yoğun gözetleme baskısına ayak uydurmaya çalışırken, diğer yandan da katı bilimsel standartları korumak zorunda kalıyorlar. Neyse ki, kriz şartlarında üretilen bilim de normal koşullarda üretilen sonuçlar kadar sağlam ve güvenli olabilir.^[8]

En kısa tanımıyla evrim, popülasyon içi gen ve özellik dağılımlarının nesiller içerisindeki değişimidir. Bu tanımdaki her bir basamak, evrim için olmazsa olmazdır:

Bu tanımın dışladığı ve hesaba katmadığı birkaç unsur vardır. Bunları vurgulamak, evrime dair kavramları daha da netleştirecektir:

Piaget'in bilişsel gelişim teorisi, bilişsel gelişimin bebeklikten yetişkinliğe dek uzanan dört dönemde gerçekleştiğini öne süren teoridir. Adından da anlaşılacağı gibi, çocuk gelişimi alanında yaptığı çalışmalarla bilinen İsviçreli psikolog Jean Piaget tarafından ortaya atılmıştır.

Piaget'in çocukların entelektüel gelişimiyle tanışması, Binet Enstitüsü'nde asistan olarak çalıştığı sırada İngilizce IQ testlerinin Fransızca versiyonlarını geliştirirken gerçekleşti. Bu dönemde çocukların mantık gerektiren sorulara verdikleri yanlış cevapları inceledi. Aynı veya benzer yaştaki çocukların aynı cevaplar verdiğini ve benzer hatalar yaptıklarını fark etti. Çocukların sorulara verdiği yanlış cevapların, yetişkinler ve çocukların düşünce yapısı arasındaki farkı oluşturduğuna inanıyordu. Bu noktada dönemin geleneksel görüşüne karşı çıkarak, çocukların zihinlerinin yetişkin zihninin daha küçük bir versiyonu olmadığı yönündeki hipotezlerini güçlendirdi ve çocukların kendilerine özgü bir dünya görüşü olduğunu vurguladı.

Çoğu aile büyüğü evin delikanlısından şikayetçidir. Bu şikayetin ardından da çoğu zaman da bildiğimiz o cevap gelir: “Ergenlik dönemindedir, kötü davranmayın”. Peki, neden şikayetçidirler? Çünkü delikanlımız bugüne kadar sözlerinin dışına çıkmadığı aile büyüklerine başkaldırmaya başladı, başına buyruk hareket etmeye başladı; evlerinin küçüğü artık yetişkin olma yolunda...

İnsan, doğumundan yaşamının sonuna kadar birçok dönemden geçer. Bunlardan en fırtınalı, heyecanlı ve stresli dönemi ise ergenliktir. Bu dönemde birey artık ailesinden uzaklaşmaya, kendi görüşlerini, düşünceleri oluşturmaya başlar. Toplumda bir statü sahibi olmak ister, dış görünüşüne ve diğer insanlara daha fazla önem vermeye başlar, artık bazı davranışları cezadan korktuğu için değil yapılmaması gerektiği için yapmamaya başlar. Kısacası çevreye ve kendisine daha duyarlı olmaya başlar.

Memelilerin bilimsel deneylerde kullanılmasının mümkün olduğunca kısıtlanması gerekliliği, biyomedikal çalışmaların farklı pek çok alanında hücre kültürlerinin geliştirilmesi ve kullanılmasına yol açmıştır. Hücre kültürleri mikrobiyolojide özellikle virüslerin üretilmesi ve tanımlanması, virüs aşılarının üretimi amacıyla kullanılmaktadırlar. Yeni yüzyılda ise kanser araştırmalarının hız kazanması ile özellikle kanser ilaçlarının geliştirilmesinde, etkilerinin saptanmasında hücre kültürleri özellikle büyük önem kazanmıştır.

İlk defa 1951 yılında Baltimore’da (ABD) servikal kanser nedeniyle takip edilen Afrika kökenli Amerikalı bir hastanın kanser dokularının laboratuvarda kültürü başarılabilmiştir. Henrietta Lack adındaki hasta kanserin yayılması sonucu ölmüş ancak ölümsüz hücrelerinin kültürü adına atfen HeLa adı ile dünya genelindeki laboratuvarlara talep nedeniyle dağıtılmıştır. Bu olayın ilginç diğer yanı ailesinin uzun yıllar bu hücrelerin tüm dünya genelinde yaşamaya devam ettiğinden haberdar olmamalarıdır. Kanser hücrelerinin ölümsüz olması ve çok kolay üretilebilmeleri çalışmalarda hücre kültürü gerektiren araştırmalara hız kazandırmıştır. Amerikan Tipi Kültür Koleksiyonu (American Type Culture Collection, ATCC) ve Avrupa Hücre Kültür Koleksiyonu (European Collection of Cell Culturu, EACC) hücreler için ana kaynaklardır ve 80 farklı türe ait 4000’den fazla hücre kültürünü bünyesinde bulundurmaktadır.