Bilim camiası içerisinde sıklıkla duymanız mümkündür: türlerin genetik haritalarına bakarak evrimsel geçmişlerinin çıkarılması ve birbirleriyle olan akrabalık ilişkilerinin belirlenmesi... Şempanzelerle genlerimizin %98 benzer olması ama bir pirinç bitkisiyle bu oranın %60'lara kadar düşmesi, bir bakteriyle ise %2-3 arasına kadar gerilemesi. Bunlar uydurma sayılar değil, üzerinde sayısız farklı araştırma grubunun çalıştığı ve milyonlarca nükleotitin bilgisayar programları aracılığıyla taranması ve haftalar süren analizleri sonucunda ortaya konulan gerçeklerdir. Üstelik evrimsel biyolojinin gücü, bu analizlerde saklıdır: genlere bakmaksızın, başka yöntemlerle (morfolojik analizler, fosil kayıtları, fizyolojik incelemeler, vs.) geliştirdiğimiz evrim ağaçları, genetik analizlerle kontrol edildiğinde %100'e yakın bir başarıyla evrimsel biyolojinin doğru sonuçlar verdiğini görürüz. Yani evrim bir gerçektir ve bu gerçek, genlerimizde de net bir şekilde görülmektedir.

Türler arası genetik benzerlikten bahsederken, gerçek bir "benzerlik"ten söz ederiz. Genlerimizin kodladığı ve bizi "biz" yapan bütün özelliklerimizi kazandıran proteinlere ve onların yapıtaşı olan aminoasitlere baktığımızda, sadece 5 nükleotitin (adenin, timin, guanin, sitozin ve urasil) bütün genetik özelliklerimizi belirlediğini görürüz. Aslında teorik olarak bundan çok daha fazlası mümkündür. Üstelik yapılan incelemeler, canlıların genetik haritalarının birbirinden tamamen farklı olmasının onlar için mutlak bir avantaj sağlayacağını göstermektedir. Çünkü örneğin eğer ki şempanzelerle bizlerin genetik kodları bu kadar benzer olmasaydı, onların sahip olduğı SIV (maymun bağışıklık yetmezliği virüsü) bize bulaşarak AIDS'e neden olan HIV (insan bağışıklık yetmezliği virüsü) evrimleşemeyecekti. Peki madem ki mantıklı bir canlılık tasarımında alternatif genetik planlar olması gerekirken, türlerin her birinin (istisnasız olarak her birinin) genetik kodları birbiriyle aynı temele dayanır ve bu kadar benzerdir?

Periodum, Türkiye'deki lise ve üniversitelerin etkili, eğlenceli ve detaylı kimya anlatımı ihtiyacına hitap etmesi amacıyla ürettiğimiz, Türkçe ve interaktif bir periyodik tablo! Şimdi, tamamen ücretsiz bir şekilde kullanımda!

Periodum, kademeli olarak bir kimya öğrenim/öğretim platformu olacak biçimde evrimleşecek şekilde tasarlandı. Ama daha şimdiden Periodum'u kullanarak yapabileceğiniz birçok şey var!

Bir sorunla karşılaşınca, ilk yapmanız gereken şey bir çözümün olduğunu varsaymaktır. Çözümün imkânsız olduğunu düşünürseniz, ilk fırsatta pes edersiniz. Çözümün ne olduğunu en baştan bilmeyebilirsiniz, o an için hiçbir fikriniz dahi olmayabilir. Ama orada bir yerlerde, siz ne olduğunu şimdilik bilmeseniz de, bir çözümün var olduğuna inanmazsanız, o sorunu çözemezsiniz.

Ülkeyi değiştirmek istiyorsanız, ülkenin değiştirilebilir olduğuna inanmanız gerekiyor. Türkiye’de muhalefet ve muhalefete akıl veren birçok insan ise buna inanmıyor. Ülkeyi olduğu gibi, değişmez bir öz olarak kabul eder ve o değişmez özelliklerle çelişmeyecek, onları rahatsız etmeyecek şekilde siyaset yapmaya çalışırsanız, hiçbir şeyi değiştiremezsiniz. Sistemi değiştiremediğiniz gibi, ideallerinizi satsanız dahi iktidara gelemezsiniz. “Toplumu anlayarak”, kendinize ait olmayan bir siyasi görüşü taklit ederek destek toplayamazsınız. Çünkü insanlar ideolojilerine göre karar vermiyorlar kime oy vereceklerine. Çünkü insanların ideolojileri yok.

Bilişsel önyargılar, bilişsel sistemimizin çalışma sistemine bağlı olarak ortaya çıkan sistematik rasyonellikten sapma şemalarıdır. Bilgiyi arama, değerlendirme, yorumlama, yargılama, kullanma ve hatırlamada ayrıca aldığımız kararlarda irrasyonel olmamıza sebep olurlar.

Örneğin çok bilinen Şeffaflık İllüzyonu Önyargısı, kendi içimizde yaşadığımız duygu ve düşüncelerimizin başkalarına olduğundan daha net göründüğünü sanmamıza sebep olur. Bu önyargıya kapılırız, çünkü başka insanların bizi nasıl gördüğünü anlamaya çalıştığımızda, kendi bakış açımızdan uzaklaşmakta zorlanırız. Bu nedenle de kendi içimizde deneyimlediğimiz duyguların dışarıdan da aynı şekilde deneyimlendiğini zannederiz. Halbuki bu, çoğu zaman mümkün değildir.

Geçenlerde aklıma çok takılan bir soruyu sormak istedim.Diyelim ki ölümcül şartlar altında hayatta kalmaya çalışıyosunuz.yiyecek yemeğiniz,bir damla suyunuz yok.etrafınızdaki hemen hemen herkes ölmüş.acaba bir vampir gibi kan içmek sizi hayatta tutabilir miydi?ne de olsa etrafınızda ölüden aynı zamanda kandan bol bir şey yok.kan sizi hayatta tutabilir miydi?ihtiyacınız olan besini insan kanından alabilir miydiniz?olası bir felakette insanlar da vampire dönüşebilir mi?EVRİM AĞACINA BU KONUDA BİR VİDEO FİKRİ SUNUYORUM.

TON 618, galaksimizin dışında yer alan ve şu anda bilinen en büyük süper kütleli kara deliklerden biri olarak kabul edilen bir kara deliktir. Dünya'dan yaklaşık 10.4 milyar ışık yılı uzakta bulunan TON-618, Güneş'ten 66 milyar kat daha ağırdır; ancak çapı, Güneş'inkinin sadece 280.000 katı kadardır.

Kara delikler direkt olarak gözlenemezler; yalnızca civarlarındaki gözlenebilir cisimler (örneğin aşırı sıcak gaz ve toz bulutları veya diğer yıldızlar) üzerindeki etkilerine bakarak tespit edilebilirler. Bu devasa kütlenin de varlığı, TON 618'ın ana galaksisindeki gaz ve tozun, bir kara deliğin çevresindeki dönen disk şeklindeki bir yapı olan bir akresyon diskinde yoğunlaşması sonucu yayılan ışıma miktarından çıkarılmıştır. Bu ışıma, tayf çizgilerinin genişlemesini ve kırmızıya kaymasını (ışığın daha düşük frekanslara kaydığı bir etki) sağlar, bu da kara deliğin kütle çekiminden ve dolayısıyla büyüklüğünden ipuçları verir.

2 adet ebeveyniniz var: anne ve babanız. Onların da 2'şer tane ebeveyni var, dolayısıyla sizin 4 tane büyük-ebeveyniniz var: anneanneniz, babaanneniz, annenizin babası olan dedeniz ve babanızın babası olan dedeniz. Bu şekilde geriye gidecek olursanız, sadece 10 nesil önce 1000'den fazla, 20 nesil önce 1.000.000'dan fazla, 30 nesil önce 1 milyardan fazla atanız var demektir! Dünya'da şu anda 7 milyar insan var. Akrabalık ilişkilerini kenara bıraktığımızda 1 milyar özgün soy hattı olduğunu varsayalım. bunların her birinin sadece 30 nesil önce 1 milyar atası varsa, Dünya nüfusunun 1 kuintilyon ($10^{18}$) veya 1.000.000.000.000.000.000) olması gerekirdi. Ancak bundan 30 nesil önce, yani kabaca 1000 sene önce Dünya nüfusu'nun sadece 300 milyon (300.000.000) olduğunu biliyoruz. Dahası, insan popülasyonunun günümüzde en fazla olduğunu ve tarihte hiçbir zaman bu sayının üzerine çıkılmadığını, dolayısıyla 7 milyardan büyük bir insan popülasyonunun tarihte hiçbir zaman yaşamadığı biliniyor. Bu durumda tüm bu insanların tüm bu ataları nerede?

Bu soru, evrimsel biyoloji hakkında fikri olmayanlar için kafa karıştırıcı; evrimsel biyolojiden anlayanlar içinse komik bir sorudur. Cevabı çok basit ve açıktır: tüm canlılarda olduğu gibi, insanların soy hatları da birbirinden bağımsız değildir. Her birimiz ortak atalardan geliyoruz ve bu ortak ataların torunlarıyız. Bir diğer deyişle, günümüzdeki 1 milyar bağımsız soy hattı, zamanda ve nesillerde geriye gittiğimizde çok hızlı bir şekilde birbiriyle kaynaşacaktır. Sadece birkaç yüz nesil geriye gittiğinizde, günümüz Meksikalıları ve Japonları gibi Anadolu'dan uzak medeniyetlerle bile soylarımız kesişecektir. Yaklaşık sadece 10.000 nesil geriye gittiğinizde, şu anda yaşayan bütün insanların Mezopotamya bölgesinde yaşadığını düşündüğümüz ortak atalarına varırız. Bu bir kadın ve bir erkektir. Ancak bu kadın ve erkek, muhtemelen aynı zamanda yaşamış insanlar değildir ve hatta birbiriyle eş bile değildir! Dahası, bu kadın ve erkek, kendi dönemlerinde yaşamış tek kadın ve tek erkek de değildir. Muhtemelen on binlerce insandan oluşan popülasyonların üyesidirler. Bu kadına, mitolojiye gönderme olarak "Mitokondriyal Havva", erkeğe ise "Y Kromozomu Ademi" adı verilir. Bu konudaki detayları buradaki yazımızda izah etmiştik, tekrar etmeyeceğiz.

Sindirim, gıdaların mekanik ve enzimatik olarak parçalanarak, kan dolaşımınca emilebilecek maddelere dönüştürülmesi sürecidir. Gıda, emilmeden önce sindirilmesi gereken üç makro besin içerir: yağlar, karbonhidratlar ve proteinler. Sindirim süreci boyunca, bu makro besinler bağırsak epitelini geçebilecek ve vücutta kullanılmak üzere kan dolaşımına girebilecek moleküllere ayrılır.

Tüm canlı organizmalar hayatta kalmak için besin maddelerine ihtiyaç duyar. Bitkiler besin maddelerini köklerinden ve hücresel işlev için gerekli enerji moleküllerini fotosentez süreciyle elde edebilirken, hayvanlar besin maddelerini diğer organizmaları tüketerek elde ederler. Hücresel düzeyde, hayvan fonksiyonu için gerekli biyolojik moleküller amino asitler, lipid molekülleri, nükleotidler ve basit şekerlerdir. Ancak tüketilen gıdalar protein, yağ ve kompleks karbonhidratlardan oluşur. Hayvanların, bu makromolekülleri hücresel işlevlerini sürdürmek için gerekli olan basit moleküllere dönüştürmesi gerekir. İşte bu nedenle sindirim sisteminin işlevi, yediğiniz gıdaları parçalamak, besinlerini serbest bırakmak ve bu besinleri vücuda emmektir. İnce bağırsak, sindirimin çoğunun gerçekleştiği ve salınan besinlerin çoğunun kana veya lenflere emildiği sistemin ana aktörü olmasına rağmen, sindirim sistemi organlarının her biri bu sürece hayati bir katkıda bulunur.

Yıllardan beri, Türkiye'deki liselerin bir bölümünde adrenalin ve noradrenalin, birbirine zıt çalışan hormonlar olarak öğretilebildiğine dair duyumlar almaktayız. En azından bu derslerden bu konuda akılda kalanların dikkate değer miktarda bu yöndedir:

Tipik olarak insanlar, adrenalinin "sempatik sinir sistemini uyararak kalp atışlarını arttırdığı", noradrenalinin ise tam tersini yaptığı, yani "parasempatik sinir sistemini uyararak bireyi sakinleştirdiği" düşünürler. Burada ne kadarlık bir payın öğretim hatasından kaynaklandığını tam olarak tespit etmek zor; ancak bu basit (ve göreceğimiz üzere hatalı) düşünceyle üniversiteye giren öğrenciler, öğrendiklerinin veya hatırladıklarının büyük oranda hatalı olduğunu görürler. Zira adrenalin-noradrenalin ilişkisi konusu o kadar da basit bir konu değildir.