Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

O, Her Yerde: Oksijen Neden Önemlidir?

Tüm Oksijen Atomları Bir Anda Yok Olsaydı Ne Olurdu?

O, Her Yerde: Oksijen Neden Önemlidir? The Sleuth Journal
5 dakika
11,605
Tüm Reklamları Kapat

Evren'de sayıca en sık bulunan dördüncü, kütlece en çok bulunan üçüncü element olan oksijen, gerçekten de günümüzde canlılık için "her şey" olan elementlerden birisidir. Bugün olmaksızın birkaç dakikadan uzun hayatta kalamadığımız gerçeğini düşündüğümüzde, bundan birkaç milyar yıl önce bu element gezegenimizi fotosentez sayesinde doldurmaya başladığında, canlılık tarihinin gördüğü en müthiş yok oluşa neden olduğunu öğrenmek şaşırtıcı gelebilir. Çünkü oksijen, aslında çok güçlü bağlar kurabilen bir elementtir ve oksijenli ortamda yaşamaya uygun şekilde evrimleşmemiş canlılar için kusursuz bir zehirdir. 

Gerçekten de, evrim tarihinin ilk kitlesel yok oluşlarından birisi, günümüzden 2.4 milyar yıl önce Büyük Oksitlenme Olayı olarak bilinen bir olay sonucu yaşanmıştır. Fotosentez, bu tarihten 200 milyon yıl kadar önce (günümüzden 2.6 milyar yıl kadar önce) evrimleşmeye başlaması sonucunda, atmosferde müthiş hızlı bir oksijen birikimi yaşanmıştır. Ancak dönemin canlılarının neredeyse tamamı anaerobik, yani oksijen toleransı bulunmayan, oksijensiz ortamlarda yaşayabilen canlılardı. İçlerinde sadece ufak bir kısım oksijene toleranslıydı (canlılık içerisindeki varyasyonları unutmayınız). Oksijenin bu hızlı birikimi, bu canlıların hepsini zehirlemeye ve öldürmeye başladı. Kısa sürece dönemin canlılarının atmosferle temas edebilen canlılarının büyük bir kısmı yok oldu. O dönemde gezegenimiz halen tek hücreli bakteriler tarafından donatıldığı için bildiğimiz anlamıyla "ardında kemikler ve bariz izler bırakan" bir yok oluş olmadı bu; ancak yine de sayısız türün sonunu getirdi. Bu canlılar arasından sürece ayak uydurabilen ve oksijene bir miktar toleranslı olanlar hayatta kaldı, seçildi ve çoğaldılar. Böylece öncelikle oksijen toleranslı canlıların popülasyonları genişledi, sonrasında ise artık atmosferi dolduran oksijene tamamen bağımlı canlılar evrimleşti. Bu evrimsel süreci kayaçlardaki izlerden ve minerallerden adım adım izlememiz mümkündür.

Tüm Reklamları Kapat

Büyük Oksijenlenme Olayı öncesinde, yani günümüzden 3.85 ila 2.45 milyar yıl önce arasında atmosfer içerisinde pratik olarak hiç oksijen bulunmamaktaydı. Bazı araştırmalar erken Dünya koşullarında %5'ten az olacak miktarda oksijen bulunduğu olasılığı üzerinde dursa da, bu hem kesinleşmiş bir bilgi değildir, hem de çok güçlü kanıtlara dayanmamaktadır. Bu nedenle, 2.4 milyar yıl öncesinde "pratik olarak" hiç oksijen yoktu diyebiliriz. 2.4 milyar yıl sonrasından kalma kayaçlara baktığımızda ise, bariz bir şekilde artan oksitlenme olayını görebilmekteyiz. Sadece 500 milyon yılda atmosferik oksijen oranları %5 dolaylarına çıktı. Bir süre sabit kaldıktan sonra, günümüzden 1 milyar yıl kadar önce tekrar hızlı bir tırmanış başladı. Günümüzden 500 milyon yıl kadar önce %19 seviyesine, 350 milyon yıl kadar önce %32 seviyesine ulaştı! Bu dönemden kalma canlılar bu sayede devasa boyutlara ulaşabilmeyi başardılar. Çünkü dokularını besleyebilecek bol miktarda oksijene erişimleri vardı. Ancak bu iri canlıların sayısının hızla artması ve ekolojik değişimlere bağlı olarak bu seviyeler inmeye başladı ve o gün bugündür azalma sürüyor. Şu anda atmosferimizdeki oksijen oranı %21 dolaylarındadır. 

Uzun lafın kısası oksijen, özellikle son 2 milyar yılda evrimleşmiş olan canlı türlerinin olmazsa olmazıdır. Oksijenli solunum, oksijensiz solunuma göre enerji verimliliği bakımından müthiş avantajlar sağlıyor olması, bu canlıların evrimsel süreçte öne çıkarak çoğalmalarını sağlamıştır. 

Tüm Reklamları Kapat

Oksijen, evren içerisinde de büyük öneme sahip, çok yaygın bir elementtir. Örneğin Samanyolu Galaksisi içerisinde Hidrojen ve Helyum'dan sonra en yaygın olarak bulunan element oksijendir. Güneş'in %1'ini oksijen elementi oluşturur. Kütlece suyun %89'u oksijendir. İnsan kütlesinin ise %66 civarının oksijen olduğu düşünülmektedir. Bu kadar önemli olması dolayısıyla 1961 senesine kadar periyodik cetvelde "standart element" olarak kullanılmıştır. Fakat bu unvanını 1961 senesinde, canlılığın olmazsa olmazlarından bir diğeri olan karbona kaptırmıştır.

Biz de böylesi bir elemente ufak bir şiir yazmak istedik. Aslında ASAPScience'ın Helyum ile ilgili şiirinden esinlendik; ancak dilimize Oksijen daha uygun olduğu için onu seçtik. Zaten içeriği pek fazla değişmiyor. Hatta şiirde bahsedilenlerin, Helyum'dan çok Oksijen'e uyduğunu söyleyebiliriz. 

Tüm Oksijen Atomları Bir Anda Yok Olsaydı Ne Olurdu?

Elbette ki bir atomun birdenbire yok olması mümkün değildir. Dahası, öyle bir şey olacak olsa karşılaşacağımız sıkıntıları ve olacak olayları öngörmek de çok kolay değildir. Örneğin, oksijen atomlarının bir anda yok olduğunu varsayalım. Açıkçası olacak ilk şey, hepimizin yok olacak olmasıdır. Zira vücudumuzun %65'i oksijen atomlarından oluşur. Haliyle, bunlar yok olacak olsa, biz de yok olurduk. Ancak diyelim ki bizim vücudumuz haricindeki oksijen atomları yok oldu... 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bunun çok fazla sayıda sonucu olurdu. Ancak en bariz 4 değişim, şu şekildedir:

  • Tıpkı sizin vücudunuzun dağılacak olması gibi, gezegenimizin de kabuğu parçalanırdı. Çünkü Dünya'nın kabuğunun %45'i oksijen atomlarından oluşmaktadır.
  • Hepimizin kulak zarı patlardı. Çünkü soluduğumuz havanın %21'ini oksijen oluşturmaktadır. Bu yok olacak olsaydı, dış basınç anında %21 oranında azalırdı. Bu da kulak zarınızın patlamasına ya da hasar görmesine neden olurdu.
  • Güneş ışığına doğrudan temas eden herkes anında yanardı. Çünkü atmosferdeki moleküler oksijen, Güneş'ten gelen zararlı morötesi ışınlara karşı derimizi korumaktadır. Oksijen bir anda ortadan kalkacak olsaydı, derimiz ciddi sıkıntılarla karşı karşıya kalırdı.
  • Okyanuslar buharlaşır ve yok olurdu. Çünkü var olan tüm su moleküllerinin 3'te 1'i oksijen atomlarından oluşmaktadır. Bunlardan oksijeni bir anda alacak olursanız, hidrojen kendi başına kalacaktır. Moleküler hidrojen, havadan daha az yoğun olacağı için önce atmosferin üst troposfer tabakasına, sonra da uzaya kaçacaktır.
Ağaçlar Wi-Fi (kablosuz internet) sağlıyor olsaydı, ağaç olmayan neredeyse hiçbir köşe bırakmazdık, değil mi? Hem böylece ister istemez gezegeni de kurtarırdık… Ne yazık… Ağaçlar yalnızca hayatta kalmak için solumak zorunda olduğumuz oksijeni veriyorlar...
Ağaçlar Wi-Fi (kablosuz internet) sağlıyor olsaydı, ağaç olmayan neredeyse hiçbir köşe bırakmazdık, değil mi? Hem böylece ister istemez gezegeni de kurtarırdık… Ne yazık… Ağaçlar yalnızca hayatta kalmak için solumak zorunda olduğumuz oksijeni veriyorlar...

Elbette ki periyodik cetveldeki hangi elementi seçerseniz seçin, hele ki hidrojen, oksijen, azot, karbon gibi "temel elementlerden" hangisini seçerseniz seçin, bir anda ortadan yok olması değişen düzeylerde yıkıcı sonuçlar doğuracaktır. Çünkü nasıl ki hiçbir şey yoktan, birdenbire var olmadıysa, hiçbir şey de vardan, birdenbire yok olamaz. Evren'deki her süreç, kendisinden önce gelen süreçlere bağlıdır. Süreçler genellikle çeşitli ölçeklerde yumuşak ve kademelidir. Dolayısıyla sürecin bir basamağını birdenbire ortadan kaldırmak, elbette ki yıkıcı olacaktır. 

Yani bu durum, oksijene özgü değildir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
19
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 18
  • Bilim Budur! 14
  • Merak Uyandırıcı! 10
  • Muhteşem! 7
  • Umut Verici! 6
  • İnanılmaz 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Güldürdü 1
  • İğrenç! 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 14:38:19 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4827

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. O, Her Yerde: Oksijen Neden Önemlidir?. (20 Aralık 2016). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/4827
Bakırcı, Ç. M. (2016, December 20). O, Her Yerde: Oksijen Neden Önemlidir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/4827
Ç. M. Bakırcı. “O, Her Yerde: Oksijen Neden Önemlidir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 20 Dec. 2016, https://evrimagaci.org/s/4827.
Bakırcı, Çağrı Mert. “O, Her Yerde: Oksijen Neden Önemlidir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 20, 2016. https://evrimagaci.org/s/4827.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close