Yapay zekanın ve akıllı makinelerin insanları işsiz bırakacağı ve ekonomiyi kökünden sarsacağı senaryosu, aşağı yukarı elli senedir dinlediğimiz bir hikaye. Bu elli senenin önemli bir kısmı boyunca bu senaryo kimileri için bilimkurgu, kimileri içinse “oldu/olacak” şeklinde, pratikte görünür önemli bir karşılığı olmadan kaldı.

Eğer teknoloji haberlerini takip ediyorsanız, son birkaç yılda bu durumun biraz değişmeye başladığını fark etmişsinizdir. Özellikle 2012’den beri geliştirilen yeni yöntemler ve bunların son 10 senede toplanılan devasa boyuttaki veri ile bir araya getirilmesi, “gerçekten akıllı makineler” konseptini bilimkurgu olmaktan çıkarıp belki de ilk defa, ciddi bir meseleye dönüştürüyor. Peki, bu noktaya nasıl gelindi? 2012’den beri yaşanan gelişmelerin, geçen asrın gelişmelerinden farkı ne? Yoksa şu an konuya duyulan ilgi de, yapay zekanın popülerlik kazandığı daha önceki dönemlerde de olduğu gibi, şişirilmiş ve yakında sönecek bir heyecandan mı ibaret?

Bell Teoremi (veya "Bell'in Eşitsizlik Teoremi" veya "Bell Eşitsizliği Teoremi") olarak bilinen matematiksel teorem, kuantum mekaniğinin doğası gereği olasılıkçı (probabilistik) olduğunu doğrulayan matematiksel bir teoremdir ve aynı zamanda bu teoremden yola çıkarak geliştirilmiş fiziksel deneylerin sonuçlarına işaret etmekte de kullanılır. Bell Teoremi ve bu teorem sayesinde geliştirilmiş olan fiziksel deneyler, Evren'in kuantum ölçekte olasılıkçı olduğunu göstermiş, Evren'in bu olasılıkçı doğasına işaret eden gözlemleri deterministik yöntemlerle açıklamaya çalışan "yerel gizli değişken" teorilerinin verilerle uyumsuz olduğunu ortaya koymuştur. Bu başarıya giden yoldaki en önemli deneyleri yapan Alain Aspect, John Clauser ve Anton Zeilinger üçlüsü, 2022 Nobel Fizik Ödülü ile taçlandırılmıştır.

Bu bağlamda "yerel" sıfatı, klasik fiziğin ve görelilik teorilerinin önemli bir parçası olan yerellik prensibini kastetmektedir. Bu prensibe göre parçacıklar, sadece yakın civarlarındaki konumda olan bitenden etkilenebilirler ve sadece yakın civarlarındaki nesneleri etkileyebilirler; uzak mesafelerde etkiye sahip olamazlar. Yerellik prensibi, aynı zamanda fiziksel alanlar yoluyla aktarılan bilginin ışık hızından daha hızlı gidemeyeceğini de söyler.

Çok uzağa değil, 2005 yılına gidelim. Milyonlarca insan, kendilerini ölümcül bir pandeminin, yani küresel bir salgının ortasında buldular. Şehirler, ölülerin iskeletleriyle dolup taşıyordu. Bu salgın öylesine ölümcüldü ki, birkaç gün önce tamamen güçlü sağlıklı olan insanlar, kısa sürede güçlerini yitiriyorlardı. Salgının hem insanlardan hem de hayvanlardan bulaştığı tespit edilmişti ama ne çare?

Koca koca şehirler, bir bir salgın önünde diz çökmeye başladı. Henüz hastalanmamış olan kişiler, korkuyla şehirleri terk ediyorlardı. Ama aralarına sızan birkaç hasta, gittikleri diğer şehirleri ve köyleri de hasta ediyor, salgını büyütüyordu. Hastalığa Bozuk Kan Salgını adı verildi. Milyonlarcasını öldüren bu ölümcül salgın, antik bir sürüngen tarafından yapılan bir büyü nedeniyle insanlara bulaşmıştı.

Tardigradlar, çok çeşitli fiziksel ve kimyasal aşırılıklara dayanma konusundaki yeteneği sayesinde tüm bilimseverleri büyülemektedir. Son dönemlerde tardigradların sahip olduğu dayanıklılık yeteneği, karşılaştıkları zorlu koşullar sırasında ifade edilen proteinlerin koruyucu rollerine odaklanmamıza sebep olmakla birlikte bu küçük omurgasızlara duyulan ilginin artmasına yol açmıştır.

Dsup (hasar önleyici) adı verilen ve tardigradlara özgü benzersiz bir proteinin DNA'yı radyasyon ve radikallerin ürettiği hasardan koruduğunun keşfi, biyoteknoloji ve tıp alanındaki potansiyel uygulamalarıyla ilgili beklentileri artırdı.

Gezegenler ve diğer bütün gök cisimleri, kusursuz olarak görülen çember yerine eliptik yörüngelerde dolanmaktadır. Hiçbir ama hiçbir gök cismini, ne çift yıldızları ne de gezegenleri diğer bir gök cisminin etrafında çembersel bir yörüngede dolanırken göremezsiniz. Çember olmaya çok yakın bir elips olabilir, fakat asla bir çember olmaz.

Yörüngelerin eliptik olması gerektiğini Kepler yasaları sayesinde biliyoruz. Fakat bu yasalar yörüngenin nasıl olduğunu söylüyor, neden böyle olduğunu değil. Dolayısıyla neden çember yörüngelerle karşılaşmadığımızı anlamak için bu yasaların kökenini incelememiz gerekiyor. Daha basit bir yaklaşımda bulunarak örnekler üzerinden gidebiliriz.

Çift yarık deneyini elbette biliyorsunuzdur .Gözlemciye bağlı elektron hareketlerinde değişim yaşanıyordu.

Belki de elektronlar canlıdır, hayır elbette canlılık için metabolizma, büyüme-gelişme,tepki verme , çoğalma vs bunlar lazım ama benim bahsettiğim şey o değil.Bir robot düşünün,herşeyi yapabilmeye programlanmış ,İnsanlardan bağımsız çalışan bir robot. Biz onu biyolojik anlamın dışında canlı olarak ifade ederiz.Belki elektronlar da bu benim tanımladığım şeyin bir parçasıdır.Gözlemciye göre davranış gösteren elektronlar ve bunu her seferinde aynı şekilde yaparlar, belki de onlar da canlılığın dışında evrim geçirmiş başka varlıklardır ve kendilerini buna programlamışlardır.Düşünsenize başka bir alem, bu hayatımızı kökten değiştirir,umuyorum ki böyle birşey vardır.

Salgın günlerinde en güvenlisi evde kalmaktır ama dışarı çıkmak zorunda kalabiliyorsunuz. Peki virüsler sizi nerelerde bekliyor ve nasıl bulaşabilir?

Bu yazımızda, gün içinde karşılaşmanız muhtemel koronavirüs risklerini derledik.