Evrim Ağacı olarak aşı konusundaki "tarafımız", bilimsel ortak görüşten yanadır: Aşıların faydaları ve zararları modern çalışmalar ışığında net olarak bilinmektedir ve eldeki tüm veriler, halk tarafından da özgürce erişilebilirdir. Bu akademik çalışmalar, tartışmasız bir şekilde göstermektedir ki aşılar, modern bilimin en büyük zaferlerinden birisidir; halk arasında yaygın olarak kullanılmalıdır ve bu konuda bilimsel verilere dayanmaksızın veya var olan bilimsel verileri çarpıtma yoluyla karşıtlık yapanlar kamu sağlığını kasten tehdit etmektedir!^{[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15]} Aşılar hakkında aklınıza takılabilecek bütün soruların cevaplarını buradaki soru-cevap dizimizden okuyabilirsiniz.

Bu yazımızda, aşıların temel mantığını ve çalışma prensiplerini anlatacağız, geçmişteki aşıların hastalıkları nasıl ortadan kaldırdığını izah edeceğiz, bu hastalık yok edici özelliğinin paradoksal sonuçlarını ele alacağız ve aşı karşıtlığının temel yanlışlarını ve problemlerini inceleyeceğiz. Özellikle COVID-19 salgınıyla gündeme gelen ancak öncesinde de farklı aşılar için aynı çürütülmüş argümanları tekrar tekrar gündeme getiren aşı karşıtlarıyla karşılaştıysanız (veya onlardan biriyseniz), bu yazının sizi bilimsel olarak doğru yönde bilinçlendirmesini ümit ediyoruz.

HCoV-NL63 zarflı, pozitif polariteli, tek sarmallı, segmentsiz RNA virüsüdür. Yapısal proteinlerin sabitlendiği, lipit yapılı, çift katmanlı zarf, virüsü konak hücre dışındayken korur. NL63 koronavirüsü, genellikle küçük çocukları, yaşlıları ve immün yetmezliği olan hastaları daha çok etkilemektedir. İnsan haricinde yarasa ve misk kedilerini de enfekte edebilmektedir.

2003 yılındaki SARS pandemisine kadar sadece iki tane koronavirüsün (OC43 ve 229E) insanları enfekte ettiği bilinmekteydi. SARS pandemisinden 1 yıl sonra ise, 2004 yılında, HCoV-NL63 isimli yeni bir koronavirüs, Hollanda'da şiddetli alt solunum yolu enfeksiyonu geçiren 7 aylık bir bebekten izole edildi. HCoV-NL63, yakın kuzeni 229E gibi bir Alphacoronavirus'tür ve Setracovirus isimli alt aileye mensuptur.

Maymunlar gerçekten nefes kesici hayvanlar, ona şüphe yok! Ancak maymunlarla insanları bir arada ele alan birkaç soru var ki, evrimsel biyologlar bu sorulardan hangi yüzyılda kurtulacak, bilmek zor. Evet, o meşhur sorulardan bahsediyoruz: İnsanlar maymundan geldiyse, şimdiki maymunlar neden insan olmuyor? İnsan maymundan mı evrimleşti? Maymunlarla sadece ortak atalarımız mı var? Biz, maymun muyuz? Sahi, insanın maymunlarla ilişkisi nedir? Gelin, şu soruları modern bilimin ve evrimsel biyolojinin ışığında detaylıca ele alalım ve artık bir açığa kavuşturalım.

Eğer ki evrimsel biyolojiyle herhangi bir noktada az da olsa ilgilendiyseniz, insanların diğer maymunlarla yakından bir akrabalık ilişkisi olduğunu duymuşsunuzdur. Kuvvetle muhtemel, evrimi anlayan bilimseverlerin sıklıkla sözünü ettiği "İnsanlar maymundan gelmiyor, sadece ortak ataları var." lafını da işitmişsinizdir. 

1905 yılında Alfred Binet'in ilk IQ testini tasarlamasından beri geçen süre zarfında, bilişsel psikolojinin uzmanları arasından tutun popüler kültürün birçok ögesinde IQ günlük hayatımızda bile sıklıkla karşımıza çıkan bir kavram haline gelmiştir. Bir yandan zeka araştırmaları alanındaki bilirkişiler arasında IQ'nun kalıtsallığı ve sosyoekonomik statü gibi sosyal faktörlerin etkileri tartışılırken; konuya vakıf olmayan halk IQ üzerine zıt perspektifler sunan Gattaca ve Harrison Bergeron gibi eserler yoluyla konuya aşina hale geldiler. 2021'de 27 yaşına basan Çan Eğrisi kitabının yarattığı tartışmalar fırtınası günümüzde de aynı şiddetle devam etmektedir. 1996 yılında Amerikan Psikoloji Derneği'nin (APA) oluşturduğu çalışma kolu, Çan Eğrisi kitabının yayınlanmasıyla başlayan tartışmaları ele alan bir rapor yayınlamış, IQ ölçüm yöntemleri, bu skoru etkileyen çeşitli parametreler ve zaman içerisinde IQ'nun değişimi ile ilgili kapsamlı bir inceleme yapmışlardır.^[1] Bu yazının amacı, bu konudaki tartışmalardan ziyade, IQ'nun çaba sarf ederek geliştirilip geliştirilemeyeceği ve ne tür yöntemlerle bunun yapılabileceğini aktarmaktır.

Çoğumuz, günlük yaşamamızda reklamlar veya çeşitli sosyal medya paylaşımları vasıtasıyla "IQ'nuzu Test Edin!" ya da "Şu Bulmacayı Çözerek IQ'nuzu Artırın!" gibi başlık bombardımanlarına tutuluyoruz. Birçoğumuz, bu tür başlıkların kulaktan dolma bilgilerin bilimsel mahiyete büründürme çabası olduğunu bilecektir; ama yine de insan sormadan edemiyor: IQ ya da daha doğrusu genel olarak "zeka", artırılabilir bir özellik mi? Örneğin basketbol oynayarak boyumuzu artıramayacağımızı veya halter kaldırarak boyumuzu kısaltamayacağımızı biliyoruz. Peki bir bulmaca çözmek, çocuklarımıza erken yaşta klasik müzik (örneğin Mozart) dinletmek, "beyin egzersizleri" yapmak, IQ testlerine çalışmak gibi uğraşlar, gerçekten zekayı ve bunu ölçen IQ değerlerini değiştirebilir mi?

Uzayda sonsuz büyüklükte bir kitap ele alalım; sayfa sayfa bakarsak bu kitaba, iki boyut üzerine tartışabiliriz. Sayfaları üst üste bindirirsek(sayfa kalınlığı ihmal edelim.) gerçekte olmasa da görüntü kumesinde üç boyutlu bir matematiksel nesne(kitap) elde edebiliriz. Gerçekte, iki boyutlu nesneler üst üste katlanınca üç boyutlu nesneler oluşturmaz. Ancak biliriz ki matematiksel nesneler doğada her zaman kendini göstermez, potansiyel olarak vardır ama doğada gözlemleyemeyebiliriz. Benzer şekilde sayfa üzerindeki yazıları ele alalım;

Bu matematiksel nesne üzerine potansiyel noktaları düşünelim, bu noktalar boyut olarak var değildir ama matematiksel olarak varlığını kabul edelim. O halde bu noktalar üst üste katlanınca, birleşip bir doğru oluşturur; bu doğru, potansiyel olarak, matematiksel olarak vardır; ancak, doğada gözlem yaparak bu doğruyu fark edemeyebiliriz, tıpkı iki boyutlu sayfaların katlanınca, bir kitabın varlığının gözlemle kanıtlanamayacağı gibi.

Bildiğiniz gibi 5 Kasım 2010 tarihinde kurulmuş bir ekip olarak, o günden bu yana sürekli Türkiye insanına, halkımıza, topluma, öğrencisine emeklisine, gencine yaşlısına Evrim Kuramı'nı ve daha genel olarak bilimsel bakış açısını ulaştırmaya çalışıyoruz. Bunun için Türkiye çapında konferanslara, kongrelere katılıp sunumlar yapıyoruz, Türkiye'nin dört bir yanına ulaşıp halka açık eğitimler veriyoruz, liselere ve üniversitelere gidiyoruz, halka açık bilim şenliklerine katılıyoruz ve bilimin gücünü tüm halkımıza ulaştırmaya, bilimin gücünden ufacık bir parça halkımıza tattırmaya çalışıyoruz. Fakat bize de ismini veren olgudan, "Evrim Ağacı"ndan bugüne kadar pek detaylı olarak bahsetmedik. Bu yazımızda sizlere çok önemli bir konu olan "Evrim Ağacı"ndan bahsedeceğiz. Adımızı neden Evrim Ağacı olarak seçtik, bu yazının sonunda anlayacağınızı umuyoruz. Ancak bizim için olan önemi bir yana, Evrim Ağaçları, ya da daha bilimsel adıyla Filogenetik Haritalar, bilim açısından da çok büyük öneme sahiptir. Şimdi bu konuya biraz değinelim:

Daha önce de açıkladığımız ve artık birçok insanın bildiği üzere, Dünya üzerinde yaşamış, yaşayan ve yaşayacak olan her tür birbirine evrim denen bir süreç ile, bu doğa yasası etkisi altında bağlıdır. Bu doğa yasası, her canlı üzerine, belli şekillerde ve mekanizmalarla etkir. Bu mekanizmaların ayrıntılarını başka yazılarımızda ele aldık.

Geçenlerde aklıma çok takılan bir soruyu sormak istedim.Diyelim ki ölümcül şartlar altında hayatta kalmaya çalışıyosunuz.yiyecek yemeğiniz,bir damla suyunuz yok.etrafınızdaki hemen hemen herkes ölmüş.acaba bir vampir gibi kan içmek sizi hayatta tutabilir miydi?ne de olsa etrafınızda ölüden aynı zamanda kandan bol bir şey yok.kan sizi hayatta tutabilir miydi?ihtiyacınız olan besini insan kanından alabilir miydiniz?olası bir felakette insanlar da vampire dönüşebilir mi?EVRİM AĞACINA BU KONUDA BİR VİDEO FİKRİ SUNUYORUM.

Günümüzde gelişen teknoloji ile beraber gelen fayda ilişkisi yanında birtakım sorunları da beraberinde getiriyor. Bu sorunlar, doğada biyosfer ve ekosistemler üzerinde etkili olduğu gibi insan sağlığı ve yaşamı üzerinde direkt veya dolaylı yollardan etkili olabiliyor.

Geçmişten bugüne uzanan, bugünden geleceğe uzanacak olan teknolojik gelişmelerin insan ve çevresi üzerinde olan etkileri iyi veya kötü bir etkileşimi ifade eder. Sanayi devrimi ile başlayan ve diğer endüstri devrimleri ile günümüze uzanan gelişmelerin sonucunda bugün Yapay zekâ çağı olarak tanımlanan bir çağa adım atmış bulunuyoruz.

Satürn'ün en büyük uydusu Titan, özellikle Dünya'nınkine benzer şekilde nitrojenden oluşan ancak önemli konsantrasyonlarda metan ve etan içeren yoğun bir atmosfere sahip olan yapısı ile Güneş sistemimizin önemli uyduları arasındadır. Hidrokarbon açısından zengin bir yüzeyle birleşen bu atmosferik bileşim, Titan'ı bilimsel keşifler için önemli bir hedef hâline getirmektedir.

Titan'ın yoğun atmosferi, bu zamana kadar yüzeyinin çoğunun doğrudan gözlemlenmesini engellemiştir ve NASA'nın Cassini-Huygens gibi misyonlarını bu uydunun gizemlerini açığa çıkarmaya teşvik etmiştir. Bu görevler tarafından toplanan veriler sayesinde Titan'ın manzarası; denizler, göller, nehirler ve rüzgârın etkisiyle şekillenen geniş kum tepeleriyle karakterize edilen, hepsi aktif bir jeolojik ve hidrolojik sistemin göstergesi olan çeşitli arazileri ortaya çıkarmıştır.

Politika ve ekoloji kavramlarının bir sentezinden oluşan politik ekoloji, bu iki disiplinin yöntemlerinden önemli ölçüde faydalanır. Teorik altyapısı oldukça yeni olan politik ekoloji önemi giderek artan bir kavram haline gelmiştir. Son zamanlarda günümüzde yaygın olarak algılanan insan kaynaklı çevre sorunlarına siyasi bir zemin bulma ihtiyacı, politik ekolojiyi gündemde tutmaya yetmiştir.^[1] Politik ekoloji, kabaca doğal çevre ile insan arasındaki etkileşimden kaynaklanan çevre sorunlarının siyasallaştırılması olarak tanımlanabilir. Sonuç olarak bu disiplin çok geniş bir çalışma ve araştırma alanına sahiptir. Bu nedenle politik ekolojinin tüm uygulama alanlarını incelemek mümkün değildir.^[3]

Öncelikle kitap serisinde (Buz ve Ateşin Şarkısı) "diğerleri" dizide (Taht Oyunları) ise "akgezenler" olarak geçen fantastik varlıklar Martin'in yarattığı bu evrende kuzeyliler tarafından nihai savaş sebebi olarak görülmektedirler. Bu varlıkların oluşumu direkt olarak İlk İnsanlar'ın Ormanın Çocukları ile savaşa tutuşmaları ile bağlantılıdır. İlk İnsanlar, Ormanın Çocukları'nın aksine tarım yapmakta, yerleşim alanları ve köyler kurmaktadırlar. Bunları yaparken Ormanın Çocukları için kutsal bir yere sahip olan yüz oymalı büvet ağaçlarını da kesmeye başladılar ve Ormanın Çocukları bu yüzden onlara saldırınca iki taraf arasında yüzyıllarca süren bir savaş başladı. Bu savaş beraberinde çok büyük bir yıkım da getirecekti. Ormanın Çocukları'nın İlk İnsanlar'dan birini esir alıp güçlü bir büyüyle beraber esirin kalbine bir ejderha camı hançeri saplaması üzerine ilk akgezen ya da bir başka deyişle diğerleri yaratılmıştı.

Sindirim, gıdaların mekanik ve enzimatik olarak parçalanarak, kan dolaşımınca emilebilecek maddelere dönüştürülmesi sürecidir. Gıda, emilmeden önce sindirilmesi gereken üç makro besin içerir: yağlar, karbonhidratlar ve proteinler. Sindirim süreci boyunca, bu makro besinler bağırsak epitelini geçebilecek ve vücutta kullanılmak üzere kan dolaşımına girebilecek moleküllere ayrılır.

Tüm canlı organizmalar hayatta kalmak için besin maddelerine ihtiyaç duyar. Bitkiler besin maddelerini köklerinden ve hücresel işlev için gerekli enerji moleküllerini fotosentez süreciyle elde edebilirken, hayvanlar besin maddelerini diğer organizmaları tüketerek elde ederler. Hücresel düzeyde, hayvan fonksiyonu için gerekli biyolojik moleküller amino asitler, lipid molekülleri, nükleotidler ve basit şekerlerdir. Ancak tüketilen gıdalar protein, yağ ve kompleks karbonhidratlardan oluşur. Hayvanların, bu makromolekülleri hücresel işlevlerini sürdürmek için gerekli olan basit moleküllere dönüştürmesi gerekir. İşte bu nedenle sindirim sisteminin işlevi, yediğiniz gıdaları parçalamak, besinlerini serbest bırakmak ve bu besinleri vücuda emmektir. İnce bağırsak, sindirimin çoğunun gerçekleştiği ve salınan besinlerin çoğunun kana veya lenflere emildiği sistemin ana aktörü olmasına rağmen, sindirim sistemi organlarının her biri bu sürece hayati bir katkıda bulunur.

Daha önce hiç Dünya'nın iç sesini duyduğunu iddia eden birileriyle karşılaştınız mı? Büyük ihtimalle hayır, fakat Dünya üzerinde bu tarz bir şikayetle doktora danışan insanlar yok değil. Dünyanın birçok bölgesinde, özellikle Amerika ve Kanada'da diğer insanların duyamadığı, derinlerden gelen mırıltılar duyan ve bunun Dünya'nın iç sesi olduğunu söyleyen azımsanamayacak kadar kişi var. Bu vakaların birçoğu sahte olmasına veya önemsiz sebeplere dayanmasına rağmen bir grup insanın işaret ettiği sebep ortak: Schumann rezonansı. Peki, nedir bu Schumann rezonansı? Gelin bu doğa olayının tarihini ve nasıl oluştuğunu inceleyelim.

İsminden de belli olacağı üzere bu olgunun keşfi birçok yerde Alman fizikçi W. Otto Schumann'a atfedilir. Fakat bu fikrin temelleri Schumann'dan biraz daha eskiye dayanmaktadır.

Diyabet, kan dolaşımında normal aralığın üstünde kan şekeri bulunması ile seyreden kronik bir hastalıktır. Bu hastalığın temel nedeni, pankreas organının yeteri kadar insülin hormonu üretememesinden ya da organların veya hücrelerin insülin direncine sahip olmasından kaynaklanır.^[1] Diyabet kendi içerisinde farklılıklara göre tiplere ayrılmaktadır ve diyabetin iki ana tipi ise %10 oran ile tip-1 diyabet ve %90 oran ile tip-2 diyabettir.

Kronik bir hastalık olan tip-2 diyabet, pankreas organında bulunan beta hücrelerinin, şeker (glikoz) metabolizmasında görevli olan insülin hormonunu salgılamaya devam etmesine rağmen hormonun salgılanma miktarının normale oranla azalması ya da vücuttaki hücrelerin insülin direnci kazanmasından ortaya çıkar. Tip-2 diyabet, “insüline bağımlı olmayan diyabet” olarak da isimlendirilir. Genellikle, tip-2 diyabet, yüksek beden kitle indeksine sahip hatta obez insanlarda yavaş yavaş, uzun bir süreçte ortaya çıkar ve bu yüzden obezite ile doğrudan bağlantısı bulunmaktadır.