Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

10 Adımda Şempanze-İnsan Karşılaştırması!

10 Adımda Şempanze-İnsan Karşılaştırması! Flickr Public Domain
7 dakika
19,543
Tüm Reklamları Kapat

Şempanzeler, bizim yaşayan en yakın kuzenlerimizdir. Onlar hakkında pek çok şey yakın zamanda keşfedilmiştir. Abartılı anlatılar ve sanatsal alanda kullanılan kurgular sebebiyle, yanlış bilinen birçok konu bulunmaktadır. Onlarla, çoğu insanın bilmediği benzerlik ve farklılıklara sahibiz. En yakın kuzenlerimizi tanıyarak kendimizi daha iyi anlamamız mümkün.

10 – Türlerin Sayısı

Şempanzeler, yanlış bir şekilde, sık olarak maymun (monkey) olarak tanımlanabiliyor, fakat onlar bizlerin de dahil olduğu kuyruksuz iri maymun (great ape) grubundandırlar. Kuyruksuz iri maymun (great ape) grubunun diğer üyeleri ise, orangutan ve gorillerdir. Günümüzde yaşıyor olan sadece bir insan türü vardır: Homo sapiens. Geçmişte, birçok bilim insanı, modern insanın birden fazla türü olduğuna dair fikirler üretmişler ve kendilerini “daha üst” bir türe dahil olarak göstermeye çalışmışlardır. Ancak, her insan bir diğeriyle üreyebilen çocuklar yapabilir (tür olmanın tek şartı bu olmasa da), yani bütün insanlar aynı türe mensuptur. Şempanzelerin ise iki türü vardır. Biri, Pan troglodytes, bilindik (bayağı) şempanze, diğeri ise cüce şempanze ya da bonobo olarak bilinen Pan paniscus’tur. Bu iki şempanze grubu, biyolojik olarak tamamıyla farklı türlerdir. İnsanlar ile diğer iki şempanze 5-8 milyon yıl öncesi bir dönemde ortak bir atadan evrimleşmişlerdir. İki şempanze türü ise yaklaşık 2 milyon yıl önce birbirlerinden ayrılmıştır.

Tüm Reklamları Kapat

9 – DNA

Şempanze ve insan genomları birbirinin %98,8 oranında aynısıdır. Bu sayı çok inanılmaz gelebilir, fakat yaşayan bütün organizmalarla, basit hücresel fonksiyonlar için kullanılan genleri paylaşmaktayız. Örnek olarak, muz DNA’sı ile bizim DNA’mız %50 oranında benzemektedir. Fakat gene de şempanzelerle olan yakınlığımız çok büyük boyuttadır. Bununla birlikte şempanzeler 48 kromozoma -yani bizden iki fazla kromozoma- sahiplerdir. İnsan evrimi sırasında, iki kromozomun birleştiği düşünülmektedir. İlginç olan ise, insanlar diğer hayvanlara göre çok daha az bir genetik çeşitliliğe sahiptir. Birbiriyle alakası olmayan iki insan bile, kardeş iki şempanzeden birbirlerine genetik olarak daha yakındır.

8 – Beyin Boyutu

Şempanzelerin beyin hacmi ortalama 350 cc’tür. İnsanın beyin hacmi ise yaklaşık ortalama 1.350 cc’tür. Tek başına beyin büyüklüğü, zekayı kesin olarak belirtmez. Nobel ödülü almış insanlar arasında, beyin hacmi 900 cc olandan 2.000 cc olana kadar çeşitlilik bulunmaktadır. Beynin farklı parçalarının yapısı ve organizasyonu, zekayı belirlemekte daha güvenilir bir yoldur. İnsan beyni, şempanzeninkine göre daha fazla yüzey alanına sahiptir, nedeni ise insan beyninin daha kıvrımlı olmasıdır. Ayrıca insan beyni, birçok bölümü arasında büyük sayılarda bağlantılara sahiptir. Bunların dışında göreceli olarak daha büyük olan frontal lob bize daha mantıklı ve soyut düşünme yeteneği sağlamaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

7 – Sosyallik

Şempanzeler, sosyalleşmeye çok fazla zaman ayırmaktadırlar. Sosyalleşme zamanlarının çoğunluğunu, birbirlerini tımarlayarak geçirirler. Ergen şempanzeler, sıklıkla oyun oynayıp, birbirlerini kovalayıp gıdıklarlar. Yetişkinler de yavrularıyla benzer oyunlar oynamaktadır. Kucaklamak, öpmek gibi şefkat gösterileri, her yaştan şempanzelerin birbirlerine davranış tarzlarını oluşturmaktadır. Bonobolar ise, daha farklı olarak cinsiyet önemli olmayan bir şekilde herkese cinsel yakınlık gösterirler. Şempanzeler, birbirlerini tımarlayarak arkadaşlıklarını güçlendirirler. İnsanlar da benzer şekilde sosyalleşmeye zaman harcıyorlar, fakat tımarlamak yerine konuşarak bunu gerçekleştiriyorlar. Ancak, bizim yaptığımız çok sayıda önemsiz sayılabilecek konuşmalar, şempanzelerin birbirlerini tımarlamasının daha farklı ve özelleşmiş bir versiyonu denebilir. İnsanlar ayrıca, fiziksel temasla da ilişkilerini güçlendirirler: Sırt sıvazlama, sarılma ve arkadaşça dürtme buna örnek gösterilebilir. Primat sosyal grupları, beyin büyüklüklerinin yansımalarıdır.

İnterneti takip edenler, Star Trek (Uzay Yolu) filminin karakteri Jean-Luc Picard'ın bu fotoğrafıyla yapılan sayısız "internet mem"ini bilecektir. Özellikle üzerine, kibarca, "Bu da ne?!" şaşkınlık ifadesi anlamına gelen "What the fuck?" ibaresiyle kullanılıyor ve inanılamayan, şaşırılan ya da aşırı saçma bulunan durumlarda paylaşılıyor. Merak edenler için bu Kızgın Picard olarak bilinen bu kare, Uzay Yolu'nun 28 Mayıs 1990'da ABD'de yayınlanan "Ménage à Troi" başlıklı bölümünden alınmıştır. Aslen orada Kaptan Picard öfkeli değildir; tam tersine, Shakespeare'ın sonelerinden birisini okumaktadır. Peki ya yukarıdaki sevimli? O Madame isimli bir şempanze. Maalesef şimdilik Shakespeare soneleri okuyamıyor, ancak yine de bu, müthiş akıllı olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Limbe Vahşiyaşam Merkezi'nde çekilen bu fotoğrafta Madame, en yakın arkadaşı Yabien ile (fotoğrafta gözükmüyor) su altında oynuyor. Madame, merkeze Kamerunlu sahibi tarafından getirildi. Sahibi, Madame'ı satın aldığında bunun yasadışı olduğunu bilmiyormuş ve Ebola riski taşıdığını öğrenince, ondan kurtulmak istemiş. Limbe Vahşiyaşam Parkı, böylelikle Madame'ın yeni evi olmuş.
İnterneti takip edenler, Star Trek (Uzay Yolu) filminin karakteri Jean-Luc Picard'ın bu fotoğrafıyla yapılan sayısız "internet mem"ini bilecektir. Özellikle üzerine, kibarca, "Bu da ne?!" şaşkınlık ifadesi anlamına gelen "What the fuck?" ibaresiyle kullanılıyor ve inanılamayan, şaşırılan ya da aşırı saçma bulunan durumlarda paylaşılıyor. Merak edenler için bu Kızgın Picard olarak bilinen bu kare, Uzay Yolu'nun 28 Mayıs 1990'da ABD'de yayınlanan "Ménage à Troi" başlıklı bölümünden alınmıştır. Aslen orada Kaptan Picard öfkeli değildir; tam tersine, Shakespeare'ın sonelerinden birisini okumaktadır. Peki ya yukarıdaki sevimli? O Madame isimli bir şempanze. Maalesef şimdilik Shakespeare soneleri okuyamıyor, ancak yine de bu, müthiş akıllı olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Limbe Vahşiyaşam Merkezi'nde çekilen bu fotoğrafta Madame, en yakın arkadaşı Yabien ile (fotoğrafta gözükmüyor) su altında oynuyor. Madame, merkeze Kamerunlu sahibi tarafından getirildi. Sahibi, Madame'ı satın aldığında bunun yasadışı olduğunu bilmiyormuş ve Ebola riski taşıdığını öğrenince, ondan kurtulmak istemiş. Limbe Vahşiyaşam Parkı, böylelikle Madame'ın yeni evi olmuş.

6 – Dil ve Yüz İfadeleri

Şempanzeler, iletişime geçtikleri diğer şempanzelerin sosyal statülerine bağlı olarak karmaşık selamlama ve iletişim yöntemlerine sahiplerdir. Homurtu, hırıltı, soluma sesi, bağırma, yuhalama benzeri seslerden oluşmuş olan sözlü iletişim çeşitliliğine sahiplerdir. Fakat iletişimlerinin çoğunluğunu yüz ifadeleri ve jestleri aracılığıyla yapmaktadırlar. Şaşırma, sırıtma, savunma, rahatlama gibi birçok yüz ifadesi insanlarla ortaktır. Ancak insanlar, dişlerini göstererek gülerken, şempanzeler ve diğer birçok hayvan bunu sinirlendiklerinde ve tehlike anında yaparlar. İnsan iletişimin büyük çoğunluğu seslerle yapılır. İnsanlar, çok çeşitli sesler üretmeye yarayan karmaşık ses tellerine sahiptir. Ama bu yapı, şempanzelerin yaptığı gibi aynı anda hem içip, hem de nefes alabilmemizi engellemektedir. Ek olarak, bizler, sesleri değiştirmeyi sağlayan daha kaslı dil ve dudaklara sahibizdir.

5 – Beslenme Biçimleri

Şempanzeler de, insanlar da omnivordur, yani hem etle hem de bitkiyle beslenmektedir. İnsanlar, şempanzelere göre daha etçillerdir, et sindirmeye daha yatkın bağırsaklara sahiplerdir. Şempanzeler, bazen diğer memelileri –çoğunlukla maymunları- avlarlar, bunun dışında kendilerini meyve ve ara sıra böceklerle sınırlandırmaktalar. İnsanlar ise ete daha bağımlıdırlar, B12 vitaminini sadece hayvan ürünleri yiyerek elde edebilirler. Sindirim sistemimize ve süregelen kabile hayat tarzımıza bakılarak, biz insanların günde en az bir kere et yemek üzere evrildiğimiz söylenebilir. İnsanlar, diğer etçillerin aksine, bütün gün boyunca durmaksızın değil, öğünler halinde beslenmektedirler. Belki etçillerin bu davranışının nedeni, yiyeceğe sadece başarılı bir av sonrası ulaşıp, büyük miktarlarda ama nadir zamanlarda yemeleri olarak açıklanabilir. Şempanzeler ise sürekli meyve yiyebilirler, fakat çoğu insan günde üç defadan fazla yiyemeyecektir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

4 – Cinsellik

Bonobolar, cinsel istekleri konusunda bir üne sahiptirler. Bayağı şempanzeler ise, şiddet eğilimli ve sinirli olabilmektedirler. Bonobolar, bu tür durumları cinsel tatminlik yoluyla atlatabilirler. Bonoboların aksine, şempanzeler, sadece 10-15 saniye süren genellikle başka bir şey ile ilgilenirken yaptıkları eğlence amaçlı cinsel ilişki biçimini gerçekleştirmezler. Arkadaşlık ve duygusal bağlılıklar, bayağı şempanze çiftleri için pek geçerli değildir. Cinsel olarak aktif durumdaki dişiler genelde birkaç erkekle birlikte olurlar. İnsanlar ve bonobolar, cinsel tatminlik hissedebilirler. İnsanların aksine, şempanze türlerinde cinsel kıskançlık ve rekabete ve uzun süreli ilişkilere rastlanmaz.

3 – İki Ayak Üzerinde Yürüme

Hem insanlar, hem de şempanze türleri, iki ayak üzerinde yürüyebilirler. Şempanzeler genelde, ileriyi daha iyi görebilmek için bunu yaparlar, ama genel olarak ellerinin de yardımıyla yürümeyi tercih ederler. İnsanlar, bebeklikten sonraki dönemlerde iki ayak üzerinde yürürler. Yuvarlak şekilli olacak şekilde evrimleşmiş kalça kemikleri (pelvis), dik yürüme esnasında iç organları destekler. Şempanzeler hareketleri sırasında öne yatık durumdadırlar, kalça kemiklerinin iç organlarını desteklemesine ihtiyaçları yoktur. Daha geniş kalçalara sahiptirler. Bu da şempanzelerin doğum yapmasının insanlardan çok daha kolay olmasını sağlamaktadır. İnsanların ayakları ve ön kısımda dizilmiş olan yürüme anında destek sağlayan ayak parmakları, düz bir hattadır. Şempanzelerin ayakları ise, diğer parmakların karşısında durabilen büyük baş parmağı ile ayaktan çok güçlü bir el gibidir. Şempanzeler, ayaklarını tırmanma gibi eylemlerde de etkin biçimde kullanırlar.

2 – Gözler

İnsan gözlerinde, irisin çevresi beyazdır, şempanzelerde ise bu bölge koyu kahverengidir. Bu yapı, diğer insanların bakıyor olduğunu anlamayı kolaylaştırmaktadır. Bu konuda bir çok fikir ortaya atılmıştır. Belki bu özellik, karmaşık sosyal yapılarda, diğer insanların düşüncelerini anlama konusunda bir adaptasyon olabilir. Belki sürü halinde avlanma sırasında, gözlerin çok kritik bir iletişim aracı olduğu durumlarda yarar sağlayabilir ya da sadece basit bir genetik mutasyondur. İrisin çevresinin beyaz olması bazı şempanzelerde de görülen bir özelliktir. İnsanlar da şempanzeler de, ham olmayan meyve ve bitkileri ayırt edebilmek konusunda çok yararlı olan renkli görüşe sahiplerdir. Ayrıca yüzün ön tarafında bulunan ve ikisi de aynı yöne bakan gözlere sahiptirler. Bu, derinlikli görme konusunda yarar sağlar ve avlanma konusunda hayatidir. İki yanda bulunan gözler ise daha büyük bir alanı görmeyi sağladığı için avlanmaktan kaçınmak konusunda daha yararlıdır.

1 – Alet Kullanımı

Uzun yıllar boyunca, insanlar alet kullanabilen tek hayvan türü olarak kabul edildi. 1960'larda, şempanzeler üzerinde yapılan gözlemler sırasında, sivrileştirdikleri ince dalları termit avlamak için kullandıkları görüldüğünde ise bu düşünce tamamıyla değişti. Hem insanlar, hem de şempanzeler, çevrelerinde değişiklik yaparak, alet üreterek, günlük olarak rastladıkları zorlukların üstesinden gelebilirler. Şempanzeler, dalları mızrağa dönüştürebiliyor, taşları örs ve çekiç olarak kullanabiliyor, yaprakları ezerek lapa haline getirip sünger olarak kullanabiliyorlar. Bunların hepsinin, ellerin daha serbest olduğu bir vücut yapısına ve hareket biçimine sahip olmalarının sonucu olabileceği düşünülmüştür. İnsanlar, günümüzde bu şekilde üretilmiş ürünler arasında yaşamaktadır. Bazı insanların bizi "başarılı" bir tür olarak tanımlamasının köklerinde belki de alet üretebilmek yatmaktadır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
23
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 31
  • Muhteşem! 16
  • Güldürdü 12
  • Merak Uyandırıcı! 10
  • Bilim Budur! 6
  • İnanılmaz 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 5
  • Umut Verici! 3
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Listverse | Arşiv Bağlantısı
  • Kate Mulcahy. 10 Comparisons Between Chimps And Humans. (14 Şubat 2012). Alındığı Tarih: 4 Ocak 2019. Alındığı Yer: Listverse | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 08:48:10 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7001

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
K. Mulcahy, et al. 10 Adımda Şempanze-İnsan Karşılaştırması!. (3 Nisan 2015). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7001
Mulcahy, K., Özdoğan, K. T. (2015, April 03). 10 Adımda Şempanze-İnsan Karşılaştırması!. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7001
K. Mulcahy, et al. “10 Adımda Şempanze-İnsan Karşılaştırması!.” Edited by Kadir Toykan Özdoğan. Translated by Kadir Toykan Özdoğan, Evrim Ağacı, 03 Apr. 2015, https://evrimagaci.org/s/7001.
Mulcahy, Kate. Özdoğan, Kadir Toykan. “10 Adımda Şempanze-İnsan Karşılaştırması!.” Edited by Kadir Toykan Özdoğan. Translated by Kadir Toykan Özdoğan. Evrim Ağacı, April 03, 2015. https://evrimagaci.org/s/7001.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close