Yukarıdaki sorunun cevabı hiç kuşkusuz; "çünkü o insanların hayatlarına dair pek fazla bir şey bilmiyoruz" olacaktır. Elbette bu konuda haklısınız. Mesela hiç savaş yüzü görmemiş bir insanın, savaş gören bir kişiyi anlaması mümkün müdür? Gelin birlikte bir deney yapalım. Savaş gören insanları, kendi kafamızdan anlamaya çalışalım:

Bir sabah kalktığınızı ve evinizin çatısının yandığını görün. Bulunduğunuz ortamda, havaya baktığınızda bir kaç kuş ölüsü ve gökyüzünü görüyorsunuz. Birde kafanızı döndüğünüzde kardeşinizin kanlar içindeki kafasını ve kopmuş parmaklarını görüyorsunuz. Dehşet içindesiniz yatağınızdan kalkıyorsunuz ve bir anda elinize baktığınızda kan damladığını görüyorsunuz. Şok içindesiniz ve elinize damlayan o her bir kan damlasına yavaş bir şekilde bakarken, bir anda sevdiklerinizi hatırlıyorsunuz ve o karanlık kabullenmişlik hissi sizi sarıp sarmalıyor. Belli ki bu sizin hayatınızda ki son saniyeler...

Birçok canlının donmaya karşı bir miktar direnci vardır; ancak Rana sylvatica türü Alaska Ağaç Kurbağaları'nın düzeyine pek az hayvan erişebilmektedir. Bu ufak kurbağalar, donma halindeyken vücutlarındaki suyun %65'inden fazlası tamamen donsa da, haftalarca hayatta kalabilirler. Bu hayvanlar, -2^oC sıcaklıkta tamamen donarlar. -6^oC sıcaklıkta ise, donmuş haldeyken, günlerce yaşamlarını sürdürebilirler.^[1]

Bu mekanizma öylesine uç boyutlardadır ki, kurbağalar bazı zamanlar günlerce, hatta haftalarca hiç nefes almazlar, kalpleri de atmaz. Bu "donma hali" boyunca kurbağanın metabolik faaliyetleri durma noktasına kadar yavaşlar. Kış boyunca hayvanlar birkaç defa donup çözünebilirler. 

Beynimiz düşündüğümüz kadar basit çalışmıyor. Geçtiğimiz birkaç yıl, tuhaf şeylere inanmanın oldukça yaygın olduğunu henüz fark etmeyen insanlar için bir uyandırma çağrısı görevi gördü. Donald Trump'ın başkanlığı sırasında ortaya çıkan aşırı sağ bir komplo teorisi olan QAnon'un yükselişinden, maske takma ve COVID-19 aşılarının güvenliği üzerine politikleşen tartışmalara kadar, düşüncelerimizin önyargılarımıza göre kolayca zikzak çizdiği çok açık bir hale geldi. Peki ya matematik için de aynı durum söz konusu olabilir mi?

Dan Kahan ve meslektaşları, çalışmalarında sıklıkla inançlar ve belli bir gruba üye olma arasındaki etkileşimleri inceliyorlar. Biz insanlar, doğamız gereği kuvvetli bir kabile bilincine sahibiz; dolayısıyla eğer kabilemiz bize en son gerçekleşen seçimlerde diğer kabile tarafından seçim sonuçlarına hile karıştırıldığına inanmamızı söylerse, kanıtlara bile bakmadan bu düşünceyi benimseyebiliriz. Peki, asıl soru şu: Gerçek olmayan bir inanca kapılmak mı daha vahimdir, yoksa kendi topluluğunuzun değer yargılarına ters düşerek dışlanmayı göze almak mı?

İklim değişikliği ile ilgili her türlü eylem adalet ve bireylere, milletlere, kuşaklara ve doğanın geri kalanına karşı sorumluluk gibi etik meselelerle karşı karşıyadır.

İklim değişikliği, bugün dünyanın karşı karşıya olduğu en zorlu konulardan biridir. Burada, etik analizlerin hem iklim probleminin doğasını hem de olası çözümler ile ilgili kısıtlamaları anlamamıza nasıl yardımcı olabileceğini göstermekteyiz (Vanderheiden 2008, Gardiner ve ark. 2010, Arnold 2011). Bunu yaparken, iklim değişikliğinin temel değerleri nasıl tehdit ettiğine ve bu konuda sergilenecek eylemlerin adalet ve sorumlulukla ilgili ciddi endişeleri nasıl gündeme getireceğine odaklanacağız.

Giderek artan bir endişe: Büyük İstanbul Depremi. Tarihin en yıkıcı depremlerinden birisinin İstanbul'da yaşanması bekleniyor. Büyük sayılabilecek bir ülkenin neredeyse bütün ekonomisinin kalbine bir hançer gibi saplanacak, belki de hiçbir şeyin eskisi gibi olamayacağını garantileyecek bir deprem bekleniyor.

Televizyon kanalları deprem konusunun reyting kaymağından yiyedursun, işin bilimsel yanı her zamanki gibi göz ardı ediliyor. Bir deprem, muhtemelen bir "mega deprem", bir magazin haberiymiş gibi sunuluyor. Biz bu yazımızda size işin bilimsel taraflarını göstermeye ve uzmanların neden İstanbul'da büyük bir deprem beklediğini anlatmaya çalışacağız.

Halk arasında genellikle kalp krizi olarak bilinen miyokard enfarktüsü, kısaca MI (İng: "Myocardial Infarction"), patolojik olarak iskeminin neden olduğu miyokard hücrelerinin geri dönüşü olmayan ölümü olarak tanımlanır ve kalbin koroner arterine giden kan akışı azaldığında ya da durduğunda ortaya çıkar ve kalp kasına zarar verir.^[1]

En sık görülen semptom; omuz, kol, sırt, boyun veya çeneye yayılabilen göğüs ağrısı veya rahatsızlığıdır. Sıklıkla göğsün ortasında veya sol tarafında oluşur ve birkaç dakikadan fazla sürer. Rahatsızlık bazen mide ekşimesi gibi hissedilebilir.^[1] Diğer belirtiler arasında nefes darlığı, mide bulantısı, baygınlık hissi, soğuk ter veya yorgunluk sayılabilir.^[2] İnsanların yaklaşık %30'unda atipik semptomlar vardır. Kadınlar ise genelde göğüs ağrısı yerine, boyun ağrısı, kol ağrısı veya yorgunluk hissederler.^[3]

Evrimi sadece fiziksel değişimlere indirgemek bir hatadır. Evet, evrimsel süreç dahilinde fiziksel, dışarıdan gözükebilir özellikler de değişir; ancak bu evrimin tamamı değildir. Evrim, bir popülasyonun gen havuzundaki gen frekanslarının değişimidir. Fiziksel değişimler, evrimin özü olan bu mikro değişimlerin bir toplamı, bir sonucudur. Evrimden bahsederken sadece büyük, makro değişimleri ele almak hatalıdır. Büyük değişimlerin anlaşılabilmesi için, öncelikle mikroevrimin anlaşılması, gen havuzlarının değişiminin evrim olduğunun kavranması gerekmektedir. Bu videoda da anlatmaya çalıştığımız konu budur.

Bu süreci anlamak için yapılan girişimler sırasında insanların anlamakta zorlandığı ve en çok gündeme getirilen kavramlardan birisi de Evrim Teorisi'nin isminde "teori" sözcüğünün olmasından ötürü "asılsız iddia" olduğuna yönelik düşüncedir. Bu, tamamen hatalıdır. Bunu anlamak için aşağıdaki videomuzu izlemenizi tavsiye ederiz:

Mutasyon, kelime anlamıyla genetik materyalde meydana gelen rastlantısal değişim demektir. Bu değişim, genetik dizideki bir nükleotidin bir başkasına dönüşmesi kadar basit olabileceği gibi, bir kromozomun baştan sona fazladan kopyalanarak sayısının artması kadar devasa da olabilir. Birçok mutasyon ise genellikle spesifik bir geni veya birkaç geni etkileyen boyuttadır.

Mutasyonları anlamak için, öncelikle mutasyonlarda gördüğümüz rastgeleliği anlamamız gerekmektedir. Fakat sadece rastgelelik üzerinden yapılacak bir mutasyon analizi yetersizdir; fayda/zarar dengesi, mutasyonların çeşitlerine örnekler, belirli mutasyonların elenmesinin güçlüğü gibi birçok konuyu öğrenmek gerekmektedir. Bu yazımız, ihtiyacınız olan temeli size fazlasıyla kazandıracaktır.

Kitap, 1980'lerin sonunda ilkgençliğini yaşamış olanlara selam niteliğinde U2'dan bir şarkıyı epigraf olarak kullanarak başlıyor. O. Pamuk’un Kara Kitap’ta Adil’den alıntılayarak belirttiği, epigraf kullanmanın kitaptaki esrarı azalttığı yönündeki uyarısı Özgürlük Yanılsama’sında heyecanı daha da artırıyor. Zira yazarın, klişe tabirle, bir derdi var. 80'lerin boğucu, iç karartıcı toplumsal ortamında yaşamını anlamlandırmaya başlayan yazar bilinçli bir biçimde felsefede yüksek lisans ve doktora yaparak belki de yaşamının en önemli kararını veriyor. Böylece ortaya bu eser çıkmış oluyor. Yazarın birinci bölümde belirttiği durumları yaşayarak deneyimleyememiş olsam da, okuduklarım ve henüz bir çocukken imgelemimde kalan bikaç küçük hatıra, günümüzdeki distopik durumun bi benzerinin o yıllarda da yaşandığını anımsattı bana.

Özgürlük Yanılsaması derdini anlatmaya, Neil Postman’ın artık klasikleşmiş ‘Televizyon Öldüren Eğlence’ adlı eserinden bi alıntıyla başlıyor. G. Orwell tarafından oluşturulan(Y. Zamyatin’in “Biz” adlı distopyasını da anmalı burada) distopik dünya mı günümüz gerçekliğine daha yakın yoksa A. Huxley’in Cesur Yeni Dünya’sı mı? Anahtar sözcükler hangisi? Bencillik ve pasiflik mi yoksa Bilgisizlik mi? Umursamazlık mı yoksa Hakikatin bizden gizlenmesi mi? Bu açıdan bakıldığında Biz, Cesur Yeni Dünya ve 1984 gibi distopyalarda iktidar-hakikat ilişkisine rastlarız. Zira sapkının distopyası egemen gücün yani iktidarın ütopyasıdır; [ve bu ütopyalar] toplumun en iyi ne şekilde düzenleneceğine dair asla tartışılmayacak, sorgulanmayacak bir doğruluk iddiasından yola çıkar(Cogito sayı:90, Aslı Çalkıvik). Asıl yapılmak istenen, bireylerin düşünmelerini engellemektir. Böylece herkes mutlu olacaktır, sistemde bikaç sapkının ortaya çıkması durumunda [bu sapkınlar] tez elden cezalandırılır ve infaz edilir. Buna karşın, her distopik sistemde sapkınlar vardır. Zira toplumların ileriye doğru gitmeleri de egemen güçler tarafından sapkın olarak görülenler tarafından gerçekleştirilir. Bu açıdan, distopyalar okuyanlarını sona değil yola davet eder. Eleştirinin, sorgulamanın ve tartışmanın olmadığı her yerin muktedirlerin ütopyası olduğu ve böyle durumlar için yeni direniş formları yaratmanın zorunluluğudur bir bakıma distopyaların bize verdiği mesaj(Cogito sayı:90, Onur Ağkaya).