Çiftleşme ile yavrunun doğumu arasında geçen sürenin bile dışarıdan gelen sinyallere bağlı olduğunu söylesek ne dersiniz? Nerede duruyor bu sperm de bu yumurta döllenmeden kalıyor diyebilirsiniz; ama şaşırtıcı bir şekilde beklemeye alınan yapı, embriyonun ta kendisi!

Embriyonik diyapoz (İng: "embriyonic diapause") embriyonun blastokist evresinde çok düşük bir metabolizma düzeyi ve bölünme hızıyla, türden türe değişen bir zaman diliminde kalmasıdır. Bu ilginç olay, şu ana kadar 130'dan fazla memeli türünde gözlendi ve bu türlere, yakından tanıdığımız fareler ve ayılar da dahil. Hamileliğin bu şekilde geciktirilmesi mevsimsel olarak değişen yemek kaynaklarına, sıcaklığa, fotoperiyoda ve emzirmeye elverişli dönemlere göre belirlenir. Bir yıla kadar bile uzayabilen bu sürenin sonunda başarılı bir hamileliğin gerçekleşmesi ise hazır bir rahme, embriyoyla rahim arasındaki sinyalleşmeye ve çeşitli hormon seviyelere bağlı.

Tavus kuşlarının neden böylesine gösterişli kuyrukları var? Bu hantal özellik erkek tavus kuşlarının hayatta kalma şanslarını oldukça azaltıyor. Böyle bir kuyruğun varlığının tek sebebi taşıyıcısına, üreme yarışındaki başarı oranlarını arttırarak avantaj sağlaması.

Charles Darwin yaşayan bütün türlerin aslında ortak bir atadan geldiği fikrini ortaya sürmüştür. Bu iddiasını açıklamak için kullandığı başlıca mekanizma ise yaşadıkları ortama daha iyi adapte olan canlıların diğerlerine göre daha kolay hayatta kalabileceklerini gösteren doğal seçilimdir. Fakat Darwin, aynı zamanda hantal, yaşadıkları ortama adapte olma amacı taşımayan ve taşıyıcısının hayatta kalma olasılığını arttırmayan cinsel özelliklerin de olduğunu belirtmiştir. Darwin, bu tür cinsel anlamda “seçilmiş” özelliklerin hayatta kalma şansını düşürseler bile üreme şansını arttırdıkları sürece evrilebileceğini öne sürdü. (Darwin 1871)

Öncelikle, bu makalemizin, "Evrim Ağacı" Nedir, Nasıl Tasarlanır? Soy Ağaçları ile Evrim Ağacı Arasındaki İlişki Üzerine... başlıklı yazımızın içerisinde geçen bir kısmın oldukça geliştirilmiş ve zenginleştirilmiş hali olduğunu belirtmek isteriz. Ancak burada daha geniş bir şekilde işlememizin, okurlarımızın evrimi kavraması açısından çok daha faydalı olacağını düşünüyoruz. Üstelik bu yazı dizimizi toparlayacak ve konuyla ilgili son noktayı koyacak bir yazı olması açısından önem arz etmektedir. Umuyoruz ki tüm okurlarımıza faydalı olacaktır. Hemen, o kışkırtıcı soruyla başlayalım:

İlk olarak, konu hakkında uzman olmayan kişiler tarafından yönlendirilen bu tür yargılayıcı soruların neredeyse her zaman hatalı olduğunu belirterek başlayalım. Örneğin, soru içerisinde "şöyle böyle, dolayısıyla evrimin gerçekleşmesi mümkün değildir." kalıbı, soruyu baştan sona hatalı kılmaktadır; çünkü soru sahipleri, konuyu tam olarak kavrayamadan yargılara varmaktadırlar. Yani soruya anlam yüklemektedirler. Bu da, bilimsel açıdan hatalı bir yaklaşımdır. Çünkü az sonra göreceğimiz gibi, bir neslin önceki ve sonraki neslinin kendisiyle aynı türden olmasının evrime engel olan hiçbir tarafı yoktur; tam tersine, evrimin öngördüğü zaten kısa nesillerde fiziksel değişim ve dolayısıyla bariz türleşmelerin yaşanmasının pek mümkün olmadığıdır. Ancak öncelikle bazı bilgiler vermemiz gerekmektedir.

1931 yılında İtalyan Alplerinde Tridentinosaurus antiquus fosili keşfedilmişti. Araştırmacılar, başlarda bu fosilin erken sürüngen evrimini anlamak için önemli bir örnek olabileceğini düşünüyordu.

Çevresindeki kayaya karşı koyu renkte görünen vücut hatları, başlangıçta korunmuş yumuşak dokular olarak yorumlanmıştır. Bu da fosilin Protorosauria grubunun bir üyesi olarak sınıflandırılmasına yol açmıştı. Ancak fosilin biraz "garip" bir şekilde korunmuş olması, bu garip hayvanın hangi sürüngen grubuna ait olduğu konusunda birçok tartışma yaratmıştı ve fosilin jeoloji tarihindeki konumu belirsizdi.

Bose-Einstein istatistiği, benzer tanımlı ve aynı enerji seviyelerine sahip olan bozonik parçacıkların mikro durumlarını tanımlayan bir istatistik modelidir. Bu istatistik, onları tanımlayan bir parametre olan Bose-Einstein yoğunluk matrisini kullanır.

Bose-Einstein istatistiğine göre, benzer tanımlı bozonik parçacıklar aynı enerji seviyesine yerleşebilirler. Yani, bir enerji seviyesinde bir parçacık varsa, diğer bozonlar da aynı enerji seviyesine yerleşebilirler. Bu durum, bozonların birbirleriyle aynı kuantum durumunu paylaşabilecekleri ve birbirlerinin yerlerini alabilecekleri anlamına gelir.

Canlı organizmalarda bazı hücreler, diğer hücreleri zalimce silip süpürür.^[1] Bu "hücresel yamyamlık" yaygın, doğal bir süreçtir: Vücudunuzdaki beyaz kan hücreleri tam şu anda milyonlarca yaşlı kırmızı kan hücresini tüketiyor. ABD Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı'nda yayınlanan yeni araştırma, bu tür "yamyamlık" davranışlarını teşvik etmek için bir grup genin kullanılmasının yeni bir kanser immünoterapisi geliştirebileceğini öne sürüyor.^[2]

Bu fikir, yeni makalenin kıdemli yazarı biyolog Denise J. Montell ve meslektaşlarının, hücrelerin sindirmeye çalıştıkları şeyleri sarmasına yardımcı olan Rac ailesindeki hiperaktif gen formlarının meyve sineği embriyolarında doku ölümüne neden olduğunu fark etmesiyle doğdu. Montell değiştirilen genlerin, hücrelerin "komşularını" tüketmesine neden olduğunu söylüyor. Bu genlerin RAC adında insanlara özgü versiyonları mevcut; Montell ise bunların, Santa Barbara'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde çalışan yeni meslektaşı Meghan Morrissey'e kanser CAR-M immünoterapisi konusundaki çalışmalarında yardımcı olup olamayacaklarını merak etti.

Soğanlar, syn-propanethial-S-oksit isimli bir kimyasalı ürettikleri için gözlerinizin yanmasına neden olur. Bu, gözlerinizdeki gözyaşı bezlerini uyarır ve bu da ağlamanıza neden olur. Ancak bu kimyasala asıl etkisini katan şey, lakrimatör-faktör sentaz isimli bir enzimdir. Bu enzim, sözünü ettiğimiz kimyasalın dengesizleşmesine neden olur. Peki bu kimyasal gözlerinizi tam olarak nasıl "yakar"?

Bıçağı soğanın üzerine vurup onu kestiğinizde, lakrimatör-faktör sentaz enzimini havaya saçarsınız. Bu enzim, soğan içerisindeki sülfoksitleri sülfenik aside dönüştürür. Dengesiz yapıda olan sülfenik asit, kısa sürede kendisini syn-propanethial-S-okside dönüştürür. Bu da havaya karışarak gözlerinize ulaşır. Bu kimyasal, gözlerinizi yakar ve buna engel olmak isteyen gözyaşı bezleri de çalışmaya başlayarak gözyaşlarını üretir.

Şimdi ne istiyorum ve gerçekte ne istiyorum, sorularına aynı yanıtı veriyorsanız tebrik ederim anın içinde var olmayı keşfedebilecek kadar irade kontrolüne sahip olmuşsunuz. Peki şimdi istedikleriniz aslında bir kaçıştan ibaretse ve gerçekte istediklerinizle örtüşmüyorsa? Bu durumda sizin içinizdeki karmaşayı çözecek olan durum nedir sizce?

Hepimiz çoğu kez çok yaralar alıp bazen hayattan uzaklaşma isteği duyuyoruz. Konuşmak istemiyoruz, uyumak istemiyoruz ya da tam tersi çok konuşmak ve çok uyumak istiyoruz. Sıralayabilirim örneğin çok kahve seven biri olarak kahveyi istemez hale gelecek kadar isteksizleşiyor, tükeniyoruz. Farkındaysanız çoğumuz tükeniyoruz. Kendimizi o kadar harcayıp, koşturtup yoruyoruz ki tükeniyoruz. İnsan kendi kendini tüketirken neden kendi kendini üretmenin bir yolunu bulmuyor. Mizah severler için güzel bir cümle ama buradaki mantığı anlayanlar için kocaman bir alkış almak istiyorum. Neden hep tüketilmeye meyilliyiz? Tüketmekten başka bir şey mi öğrenmedik yoksa bir şeyleri ölçüsüz kitapsız anlık isteklerle peşinden koşarak elde etmenin bizde uyandırdığı heyecana mı kapılır olduk? Ya da hepimiz birbirimizi mi taklit ediyoruz? Fark ettiniz mi hiç herkes her şeyi aynı şekilde yaşıyor veya aynı süreç içinde (evrensel olgular pek tabii olacak) tıpkısının aynısı şeklinde ilerliyor. Belki de tüketilmemizin temelinde elimizden alınan bir yeteneğin kaybı vardır: Yaratıcılık.

Queso Fresco; feta peynirine benzeyen, İspanya kökenli ancak Meksika mutfağında yaygın kullanılan taze bir peynir çeşididir. Hem inek hem de keçi sütünden yapılabilir. Meksika'da yaygın olarak çiğ sütten yapılmaktadır. Cotija peyniri ise, kökeni Meksika olup inek sütünden yapılan yarı sert bir peynirdir ve çorba, tako, salata gibi birçok gıdayla servis edilir.

Rizo Lôpez Foods marka üreticiye ait bu iki peynir kaynaklı bir Listeria monocytogenes salgını raporlanmıştır. CDC'nin (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi ve FDA (Gıda ve İlaç Dairesi) ortak yürüttüğü bu uzun soluklu salgının detaylarını inceleyelim.

“Eğri otur doğru konuş” sözü dilimize uzunca bir süredir oturmuş hâkim bir söz. Her zaman yanlış anlaşılan bir söz. Bu sözü kullananların kastı eğri oturmayı aklamak değil, doğru konuşma üzerinden kişiyi utandırıp eğri oturuşunu düzeltmesini sağlamaktır.

Yoksa eğri oturanın doğru konuşması kabil değildir. Olsa idi; atalarımız peşinden: “ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol “ deme ihtiyacı duymazdı. Neticede eğri oturan ve eğri oturuşunda ısrar edenin söylediği doğrunun samimiyeti tartışılır hale gelir ki; böyle davranana önce tutarsız sonra “fiillerimi görmezden gelin söylediğime odaklanın” ifadesinin beyanı üzerinden de yalancı denir.

Suyun ona hiç bir şey tesir etmeden nasıl ayna gibi dümdüz şeffaf olduğunu gördüm. Sonra bir damla üzerine düşerken girinti çıkıntılar yarandığını yani dalganın yarandığını fark ettim. Hawkingsin teorisi aklıma geldi: Evreni şuna benzete biliriz: düşünün bir adam bir çukur kazıyor ama aynı zamanda tepe oluşturuyor. Bu teorinin sudakı dalga etkisine benzediğini fark ettim. Bir düşünün suya tesir etdiğimiz zaman aynı bu teorideki gibi hem çukur hem tepeden oluşan dalga yaranıyor. Acaba bizim yokluk dediğimiz dümdüz suyu andıran boşluğa bigbang'in tesiri ile dalga etkisi oluşturup evren yaranmışmıdır?