Birçok virüs, yüksek evrimleşme hızına sahiptir. Bu yüksek evrimleşme hızı, büyük popülasyon boyutlarına, kısa çoğalma sürelerine ve virüslerin mutasyon hızı bağlıdır. Özellikle mutasyon oranı, taksonlar arasındaki evrimleşme oranının önemli bir belirleyicisidir. Virüs bağlamında mutasyon oranı, viral genomun replikasyonu sırasında yapılan hataların oranıdır. Bu, bir popülasyonda mutasyonların sabitlendiği veya tüm bireylerde bu mutasyonun mevcut olduğu oran olan sabitlenme (İng: "substitution") oranının tersidir. Bir yavru popülasyonda üretilen genetik çeşitlilik miktarını tahmin etmek için mutasyon oranları kullanılırken, belirli bir soy ya da takson için evrim oranını tahmin etmek için sabitlenme oranı kullanılır.

Popülasyon genetiğinde önemli bir parametre, nükleotid bölge başına mutasyon oranının ve genom boyutunun bir ürünü olan genomik mutasyon oranıdır. Genomik mutasyon oranı, her yavrunun ebeveyn genomuna kıyasla sahip olacağı ortalama mutasyon sayısını belirtir. DNA virüsleri tipik olarak, bir hücre enfeksiyonuna (İng: "cell infection", "c") düşen nükleotid bölgesi (İng: "nucleotide", "n") başına sabitlenme (s/n/c) ölçeğinde, 10^-8-10^-6 sabitlenme düzeyinde bir mutasyon oranına sahiptir. Bununla birlikte RNA virüsleri 10^-6-10^-4 s/n/c arasında değişen daha yüksek mutasyon oranlarına sahiptir. Taksonomik alana bağlı olarak değişen oranlara rağmen daha küçük genomlu türler, genomik mutasyon hızları ve genom boyutları arasında negatif bir korelasyon sergiler. Öyle ki genom başına mutasyon oranları nispeten sabittir.

Benzer türler kısıtlı kaynaklardan genellikle farklı şekillerde yararlanırlar. Bu şekilde bir kaynak paylaşımı, görünüşte birbirine benzeyen türlerin rekabet yoluyla birbirlerinin yok olmasına sebep olmadan aynı ekolojik toplulukta nasıl bir arada yaşayabildiklerini açıklamamıza yardımcı olur. Türler arasındaki kaynak paylaşımını anlamak, hala hayatta olan türlerinin sayısındaki azalmanın ekosistemin işleyişini nasıl etkileyeceğini tahmin etmemize yardımcı olabilir.

Dünya'daki yaşamın en çarpıcı özelliklerinden biri inanılmaz çeşitliliğidir. Aslına bakılırsa Dünya'da yaşayan o kadar çok tür vardır ki, yüzyıllardır farklı ekosistemleri incelememize, yeni türler tanımlamamıza ve onları sınıflandırmamıza rağmen türlerin toplam sayısını hala bilmiyoruz. Tahminler Dünya'da 5 ila 30 milyon tür yaşadığını öne sürüyor fakat biz henüz sadece 2 milyonluk bir kısmı (en kolay göze çarpanları!) adlandırdık ve tanımladık. Ekolojik toplulukların her biri inanılamayacak sayıda türe ev sahipliği yapabilir. Örneğin Fiji veya Hawaii'deki bir resif üzerinde 100'e yakın farklı mercan türünün ya da aynı mercanlar arasında barınan veya beslenen 150'ye yakın balık türünün bir arada yaşaması sıkça rastlanan bir olaydır. Bu biyoçeşitliliği yalnızca tropikal cennetlerde gözlemleyebileceğinizi düşünmeyin. Bir dahaki sefere işe veya okula giderken yanından geçtiğiniz parktaki kuş türlerine ya da bir hafta sonu arkadaşlarınızla pikniğe gittiğiniz göletteki balık türlerine daha yakından bakarsanız pek çok farklı türün yaşadığını fark edebilirsiniz.

Öncelikle, oldukça popüler olan ve viral bir şekilde yayılan aşağıdaki videoyu izleyelim:

Burada gördüğünüz, akciğerli balıklardır. Sudan karaya geçişteki en bariz ara geçiş türlerinden birini temsil ederler. Balıklardan karasal canlıların nasıl evrimleşmiş olabileceğine dair canlı kanlı kanıtlar sunarlar. Zira bu balıklar, diğer balıkların aksine sadece yüzgeçlere değil, akciğerlere (daha doğrusu akciğer-benzeri oluşumlara) sahiptir. Bu sayede, karada da nefes almayı sürdürebilirler. Fakat bu tip solunum onlar için yeterince verimli olmadığı için (çünkü tam kara hayatına henüz adapte olmamışlardır ve bu daha çok uzun bir zaman alabilir), genelde sularda yaşamayı tercih ederler. Yine de bir balıkta, su içerisindeki yüksekliği ayarlayan hava keselerinin farklılaşması sonucu akciğerlerin evrimleşebildiğini görmek, evrimsel değişimin en net kanıtlarından birisidir.

Lorentz-Minkowski uzayı, teorik fizik ve matematikle uğraşanların kapsamlı bir şekilde çalıştığı bir alandır. Bu alan, 20. yüzyılda Einstein'ın özel ve genel görelilik kuramlarında kullanılmasıyla popülerliği artmış ve dolayısı ile gelişme imkanı bulmuştur. Günümüzde teorik veya uygulamalı fark etmeksizin, bilimin bütün alanlarında kullanılan bir yapı halini almıştır. Riemann geometrisi ile birlikte "Öklidyen geometri imparatorluğunu" neredeyse sona erdirmiş bir geometri olma özelliği taşır. Bu yazıda, bu uzayda yer alan eğri ve yüzeylerin yapılarını inceleyeceğiz ve Öklid geometrisindeki eğriler ve yüzeyler ile karşılaştıracağız.

Aşağıdaki giriş kısmında, Lorentz-Minkowski uzayı hakkında gerekli altyapıyı vereceğiz; ancak daha önceden bu uzay ve Öklid uzayının karşılaştırması hakkında biraz daha detaylı bir yazıyı Evrim Ağacı'nda halihazırda yayınlamıştık; merak edenlerin "Bir Eksi Neyi Değiştirir ki? Lorentz-Minkowski Uzayı ile Öklid Uzayı Arasındaki Fark Nedir?" başlıklı yazımızı okumasını tavsiye ederiz.

Kızlık zarı (bilimsel ismiyle "himen" veya "hymen"), vajinal açıklığın dış kısmını saran ve kimi durumda kısmen kapatan bir mukoza dokusudur. Bu doku, çoğu zaman ilk cinsel birleşme (coitus) sırasında yırtılır ve bir miktar acı ve kanamaya neden olur.^[11]

Seks ile ilişkisinden ötürü birçok toplumda bu dokuya kültürel anlamlar yüklenmiştir ve halk arasında hakkında birçok hatalı bilginin dolaşmaktadır. Örneğin birçok kültürde himen perforasyonu ("kızlık zarı yırtılması"), "bakirelik testi" gibi değerlendirilir ve bu kültürlerde kadınlara cinsellik konusunda çeşitli baskılar uygulanır. Ne var ki himen, aynı zamanda sert düşmeler ve sarsmalar ile, vajinal tampon kullanımı ile veya at binme ve bisiklet gibi sporlarla uğraşma nedeniyle de yırtılabilir. İlerleyen kısımlarda göreceğimiz gibi, bazı kadınlarda himen daha esnektir ve ilk seks sonrasında da (hatta birden fazla seks sonrasında da) korunmaya devam edebilir. Dolayısıyla himenin varlığı veya yokluğu, "bakirelik" veya cinsel deneyim konusunda güvenilir bir belirteç değildir.

Yer çekimi, Dünya üzerindeki cisimlerin yere, yani Dünya'ya doğru düşme eğilimine verilen isimdir. Kütle çekimi (veya kısaca "kütleçekim") ise, uzay içindeki iki cismin birbirine doğru hareket etmeye meyilli olmasını ifade etmekte kullandığımız bir doğa yasasıdır.

Yer çekimi, kütleçekim yasasının Dünya özelindeki ismidir. "Yer çekimi", "kütle çekimi" ve "kütleçekim" gibi terimler arasında fiziksel olarak hiçbir fark bulunmamaktadır; sadece kütleçekim yasası ilk olarak Dünya'da fark edildiği için, Türkçede bu şekilde bir isim almıştır. Fakat yer çekimi tabiri, "Yer" (yani "Dünya") ile sınırlı olduğu için, kısıtlayıcı olabilir ve bu nedenle daha ziyade kütleçekim sözcüğü kullanılmaktadır.

OpenAI mart ayında, metin üreten en son yapay zekâsı olan geniş dil modeli GPT-4'ü halka sunduğunda model, asal sayıları belirlemede çok başarılıydı. Yapay zekâya toplamda 500 sayıdan oluşan bir dizi verildi ve bunların asal sayı olup olmadığı soruldu. GPT-4 %97,6 tutarlılık ile asal sayıları doğru belirledi. Ancak birkaç ay sonra, haziran ayında yapılan başka bir test çok farklı sonuçlar verdi. GPT-4, yapay zekâ araştırmacılarının kendisine sorduğu asal sayıların sadece %2,4 kadarını doğru bir şekilde belirleyebildi. Bu, doğrulukta tam tersine bir dönüş anlamına geliyordu.

Elde edilen bu bulgu, yapay zekâ modellerinin karmaşıklığına dikkat çekiyor: Yapay zekâ düz bir yörünge içerisinde her alanda eşit şekilde gelişmiyor. Gerçekte olan daha çok, hız tümsekleri ve sapaklarla dolu olan dolambaçlı bir yola benziyor.

ÇOCUKLARIN GELİŞİM DÖNEMLERİNE GÖRE BESLENME KONUSUNUN İNCELENMESİNE YÖNELİK MAKALELERİN DERLENMESİ

ANAHTAR KELİMELER: çocuk, beslenme alışkanlıkları, ebeveyn, adolesan dönem, bebeklik

Çalışma hayatının hızlı temposunda, 'iş saatleri' kavramı giderek bulanıklaşıyor ve 'şirketlerin kölesi' olma durumu pek çok profesyonel için acı bir gerçeklik haline geliyor.

Modern ofislerde sıkça rastlanan geç saatlere kadar süren mesailer, bitmek bilmeyen projeler ve sürekli artan performans beklentileri, çalışanların üzerinde ağır bir yük oluşturuyor. Çalışanlar, rekabetçi iş dünyasının taleplerini karşılamak için sürekli mücadele ederken, 'patronlar' ise bu süreçte hem kendi hırslarının hem de şirket hedeflerinin peşinde koşan, özgürlükleri kısıtlanmış figürlere dönüşebiliyor.

Su hafızası, suyun daha önceden içinde çözünmüş olan maddelerin hafızasını sınırsız veya sınırsıza yakın bir süre boyunca muhafaza edebileceğini iddia eden sözde bir yetenektir. Bu iddia, kimya ve fiziğin temel ilkelerine aykırıdır ve bilimsel olarak geçerli değildir. 

Suyun hafızası olduğuna inanan kişilerin iddiasına göre su, keyfi sayıda seri seyreltmeden sonra bile, bünyesinde daha önceden çözdüğü maddelerin bilgisini korumaya devam etmektedir. Su hafızasının, orijinal maddenin tek bir molekülü kalmayacak düzeyde bir seyreltmenin yapıldığı durumlarda bile "homeopatik ilaçların " hastalıkların tedavisinde kullanılmasını sağlayan bir mekanizma olduğu iddia edilmiştir. Suyun herhangi bir hafızası olduğunu gösteren hiçbir bilimsel kanıt bulunmamaktadır.

Felsefe tarihinde gerçekliğin doğasını sorgulayan pek çok düşünce deneyi var. Bunlardan kendi adıma en sevdiklerimi çok çok kısa bir şekilde özetlemek istiyorum:

Platon'un Mağara Alegorisi: İnsanların gerçekliği kavrama sürecini, mağarada gölgeleri gerçek sanan mahkumların hikayesi üzerinden anlatır. Buna göre bizler aslında gerçek evrende meydana gelen olayların sadece gölgelerini görebiliyoruz asıl olayları göremiyoruz.