Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!

Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!
3 dakika
14,648
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 9 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Podcast
6:38
İrem Öznur Kılıç
Seslendiren
Bionluk Logo sponsorluğunda seslendirildi.
83
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Bu soru, binlerce yıldır filozofları ve bilim insanlarını zorlayan sorulardan birisidir: Özgür irade bir illüzyon mu?

2014 yılında yapılan bir araştırma, beynimizdeki kaotik elektrik aktivitesinin "arkaplan gürültüsü" adı verilen sinyalleri içerisine gömülmüş bazı sinyallerin özgür iradeye neden olduğuna dair olasılıklar sunuyor. Bu gürültüye dair aktivite, insanların karar almasından yaklaşık 1 saniye önce meydana geliyor. Araştırma yazarlarından Davis'te bulunan Kaliforniya Üniversitesi'nden Nörobilimci Jesse Bengson şöyle söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Her ne kadar amaçlı niyetler, istekler ve hedefler bizlerin kararlarını doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi şeklinde etkiliyor olsa da, araştırmamız kararlarımızın aynı zamanda herhangi bir anda beynimizdeki sinirlerde bulunan sinyal gürültüsünden etkilendiğini de gösteriyor. Bu rastgele ateşlemenin (ya da "gürültü"nün), bizlerin bilincinin üzerinde taşındığı sinyal bile olma ihtimali var. Tıpkı bir radyo istasyonunun verilerinin radyo dalgasının statiği tarafından taşınması gibi... Bu arkaplan gürültüsü insanların yepyeni durumlara yaratıcı bir şekilde tepki üretmesine neden oluyor olabilir. Hatta insanların 'özgür irade' algısının nedeni bile olabilir!

Önceden Belirlenmiş mi, Rastgele mi?

Isaac Newton'ın klasik mekanik yasaları evrenin deterministik olduğunu önerdi. Her nedenin, kaçınılmaz bir sonucu olmalıydı. Newtonyen mantığa göre, "özgür" bir karar, kendisinden önce gelen hareketlere tamamiyle ilişkilidir.

Ancak kuantum mekaniği, atom altı parçacıkların davranışlarının yapıları gereği tahmin edilemez olduğunu gösterdi. Bunun sonucunda, kütleçekim ve elektromanyetizma gibi kuvvetler geleceği, yalnızca geçmişteki olay ve olgulara göre belirleyemezler. Bu da, atom altı parçacıkların rastgele davranışları sebebiyle, özgür iradenin etki edebileceği ufacık da olsa bir pencereyi açık bırakmış oldu.

Tüm Reklamları Kapat

Yine de, çok sayıda filozof, ufacık parçacıkların rastgele davranışlarının özgür iradeyi oluşturabileceğine şüpheyle yaklaştı. Çünkü kuantum etkileri daha büyük ölçekli cisimlerde pek de işe yaramıyordu.

1970'li yıllarda yapılan araştırmalar insan istemiyle ilgili şüpheler doğurdu. Özellikle merhum sinirbilimci Benjamin Libet tarafından yapılan araştırmalar, beynin "motor korteks" adı verilen ve hareketlerimizi planlayarak uygulayan bölgesinin, insanların bir tuşa basma kararını vermesinden önce ateşlendiğini gösterdi. Yani insanlar bilinçli kararlar almadan önce, beynin kendisi zaten kararı çoktan vermiş oluyordu.

Gizli Sinyal mi?

Karar verme sürecini daha iyi anlamak için Bengson'ın takımı elektroensefalografi (EEG) denen ölçüm aracını kullanarak 19 lisans öğrencisinin bir ekrana bakarken, rastgele bir şekilde sağa ya da sola gözleriyle bakmaya karar vermeleri sırasında beyin dalgalarını ölçtü. İnsanlar kararlarını verdiklerinde, o kararı niteleyen karakteristik bir sinyal, beynin spesifik bölgelerinden ateşlenerek hareket etti.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Ancak şaşırtıcı bir şekilde, kafalarımızın arkasında yer alan bir bölgedeki diğer bir elektriksel aktivite, kararların verilmesinden 800 milisaniye öncesine varabilen bir sürede ateşlendi.

Bu beyin aktivitesi aslında bir sinyal bile değildi. Bir "gürültü" idi. Beynin her yerinde bulunan ve rastgele gibi gözüken bir elektriksel ateşlemeydi. Aslında sinirbilimciler bu arkaplan gürültüsünü çoğu zaman anlamsız olarak nitelemektedirler. Hatta belirli bir göreve özel sinyalleri görmek için, toplam sinyalden bu "gürültü" sinyalini çıkarırlar. Bir diğer deyişle, arkaplan gürültü sinyali içerisinde gizlenmiş bir sinyal, insanların bilinçli kararlarını, daha onlar bu kararları vermeden belirlemektedir. Dallas'taki Texas Üniversitesi'nde sinirbilimci olan ve bu araştırmaya katılmamış biri olan Dr. Rick Addante şöyle söylüyor:

Bu araştırmayla ilgili çılgın olan da bu: o bir 'gürültü' sinyali değil. Bu durumda sorumuz şu olmalı: bu sinyal nereden geliyor ve ne gibi bir bilgi taşıyor?

Açık Bir Soru

Addante şöyle devam ediyor:

Bu yeni araştırma özgür iradeyi ispatlamıyor da, çürütmüyor da... Eğer ki bizim bilinçli algımıza katkı sağlayan ve kararlarımızdan önce oluşan bir şey varsa, bu durumda özgür irademizin sınırları sorgulanmalıdır. Öte yandan, bu araştırmanın bulguları, özgür irademizin beyinlerimizde yer alan rastgele arkaplan gürültüsü üzerinde taşındığını, ancak bu gürültü ile birebir aynı şey olmadığını gösteriyor.

Amsterdam Üniversitesi'nden sinirbilimci olan ve yine araştırmada yer almayan biri olan Ali Mazaheri ise bu bulguların özgür iradenin kökünü kazıdığını düşünüyor ve şöyle söylüyor:

Bu bulgular beynin duyusal işlem sistemlerindeki ateşlemelerin birikerek insanların kararlarını oluşturduğunu, bilinçli beynin ise bu kararları takip ettiğini gösteriyor.

Faydalı Bir İllüzyon mu?

Ancak eğer ki özgür irademiz bir illüzyon ise, neden bu kadar gerçek gibi hissediyoruz?

Tüm Reklamları Kapat

Bu sorunun cevabı halen gizemini koruyor olsa da, teorilerden bir tanesi tercih illüzyonunun olmamasının insan türü için oldukça can sıkıcı olacağını ve türümüzün hayatta kalıp üreme konusunda başarısızlaşacağı üzerinde duruyor. Mazaheri şöyle anlatıyor:

Özgür iradenizin olduğunu sanmanız, hayatta kalabilmenizi sağlayan bir araç görevi görüyor.

Araştırmanın sonuçları Journal of Cognitive Science dergisinde yayımlandı.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
38
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 23
  • İnanılmaz 11
  • Tebrikler! 9
  • Bilim Budur! 7
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Grrr... *@$# 2
  • Muhteşem! 1
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Live Science | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 13:19:59 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2451

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
T. Ghose, et al. Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!. (20 Haziran 2014). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/2451
Ghose, T., Bakırcı, Ç. M. (2014, June 20). Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/2451
T. Ghose, et al. “Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı, Evrim Ağacı, 20 Jun. 2014, https://evrimagaci.org/s/2451.
Ghose, Tia. Bakırcı, Çağrı Mert. “Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, June 20, 2014. https://evrimagaci.org/s/2451.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close