Belleğimize her zaman güvenemeyeceğimizi biliyoruz. Deneyimlerimizin üzerinden geçen zaman arttıkça anılarımızın bulanıklaştığını, ayrıntıların kaybolduğunu biliyoruz. Ancak hayatımızdaki çok önemli olaylarla ilgili anılarımızdan genel olarak çok daha emin hissederiz. 

Üniversiteyi kazandığınızı öğrendiğiniz o anı düşünün. Ya da annenizin ölüm haberini aldığınız o an... Patlamanın olduğu o an.... Bebek sahibi olacağınızı öğrendiğiniz o an....

Kol ve bacak kaslarınızda benzer proteinlerin olduğunu söylemem pek şaşırtıcı bir bilgi olmasa gerek. Komşunuzda da benzerlerinden var. Herhangi bir hayvanat bahçesindeki filde ve su aygırında da benzerlerinden vardı, belki bağırsağınızdaki bakterilerde de var!

Peki konu evrim olduğunda sıkça duyduğumuz -ama okul kitaplarında ya da Wikipedia’da pek okuyamadığımız- bu proteinlerin benzerliği mefhumu neyin nesi? Bu amaçla önce yeni bir proteinin şeklini deneysel olarak çözmeyi özetleyecek, sonra da proteinler arası benzerlikleri arama problemine bakacağız. Bunları kullanarak da protein veri tabanındaki türler arası protein benzerliklerine bakarak kendi evrim ağacımızı kendimiz çizeceğiz.

Bilimsel yöntem, en azından 17. yüzyıldan bu yana bilimin gelişimini karakterize eden, Evren'e dair bilgi edinmeye yönelik, sistematik bir yaklaşımdır. Bilimsel yöntemin basamakları; genel olarak gözlem yapmayı, bir hipotez oluşturmayı, deneyler yapmayı ve bu deneyler yoluyla toplanan kanıtlara dayanarak sonuçlar çıkarmayı içermektedir. Bilimsel yöntemin basamakları şunlardır:

Elbette, bilimsel yöntemin bütün aşamaları boyunca eleştirel düşünme, şüphecilik ve etik hususlar esastır. Bilim insanları, bilimsel yöntemin her bir basamağında, kanıtlarla çelişen hipotezleri bir kenara atmaya veya revize etmeye istekli olmalı ve çalışmalarını sorumlu ve etik bir şekilde yürütmelidir.

Prosopagnozi, kişinin beyninde yüzleri tanımakla görevli olan bölgenin gelişmediği veya sonradan bir hasara maruz kaldığı nörolojik bir bozukluktur. Prosopagnozi terimi, Yunanca’da “yüz” ve “bilgi eksikliği” anlamına gelen “prosopo” ve “agnosia” sözcüklerinden türemiştir. Ayrıca kelime anlamı olarak “yüz körlüğü” şeklinde ifade edilebilir.

Prosopagnozi sanıldığının aksine hafıza kaybı, görme bozukluğu veya öğrenme güçlüğü ile bağlantılı değildir. Kişilerde bu özellikler etkilenmemiştir. Ancak yapılan son çalışmalar, otizm ve Asperger Sendromu’na sahip hastalarda prosopagnoziye rastlama oranının yüksek olduğunu göstermektedir.

Erkek sporcuların kadınlara kıyasla genel olarak daha fazla kas kütlesi ve daha yüksek maksimum oksijen tüketim (VO2) değerine sahip olmaları nedeniyle daha yükseğe sıçradıklarını, daha fazla ağırlık kaldırdıklarını ve daha hızlı koştuklarını görmeye aşinayız. Bu nedenle, ultra maratonlarda (yani genellikle zorlu doğa koşullarında 50, 100 ve 160 km gibi ütopik mesafelerde yapılan koşularda) kadın sporcuların erkek rakiplerini yakaladıklarını, hatta bazen onları geçtiklerini okumak oldukça şaşırtıcı gelebiliyor. Oysa bu, zannettiğimiz kadar şaşırtıcı değil.

Ultra maratonlarda kadın sporcuların başarılarıyla ilgili oldukça fazla haber vardır. Maggie Gutterl, 60 saatte 402 kilometre koşarak ister kadın ister erkek olsun, herhangi bir sporcunun yapabildiği en uzun mesafeyi katederek Backyard ultra maratonunu kazandı.^[1][2] Courtney Dauwalter ise 383 kilometrelik bir yarışı yaklaşık 57 saatte, ikinci sıradaki erkek atletten 10 saat önde tamamladı.^[3] Camille Herron 160 kilometrelik bir ultra maratonun son kilometrelerini rahat rahat bira içerek bitirirken hem kadın hem de erkek rakiplerini geride bıraktı.^[4][5] Bu bireysel başarılar oldukça etkileyici olsa da acaba ultra maratonlarda bir kadın atlet hakimiyeti oluşuyor demek doğru mu?

Modern bilim çerçevesinde evrimin nasıl gerçekleştiğini çok net bir şekilde bilmekteyiz. Ancak her bilim dalında olduğu gibi, oldukça iyi bildiğimiz süreçleri daha yakından inceledikçe, onlara dair çok daha ilginç ve ilk bakışta gözden kaçabilecek detayları keşfetmeye başlarız. İşte evrimsel biyoloji dahilinde Moleküler Evrimin Nötral Teorisi ya da kısaca Nötral Teori olarak bilinen teori, bu ilginç detayların en önemlilerinden birisidir. Ayrıca bu teori, Evrim Teorisi dediğimiz teorinin tek taraflı bir teorik altyapıdan gelmediğini, çok sayıda teorinin bir araya gelip, bir bütün olarak çalışarak, canlıların bugünkü çeşitliliğine nasıl ulaştığını açıklamamızı mümkün kıldığını göstermektedir. Bu da, Evrim Teorisi'nin bu kadar güçlü bir teori olmasının nedenlerinden sadece bir tanesidir.

Genel evrimsel süreci bilirsiniz, biz de bolca anlattık. Evrimin tamamını iki büyük aşamaya ayırmak mümkündür: Çeşitlilik Mekanizmaları ve Seçilim Mekanizmaları. İlki, popülasyon içinde durmaksızın çeşitlilik yaratan mekanizmalardır. Bunlar arasında mutasyonlar, kromozom çaprazlanması (crossing-over), yatay gen transferi gibi birçok mekanizma bulunur. Bunlar gerçekleştikçe, popülasyon içindeki genlere yeni varyantlar (çeşitler) katılır veya var olan varyantlar birbirleriyle karışır. Bu varyantlar, genler ve bu genlerin değişimi/karışımı yoluyla oluşur. Böylece popülasyon içi çeşitlilik dağılımı rastgele bir şekilde değişir. Ancak bu rastgeleliği eleyip, düzenli bir forma sokan ikinci basamak Seçilim Mekanizmaları'dır. Söz konusu var olan ve durmaksızın değişen çeşitlilik, çevresel etmenlere karşı her an sınava tabi tutulur. Kimi çeşitlilik, diğerlerine göre daha avantajlıdır ve o çeşitliliğe sahip bireylerin daha kolay hayatta kalmasına ve/veya daha kolay üremesine yardımcı olur. Böylece bu çeşitliliğe rastgele bir şekilde sahip olan bireyler daha kolay hayatta kalır ve/veya ürerler; bu sırada da kendilerini avantajlı kılan genleri gelecek nesillere daha sık aktarırlar. Bazı genlerden doğan bazı varyantlar ise, popülasyonun içinde bulunduğu çevre şartlarında diğer bireylere göre daha dezavantajlı konumda kalırlar. Bunlar ya daha az hayatta kalır ve/veya ürerler, ya da hiç hayatta kalamaz ve/veya hiç üreyemezler. Bu durumda, onları zayıf kılan dezavantajlı genler de gelecek nesillere ya hiç aktarılmaz ya da daha seyrek aktarılır. Böylece bu şekilde bol çeşitli varyantlar arasından, içinde bulunulan çevreye en uyumlu olan varyantların sayısı her nesilde birazcık artar; uyumsuz olanların sayısı ise her nesilde birazcık azalır. Böylece canlıların popülasyonunun geneli, çevrelerine giderek daha uyumlu hale gelecek biçimde değişir.

Son 30 yılda biyolojiye olan felsefi ilginin artması, biyolojik bilimlerin aynı dönemde artan önemini yansıtmaktadır. Günümüzde birçok farklı biyoloji konusunda geniş bir literatür vardır ve bu literatürdeki çalışmaların bütününü tek bir kalemde özetlemek imkânsızdır. Bu yüzden bu yazı biyoloji felsefesinin ne olduğunu açıklamayı amaçlamaktadır. Biyoloji neden felsefe için önemlidir ya da tam tersi, felsefe neden biyoloji için önemlidir?

Biyoloji felsefesinin genel başlığı altında üç farklı felsefi sorgulama vardır. İlk olarak bilim felsefesindeki genel tezler biyoloji bağlamında ele alınır. İkinci olarak biyolojinin kendisindeki kavramsal bulmacalar felsefi analize tabi tutulur. Son olarak geleneksel felsefi sorular tartışılırken biyolojiye başvurulur. İlk iki felsefi çalışma sıklıkla gerçek biyolojinin ayrıntılı bilgi bağlamında yürütülür. Üçüncüde bu daha azdır.

Alkol dünya genelinde en sık kullanılan psikoaktif maddelerden biridir. Çokça tüketilmesinin arkasında merkezi sinir sistemi üzerindeki baskılayıcı etkilerinin yanı sıra birtakım eksik veya hatalı bilgiler yatar. Doğru bilinen yanlışlardan bir tanesi de alkolün iyi bir uyku yardımcısı olduğudur. Alkol kullanımının vücutta rahatlama veya uykululuk hissi sağlayabildiği doğrudur; ancak bu kaliteli bir uyku uyuyabileceğiniz anlamı taşımıyor. Bu alanda yapılmış çalışmalar, alkolün diğer olumsuz fizyolojik etkilerinin yanı sıra uyku kalitesini bozduğunu, uyku süresini azalttığını ve uykuyla alakalı hastalıkların ortaya çıkma riskini arttırdığını gösteriyor!

Uyku, beden ve zihin sağlığını düzenleyen temel unsurlardan biridir. Uyku her biri farklı özelliğe sahip bölümlerden oluşur ve iki ana başlığa ayrılmıştır. Bunlar, isimlendirilmesini bu uyku safhasında yaşanan hızlı göz hareketlerinden alan REM uykusu (İng: "Rapid Eye Movement") ile uykunun başlangıcından REM uykusuna kadar geçen süre olup yavaş dalga uykusu olarak da adlandırılan NREM uykusudur. Uyku ile ilgili detaylı bilgi için buradaki yazımıza göz atabilirsiniz.

Ali baba ve kırk haramileri okudun mu?

Ali baba pazarda alışveriş yaparken para kesesini çaldırır, hırsızı takip eder fakat hırsız bir mağaraya girer ve kaybolur , Ali baba gözü karadır hemen mağaraya dalar, hızla ilerler, fakat oda ne?