Hayvanların ölüme nasıl tepki verdikleri uzun bir süredir insanların ilgisini çekmektedir.^[9] Ancak bu konudaki sistematik çalışmalar oldukça yenidir; öyle ki, bu alandaki bilimsel sahaların tanımlanması bile sadece birkaç sene öncesine dayanmaktadır.^[10] Buna rağmen, özellikle de yas tutma, matem tutma, keder sergileme gibi davranışlar, hayvan davranış bilimcilerin (etologların) giderek yükselen ilgi alanları arasında bulunmaktadır.^[11]

Bu yazımızda, hayvanların ölüm sonrasında sergiledikleri bazı tepkilerden yola çıkarak, bilimsel araştırmaların bu konuda neler söylediğine bakış atacağız. Bunu yapmadan önce, bazı kavramları netleştirmekte fayda görüyoruz:

Karar vermek hayatın kritik bir parçasıdır, ancak çoğu insan öyle ya da böyle karar vermekte zorlanır. Örneğin bazı insanlar doğuştan kararsızlardır, dolayısıyla akşam yemeğinde ne yiyeceklerini seçmek gibi basit konulara gelindiğinde bile kısa sürede karar vermekte zorluk yaşarlar. Öte yandan bazı insanlarsa çok aceleyle karar verir ve sonuç olarak da kendileri için kötü olacak seçimler yapabilirler, özellikle de finans veya ilişkiler konusunda. Bazı insanlar ise çoğu durumda karar verirken gayet rahattırlar, ancak kariyer seçmek gibi hayati konulara gelince sıkışıp kalırlar.

Karar vermek hayatın çok önemli bir parçası olduğu ve genelde doğru karar vermekte zorlanıldığı için, karar vermeyi öğrenmek son derece faydalıdır. Makalenin ilerleyen bölümlerinde, karar verirken izlemeniz gereken süreci öğrenip, daha hızlı ve daha iyi karar vermenizi sağlayacak yönergeler, ipuçları ve taktikler göreceksiniz. Hem günlük kararlarınızı alırken hem de incelikli kararlarla boğuşuyorken bu, size yardımcı olacaktır.

Kolombiya Üniversitesi Tıp Merkezi (CUMC) araştırmacıları sonradan kazanılan özelliklerin DNA'dan bağımsız olarak da kalıtılabildiğine dair kanıt buldular. Bulgular, kendi geliştirdiği evrim kuramı Darwin tarafından gölgede bırakılan Lamarck'ın tamamen yanlış olmadığını gösteriyor. Araştırmacı Dr. Oded Rechavi şöyle söylüyor:

İlk evrim teorisinde, Jean Baptiste Larmarck (1744-1829) türlerin ortama uyum sağladığında evrimleştiğini ve bu kazanılan özelliklerin sonraki nesillere aktarıldığını önerdi. Örneğin, zürafaların boyunları ağaçların yüksekteki yapraklarına ulaşmaya çalışırken uzadı ve bu kazanılan özellik de sonraki nesillere aktarıldı. Buna karşılık Charles Darwin (1809-1882) daha sonra tür içi rekabet sağlayan rastgele mutasyonların görece bir avantaj sağlayarak bir türün evrimleşmesini sağladığını öne sürdü. Zürafa örneğinde, daha uzun boyunlu zürafaların diğer zürafalara oranla yemek bulma şansı daha fazla olduğu için döllerinin olma şansı da daha yüksekti. Sonraları kalıtsal genetiğin keşfi Darwin'in teorisini güçlendirdi ve Lamarck'ın teorisi üzerinde durulmadı. Ancak, bazı bulgular kazanılan özelliklerin kalıtılabileceği izlenimini uyandırıyor. Dr. Rechabi şöyle anlatıyor: 

Bir lambanın düğmesine bastığınızda, odanızdaki ışık anında yanar. Bir lambanın düğmesine bastığınızda, Edison lambası (enkandesan lamba) gibi bir lambayı oluşturan bir filament, yani incecik bir iplik üzerinden geçen güçlü bir elektrik akımı, filamenti oluşturan maddenin atomlarını ısıtır ve ısınan filament etrafa fotonlar saçar. Bunun temellerini, ışık hızının nereden geldiğiyle ilgili yazılarımızda ve videomuzda anlatmıştık. Ama buradaki kritik soru şu: Filamenti ısıtan elektrik enerjisi nereden geliyor? Dahası, o yazımızda ışık hızının anında ışık hızına ulaştığını söylemiştik. Peki elektriğin hızı da ışık hızında mı? Eğer öyleyse, elektrik de anında ışık hızına mı ulaşıyor? Değilse, elektriğin hızı ne kadar, ne düzeyde?Sahi, elektrik dediğimiz şey ne? Bunca elektron nereden geliyor?

Eğer elektriğe dair kafanızda soru işaretleri varsa ve özellikle de okullarda öğretilenler nedeniyle elektriğin su gibi akan veya suyun akarken iş yapması gibi akarken iş yapan bir olgu olduğuna inandırıldıysanız, bu yazımızda insan medeniyetini mümkün kılan elektriği daha doğru tanıma imkanınız olacaktır.