Gündelik yaşamımızda antibiyotikler her derde deva olarak algılanmakta ve kullanılmaktadır. Antibiyotiklerin akılcı kullanımı konusundaki çalışmalar belirli ölçüde başarılı olsa da, antibiyotiklerin uygun olmayan kullanımı devam etmektedir. Bu da, antibiyotik direncinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Asıl ihtiyacı olan hastalar antibiyotikler ile tedavi edilirken daha yüksek dozlarda, çoklu ilaç kombinasyonlarıyla ya da yan etkileri olası olan antibiyotiklerle tedavi edilmek zorunda kalınmaktadır. Direncin gelişim hızına kıyasla yeni geliştirilen antibiyotiklerin sayısı yok denecek kadar azdır. Artık yolun sonuna geldiğimiz bile ifade edilmektedir. Artık insanlar daha ağır sonuçlara neden olan sepsis, verem, sıtma, zatürre ve benzeri enfeksiyonlara maruz kalmaktadırlar.

Şu anda yaşadığımız COVID-19 karantinası çerçevesinde hijyen, sosyal izolasyon ve benzeri enfeksiyonları önlemeye yönelik tedbirleri yeniden hatırladık ve öğrendik. Bu önlemler sadece COVID-19 için değil, tüm enfeksiyonlar için geçerlidir.

Üreme sağlığı, insan hayatının devamlılığını sağlayan temel bir biyolojik süreçtir ve bu süreçte çeşitli zorluklar meydana gelebilmektedir. Bu konuda karşılaşılan zorluklarınsa yapay rahim teknolojisi (İng: "artificial womb technology") gibi inovatif teknolojilerle aşılması planlanmaktadır. Yapay rahim teknolojisi; doğal üreme sürecini desteklemek, gebeliği taklit etmek veya infertilite sorunları yaşayan bireylere alternatif çözüm yolları sunabilmek amacıyla tasarlanmıştır. Ayrıca bu teknoloji, özellikle kritik olarak tehlike altındaki türlerin korunmasında ve popülasyonlarını artırmada da kullanılabilmektedir. Yapay rahim teknolojisi; embriyonun gelişimini destekleme, döllenmiş yumurtayı taşıma veya rahmin fonksiyonlarını geçici olarak yerine getirme gibi çeşitli görevleri beraberinde üstlenebilmektedir.

Bu makalede ektogenez, sentetik embriyolar, yapay rahim teknolojisi, bu teknolojinin uygulama alanları ve yapay rahim uygulamaları gibi konular ele alınacaktır.

Tüm Dünya'da modern bilimin en önemli parçalarından biri olan evrimin kabul edilirliği giderek artıyor. İnsanlar evrimsel biyolojinin detaylarını öğrendikçe, yıllar yılı meydanları dolduran "yaratılışçı" ve evrim karşıtı akımların hiç de söyledikleri gibi bir kavram olmadığını, son derece basit ve anlaşılır bir doğa gerçeği olduğunu kavramaya başladılar. Bu da, akıllarda şu önemli sorunun doğmasına neden oluyor:

Bu sorunun altında yatan ana sorunun kaynağı, aslında bir "yaratıcı süpergücün" (kısaca "tanrı"nın) varlığı ile ilişkilendirilir. Çünkü "Eğer yaratma olayı varsa, bir yaratıcı da olmalıdır." düşüncesi, teolojinin asırlardır kullandığı felsefi bir argümandır. Her ne kadar yaratılma olayı ile yaratıcı arasında kısmen bir ilişki olsa da, yaratılma sözcüğünün özünde ifade ettiği eylem ile yaratma eyleminde bulunduğu iddia edilen süpergüç arasındaki ilişki, evrim karşıtlarının halka yansıttığı kadar sıkı olmayabilir. İzah edelim:

Marksist iktisatta, emeğin değeri, işçinin üretim sürecinde yarattığı değer olarak tanımlanır. Karl Marx'a göre, emek, insanın doğal kaynakları ve üretim araçlarını kullanarak mal ve hizmetler üretmesidir. İşçinin emeğiyle yarattığı değer, üretim sürecindeki emek miktarı ve yoğunluğuyla belirlenir. Marx, emeğin değerini "soyut emek" kavramıyla açıklar; yani, emeğin somut özelliklerinden bağımsız olarak değer yaratma potansiyelini ifade eder.

Kapitalist sistemde, işçiler, sermayenin kontrolünde olan fabrikalarda ve işletmelerde emeklerini satarak çalışırlar. İşçinin emeğiyle ürettiği değer, ürünlerin piyasadaki değerini belirler. Ancak, bu değer, işçinin aldığı ücretle eşit olmayabilir. Kapitalist üretim ilişkileri, işçinin ürettiği değeri sermaye sahiplerinin lehine değiştirebilir ve bu da işçinin sömürülmesine yol açabilir.

Değerli okurlarımız, bu yazımızda sizlere FOTON-M3 projesinin tardigradlara odaklı üç misyonundan biri olan RoTaRad (Rotiferler, Tardigradlar ve Radyasyon) misyonundan bahsedilecektir. RoTaRad misyonu rotiferler ve tardigradlar üzerine gerçekleştirilmiş olmasına rağmen yazımızda sadece tardigradlar üzerindeki deneylere ve sonuçlara odaklanılmıştır. Uzay ortamındaki stres faktörlerinin tardigradlar üzerindeki etkilerini belirlemek adına oluşturulan diğer iki misyon olan TARDIS ve TARSE ile ilgili yazılarımıza linklere tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Tardigradlar veya su ayıları, dünyadaki en zorlu hayvanlar olmaya adaydır. Bu metazoanlar, tüm dünyada derin deniz bölgeleri, gelgit bölgeleri, göller, nehirler, Himalaya dağları, tropiklerin yeşil yağmur ormanları, en kurak çöller ve Kuzey Kutbu'nun sert tundrası gibi çeşitli habitatlarda bulunabilmektedirler. Bununla birlikte, tüm tardigradlar aktif olabilmek için su filmine ihtiyaç duyar. Karasal habitatlarda, nemin fazla olduğu ortamlarda yetişen yosunlarda ve likenlerde bulunurlar. Çevresel strese maruz kaldığında bu yarı karasal tardigradlar kriptobiyoz adı verilen “askı” durumuna girebilirler. Kendilerini gözlemleme fırsatı bulduk. Yaşam Ağacı projemizdeki gözlem kaydımıza buradan ulaşabilirsiniz.

İkiz doğumlar gündelik hayatta olduğu kadar bilimsel açıdan da ilgi çekici olaylardır. Özellikle genetik ve psikoloji alanlarında ikiz kardeşler üzerinde yapılan araştırmalar bilim insanlarının birçok sorusuna tatmin edici yanıtlar getirmiştir. 

20. yüzyıla kadar filozofların ve bilim insanlarının en hararetli tartışma konularından biri klasik "Kalıtım mı, çevre mi?" konusu olmuştur. Günümüzde ise ikiz ve evlat edinme araştırmalarından elde edilen bulgular sayesinde bilim insanları bu klasik tartışmayı bir kenara bırakmıştır; çünkü her ikisinin de bir kişiye etki ettiği ve bir kişinin bütün özelliklerinin bu ikisinden sadece biriyle açıklanamayacağı bilinmektedir. Artık sorulan sorular davranışsal ve fiziksel özelliklerin ne kadarının kalıtsal ve ne kadarının çevresel etkilerle belirlendiği hakkındadır. Fakat bu alanlarda ikiz araştırmalarının kullanımına ve sonuçlarında ortaya çıkan bulgulara değinmeden önce ikizlik kavramını açıklamakta fayda var.