Yaşam nasıl başladı? Bundan daha büyük bir soruyu hayal etmek bile güçtür. İnsan tarihinin büyük bir kısmında, insanların büyük bir kısmı "tanrı yaptı" şiarının bir versiyonuna inanmıştır. Bunun haricindeki hiçbir açıklama olası görülmemiştir. Bu, artık doğru değil. Geride bıraktığımız asırda birkaç bilim insanı yaşamın nasıl başladığını aydınlatmaya çalıştılar. Hatta laboratuvarlarında "Yaratılış" anını yeniden canlandırmaya çalıştılar: Amaçları; sıfırdan, yepyeni bir yaşam yaratmaktı. Şu ana kadar bunu başarabilen olmadı; ancak bu denemeler sayesinde çok fazla yol kat ettik. Günümüzde yaşamın başlangıcı üzerinde çalışan birçok bilim insanı doğru iz üzerinde olduklarından eminler - ve hatta bu iddialarını destekleyecek deneysel kanıtlara da sahipler.

Bu makalemizde okuyacağınız, bizlerin nihai kökenini keşfetmeye yönelik hikayemizdir. Takıntının, mücadelenin ve zeka dolu yaratıcılığın bir hikayesidir. Bu hikaye içerisinde, modern bilimin en büyük keşiflerinden bazılarıyla karşılaşacaksınız. Canlılığın başlangıcını anlama çabası, insanları gezegenimizin en uç köşelerine göndermiştir. Bazı bilim insanları bunu yaptıkları için "şeytan" olarak görülmüş, bazı diğerleri ise baskıcı totaliteryen devletlerin gölgesi altında araştırmalarını sürdürmek zorunda kalmıştır.

Bilgisayar üreticilerince üretilen işlem gücü muazzam bilgisayarlara rağmen henüz, hız ve işlem kapasitesi bakımından günümüzün bilgisayarları, susuzluğumuzu gidermeye yetmemektedir. Ürettiğimiz bilim ve teknolojiler karmaşıklaştıkça, günümüzde var olan "geleneksel" bilgisayarların ve işlemcilerin (hatta "süperbilgisayarların" bile) işlem gücü, bu kadar devasa verileri işlemeye yeterli olamamaktadır. Örneğin Evren'in kapsamlı simülasyonları ya da evrimsel süreçte belli bir popülasyonun son 250.000 yıldaki değişiminin analizi gibi işlemleri tamamlayabilmek için evlerinizde kullandığınız bilgisayarların yüzlerce ve hatta binlerce yıl boyunca aralıksız çalışması gerekirdi! Süperbilgisayarlarla bile bu tür analizler kimi zaman birkaç ay kadar sürebilmektedir. Dolayısıyla incelemek istediğimiz veri miktarı arttıkça, devasa süperbilgisayarlarımız bile hesap makinesi gibi kalmaktadır. Peki, bir gün ihtiyacımız ve istediğimiz güçte işlem gücüne sahip bilgisayarlara sahip olabilecek miyiz?

Günümüz teknolojisine hız ve güç katan, her geçtiğimiz sene birazcık daha küçülen transistörler ve mikroişlemcilerdir. Küçülmek neden daha fazla hız ve güç demek diye sorabilirsiniz. Sebebi çok basit: Eskiden belli bir alana 100 işlemci sığdırabilirken, artık birebir aynı alana 100.000 işlemci sığdırabiliyoruz. Transistör kapı açıklıklarını daha da küçük boyutlarda ürettikçe, söz konusu işlemcilerin aynı alana sığabilecek olan sayısı daha da fazla olacaktır. 

İlk olarak 17 Kasım 2019 tarihinde Çin'in Wuhan kentinde görülmüştür. Şiddetli akut solunum yetmezliği ile ilişkilendirilen virüs, 2020 yılının ilkçeyreğinde tüm dünyaya yayılıp pandemiye yol açmıştır. 26 Haziran 2022 itibariyle yaklaşık 6 milyon 300 bin ölüme neden olan COVID-19'un en belirgin semptomları arasında akut solunum yetmezliğinin yanısıra, atipik pnömoni, ateş, öksürük ve tat-koku kaybı bulunmaktadır. 

İlk ortaya çıktığında "2019 Yeni Koronavirüsü" (İng: "2019 novel CoronaVirus") anlamında 2019-nCoV adı verilen, sonradan "Ağır Akut Solunum Sendromu Koronavirüsü 2" (İng: "Severe Acute Respiratory Syndrome CoronaVirus 2") anlamında SARS-CoV-2 adı verilen virüs, pozitif polariteli tek zincirli bir RNA virüsüdür.^[1][2][3] Virüs, insandan insana bulaşabilen bir solunum yolu hastalığı olan Koronavirüs Hastalığı 2019'a (COVID-19) sebep olmaktadır.^[4]

Soyu tükenmiş canlıların gerçekte nasıl göründüğünü anlamak zordur. Özellikle de milyonlarca yıl önce ölmüş canlılardan geriye bize pek bir şey kalmadığını hesap edecek olursak... Bu yüzden dinozor gibi canlılara olan bakış açımız sürekli değişebilmektedir. Uzun süre bu görkemli canlıların yavaş hareket eden, hantal ve aptal sürüngenler oldukları sanılıyordu. Daha fazla fosilin ortaya çıkarılması ve teknolojinin de gelişmesiyle birlikte bu algının yanlış olduğu ortaya çıktı. Fakat hâlâ onlar hakkında öğreneceğimiz çok şey var. Science dergisinde yayımlanan bir araştırma, dinozorların yüzleri, özellikle de dudakları hakkında bildiklerimizi değiştirebilir.^[2]

İnsan da dahil olmak üzere şu an yaşamakta olan bir sürü canlıda dudak yapısı görmekteyiz. Genelde dişleri nemli ve güvende tutmak amacıyla seçilim göstermiş bu yapı kas ve deri ile desteklenmektedir. Asıl görevi dişleri korumak olsa da bu yapının evrimleşmesi bazı ek özellikler de sağlamaktadır. Örneğin biz insanlar dudaklarımızı hareket ettirerek konuşmaktayız. Benzer bir biçimde diğer primatlar da dudaklarını farklı şekillerde hareket ettirerek değişik sesler çıkarmakta ve iletişim kurmaktadırlar. Dudaklar sadece biz gibi memelilerde değil, balıklardan tutun sürüngenlere kadar farklı yaşam formlarında da görülebilir. Bu da evrimsel süreçte omurgalılar arasında bir ortak seçilim baskısı oluştuğu, farklı şekillerde ama aynı görevde yapılar evrimleştiğini destekler niteliktedir.

Topraktaki elektrik, genellikle atmosferde oluşan yıldırım ve yıldırım deşarjları sonucu meydana gelir.

Yıldırım, atmosferdeki yüksek elektrik potansiyel farkı nedeniyle oluşan bir elektrik deşarjıdır ve genellikle yer ile gökyüzü arasında gerçekleşir. Yıldırımın toprağa düşmesi durumunda, toprak yüzeyinde bir elektrik yükü oluşur. Bu elektrik yükü, toprakta bulunan mineraller ve suyun iyonlaşmasıyla meydana gelir.

Özel Görelilik Teorisi (veya İzafiyet Teorisi), Evren'i oluşturan uzay-zaman dokusunun doğasına yönelik bir teoridir ve uzay ve zaman arasındaki ilişkiyi açıklar. Özel Görelilik Teorisi, Albert Einstein tarafından 1905 yılında yayınlanan On the Electrodynamics of Moving Bodies başlıklı makalede ileri sürülmüştür.^[1]

Özel Görelilik Teorisi, 2 temel postülat üzerine kuruludur:

Bir dinozor deyince deyince aklınıza ne geliyor? Muhtemelen fotoğraftaki T. rex gibi bir canlı, öyle değil mi? Ya da Jurassic Park'ta gösterilen ve animasyonlarla süslenen birbirinden ilginç "canavar". Ancak o zamanlardan beri dinozorlara ait bilimsel bilgilerimiz oldukça gelişti ve birçok yanlış düşünce ortaya çıktı. Bilim bu düşünceleri aşmış olsa da, halk arasında bu mitlere halen inanılıyor ve dinozorlar hala eski bilgilerle anılıyorlar. Bu yazımızda bu mitlerden 5 tanesine değinerek bilgilerinizi biraz tazelemeye çalışacağız.

Önce birkaç temel bilgiyi verelim ve o konularda şüphe ve anlaşmazlık olmadığından emin olalım: herkesin yaygın olarak bildiği gibi, dinozorlar yaklaşık 65.5 milyon yıl önce, devasa bir göktaşının Dünya'ya çarpmasıyla başlayan bir dizi jeolojik olayın sonucunda, o zamanlarda yaşayan tüm türlerin yüzde 75'inden fazlasıyla birlikte haritadan silindi. Yani dinozorlar, o dönemde yok olan tek canlı grubu değildi; ancak en fazla dikkat çeken oldukları kesin. Dinozorlara ait sayısız bilgiyi, onlardan arta kalan fosillere bakarak ve evrimsel süreçte bugüne kadar gelmeyi başarmış torunları olan kuşları ve çok yakın akrabaları olan timsahları inceleyerek elde edebiliyoruz. 

Sarılık denince insanların aklına genelde sarı bir ten rengi gelir. Deride görülen bu renk tonu, alyuvarların yıkımı veya safra yolları tıkanıklığı esnasında bilirubin isimli pigmentin kanda fazla miktarda birikimi neticesinde oluşur. Bilirubin normalde yetişkinlerde karaciğerde suda çözünür hale gelip daha sonra idrarla dışarı atılır fakat yeni doğmuş bebeklerin karaciğeri henüz bunu yapabilecek kapasitede olmadığından bilirubin, dışkılama yoluyla dışarı atılamayıp kanda birikir ve sarılığa neden olur.

Yenidoğan sarılığı, zamanında doğan (term) bebeklerin yaklaşık %60'ında, erken doğanların (preterm) ise neredeyse %80'inde yaşamlarının ilk haftasında görülmektedir. Bu klinik tablo çoğu bebekte genelde sorunsuz bir şekilde atlatılsa da, eğer yakın izlem yapılmaz ve bazı durumlarda tedavi edilmez ise bebeğin beynini etkileyip birtakım gelişim sorunlarına da yol açabilir.

Artemis görevleriyle NASA, ay yüzeyini her zamankinden daha fazla keşfetmek için yenilikçi teknolojileri kullanarak Ay'a ilk kadını ve ilk siyahi insanı indirecek. Sadece Ay'a geri dönmek için değil oraya yerleşmek için de gidiliyor. Orion kapsülünü Ay'ın yaklaşık 65 bin kilometre ardına gönderecek olan Artemis 1 görevi, NASA'nın daha büyük Artemis programının ilk aşaması. Artemis 1'i sırasıyla 2025/2026 yıllarında Artemis 2 ve Artemis 3 görevleri takip edecek. Artemis 2, Artemis 1'in rotasını takip edecek ancak bunu rokette dört kişilik bir mürettebatla yapacak. Ve Artemis 3, Ay'a ayak basacak olan ilk kadını gönderecek. Nelson, Artemis 1 gecikmelerinin programın geri kalanını etkilemeyeceğini söyledi. Her Artemis görevi, en azından erken dönemde, yaklaşık 4 milyar dolara mal olacak. Bu görev, insanlığı Mars'a yapılacak uzun yolculuğa hazırlayacak ve sürdürülebilir bir ay ekonomisi kurmamıza yardımcı olacak. NASA, görevi gerçekleştirmek için uluslararası ve ticari ortaklarla çalışıyor.

Artemis 1 mürettebatsız görev olup, 50 yıl sonra Ay'a yapılacak ilk insanlı seferler için kritik teknolojiyi test edecek(birkaç kez ertelendi). Artemis 1 görevi NASA'nın Ay'a dönüşünü işaret eden bir dizi planlı görevin ilki. Bu görev Apollo'nun sona ermesinden bu yana uzaya insan göndermeye yönelik ilk çabadır.