Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Doğal Seçilim'in Yönü ve/veya Amacı Var mıdır?

Doğal Seçilim'in Yönü ve/veya Amacı Var mıdır? Pixabay
4 dakika
4,072
Evrim Ağacı Akademi: Evrimi Anlamak Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimi Anlamak yazı dizisinin 14. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan ""Tesadüf" Geliyor, Kaçın! Bilimde "Şans" ve "Tesadüf" Kavramlarına Yer Yok mu?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Doğal Seçilim'in bir yönü olup olmadığı ya da belirli bir amaca "yönelik" seçilimde bulunup bulunmadığı, her zaman bir tartışma konusu olmuştur. Ancak Richard Dawkins, "Ataların Hikayesi" isimli kitabının "Geri Dönüş Kibri" kısmında bu konuya son noktayı koymuştur:

Tarihsel anlatımızı Homo sapiens'e doğru yöneltmek, diğer modern türlere -sözgelişi Octopus vulgaris, Panthera leo ya da Sequoia semperviens- yöneltmekten daha anlamlı değildir. Yaşamın açıkça ilk başarısı olarak gördüğü uçma  yeteneği ile gurur duyan tarihsel kafalı bir çobanaldatan kuşu, çobanaladatan-benzerlerini -bir yıl havada kalan, hatta uçarken çiftleşen, kanatları geriye yatık görkenli uçan makineleri- evrimci ilerlemenin doruğu sayar. Steven Pinker'ın bir fantezisini temel alarak, filler tarih yazabilseydi, tapirleri, fil fareleri, fok balıklarını ve hortumlu maymunları, evrimin ana yolunda ilk beceriksiz adımları atan, ama her biri -bir nedenle- tam başaramayan geçici acemiler olarak betimleyebilirlerdi: Hem çok yakın hem çok uzak. Fil astronomlar, başka bir dünyada bunun engelini aşıp, tam hortum-buruna nihai sıçrayışı yapabilen yabancı yaşam biçimlerinin var olup olmadığını merak edebilirlerdi.

Buradan da görebileceğimiz gibi, evrimin belirli bir yönü olduğunu düşünmek, bizlerin kibrinden kaynaklanmaktadır. Çünkü bizler, kendimizi gelmiş geçmiş en gelişmiş ve üstün varlıklar görürüz ve Evrim varsa bile, bizi "yaratmak" için belli bir yönü seçtiği sanısına kapılırız. Bu apaçık ve Gould'un sözleriyle "retorik bir saçmalıktır". 

Tüm Reklamları Kapat

Doğal Seçilim, bir diğer yazımızda tanımladığımız gibi, temel olarak rastgele değişen çevre koşullarına karşı genetik ve çevresel edinimlerimizi sınava tabii tutan bir öğretmendir. Buı öğretmen tamamen kördür, çünkü sınavda soracağı soruları, yani doğanın değişimlerini önceden bilemez. Doğa, çeşitli fiziksel ve kimyasal etkiler dahilinde, ön görülemez bir biçimde değişmektedir. Bir gök taşının çarpacağını önceden bilebiliriz ancak çarpmanın etkilerini ön görebilmemiz çok güçtür. Veya hava durumunu ancak birkaç saat öncesinden kesine yakın tahmin edebilmekteyiz. 1 gün ya da 1 ay öncesinden yapılan tahminler çoğunlukla yanlıştır. Aynı şekilde, depremleri ve heyelanları öngörmemiz şimdilik mümkün değildir veya tsunamileri, yer yarıklarını, volkan patlamalarını... 

Eğer ki Doğal Seçilim'in başlı başına doğadaki fitness (fit olma durumu) miktarımızı ölçmeye ve buna göre eleme ya da seçme yöntemine giden bir araç olarak görürsek, bunun bir yönü (ileri veya geri veya sağa veya sola) olduğunu düşünmek, ileri gitmek olacaktır. Çünkü hiçbir dinozor, ertesi gün Dünya'ya 10 kilometre çapında bir göktaşının çarpacağını öngöremezdi ve göremedi de. Memeliler de, dinozorların egemenliğinin ortasına düşecek devasa bir göktaşına güvenerek evrimleşmediler. O sırada, doğanın getirdiği şartlar dahilinde, zaten orada bulunuyorlardı, tıpkı dinozorlar gibi. Eğer göktaşı çarpmasaydı ve volkanları tetiklemeseydi, belki de asla baskın sınıf haline gelemeyeceklerdi ve bizler var olamayacaktık. Ancak o göktaşı açarptı ve dinozor süpersınıfı yok oldu. Bu, memelilerin işine yaradı ve bizlere kadar gelen evrim süreci gerçekleşmiş oldu. 

Tüm Reklamları Kapat

Doğal Seçilim'in bir yönü olduğunu varsaymanın, "kaderci yaklaşım"dan bir farkı olmadığını düşünmekteyiz. Zira, "bundan sonra X canlısını türeteceğim" diye düşünen bir doğal süreçten bahsedilemez. Kütleçekimi, "Şimdi bu topu g ivmesiyle yere çekeceğim." demediği gibi, Doğal Seçilim de hiçbir zaman belirli bir türe doğru Evrim'i desteklemez.

Peki, burada bir soru akla gelebilir: Doğal Seçilim, her zaman "daha çok evrimleşmiş" türler mi yaratır? Veya her yeni tür, eskisinden daha "ileri" midir? Diğer taraftan sorarsak, bizim atalarımız, bizden "geri"ler miydi?

Yine Dawkins'in, aynı kitabının, aynı bölümünden okuyoruz:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Elimdeki bir kitap bunun [insanı hedef alan evrimin] bir örneğini verir. Homo habilis'i (bir insan türü, muhtemelen atamız) australopitesinlerle karşılaştırıyor. 

Kitap, Homo habilis'in 'Avustralopitesinlerden epeyce daha fazla evrilmiş' olduğunu söylüyor. Daha fazla evrilmiş? Bu, evrimin önceden saptanmış bir yönde hareket ettiğinden başka ne anlama gelebilir? Kitap, varsayılan yönün ne olduğu konusunda bizi kuşkuda bırakmaz. 'Bir çenenin ilk işaretleri, bellidir.' 'İlk' bizi 'tam' bir insan çenesine doğru ikinci ve üçüncü işaretleri beklemeye teşvik eder. 'Dişler bizimkine benzemeye başlar...' Sanki o dişler, habiline beslenmeye uygun oldukları için değil, bizim dişlerimiz olma yoluna girdikleri için öyleydiler.

Bu paragrafların devamında da Dawkins, bahsedilen kitaptaki anlatım biçimini ve Evrim'in bir yönü olduğunu düşünenleri eleştirir.

Buradan da görebileceğimiz gibi, Evrim'in "ileriye" ya da "geriye" gittiğini söylemek yanlıştır. Çünkü Doğal Seçilim, her zaman, o andaki ortama en uygun bireyleri seçmeye çalışır. Dolayısıyla Evrim'in ileriye ya da geriye gittiğinden bahsetmek için, çevre koşullarının, bir önceki çevre koşullarına göre "ileri" mi, "geri" mi olduğu belirlenmelidir. Ki böyle bir belirlemeden bahsetmek saçma olacaktır. Doğa "ileri" ya da "geri" gitmez. Sadece değişir. Doğal Seçilim de, bu genellikle rastgele olan seçilime göre, doğanın bünyesinde var olan canlıların elenmesi ya da seçilmesi işlemine verilen bir addır. Bir mekanizmadır. Bir yönü olamayacağı gibi, "daha iyiye" ya da "daha kötüye" şeklinde bir amacı da olamaz.

Teşekkür: Kubilay Meşe

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Evrimi Anlamak Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimi Anlamak yazı dizisinin 14. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan ""Tesadüf" Geliyor, Kaçın! Bilimde "Şans" ve "Tesadüf" Kavramlarına Yer Yok mu?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
12
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 11
  • Muhteşem! 8
  • Bilim Budur! 6
  • Umut Verici! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Güldürdü 1
  • İnanılmaz 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 07:24:50 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/44

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Doğal Seçilim'in Yönü ve/veya Amacı Var mıdır?. (23 Nisan 2011). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/44
Bakırcı, Ç. M. (2011, April 23). Doğal Seçilim'in Yönü ve/veya Amacı Var mıdır?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/44
Ç. M. Bakırcı. “Doğal Seçilim'in Yönü ve/veya Amacı Var mıdır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 23 Apr. 2011, https://evrimagaci.org/s/44.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Doğal Seçilim'in Yönü ve/veya Amacı Var mıdır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, April 23, 2011. https://evrimagaci.org/s/44.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close