Sorunuz birden çok soru içeriyor ve bunların cevapları direk bağlantılı sayılmaz. Direk kaynak belirtmek de hayli zor.Birincisi evren sonsuz değil, bu kesin. Çünkü evrenin bir yaşı var. 13,8 milyar yıl. Buna göre bir noktadan başladı ve 13,8 milyar yıldır genişliyor. Genişlediği nokta ne kadar uzak olursa olsun bir sonu var. Tüm Reklamları Kapat Sınırsızlık, sonu başına bağlanan yapılar için sıkça kullanılan bir tanımlama. Daire gibi. Bir top düşünün. Bu topun üzerine gezen bir karınca, asla bir... Daha fazla göster
Sorunuz birden çok soru içeriyor ve bunların cevapları direk bağlantılı sayılmaz. Direk kaynak belirtmek de hayli zor.
Birincisi evren sonsuz değil, bu kesin. Çünkü evrenin bir yaşı var. 13,8 milyar yıl. Buna göre bir noktadan başladı ve 13,8 milyar yıldır genişliyor. Genişlediği nokta ne kadar uzak olursa olsun bir sonu var.
Sınırsızlık, sonu başına bağlanan yapılar için sıkça kullanılan bir tanımlama. Daire gibi. Bir top düşünün. Bu topun üzerine gezen bir karınca, asla bir sınıra çarpmaz. Sınır yok çünkü. Ancak başladığı noktaya tekrar gelir. Bu benzetim, sonsuz ve sınırsızın farkı için. Evren ise bir tür balon gibi. Sürekli şişiyor. Biz bu balonun içindeyiz. Ama sorun şu: Balon, sıradan bir balon gibi dairesel olmayabilir. Yumurta gibi şekli bozuk dairesel olabilir. Bir çubuk gibi olabilir. Bir tepsi gibi levhamsı olabiir. Hatta bir at eğeri gibi kıvrık levha gibi de olabilir. Buna emin değiliz. Yani biz, balonun içinde iken balonun sınırına ilerlemeye çalışsak belki de bir borunun içinde ilerliyor da olabiliriz. Ayrıca evrenin sınırına ulaşsak onun iç çeperinde yol alıp bir sınıra ulaştığımızı fark edemeyebiliriz bile. Topun üzerine yürüyen karınca gibi. Ve üzerinden geçip gittiğimiz bölgeye tekrar gelmemiz milyarlarca yıl süreceği için ziyaret ettiğimiz bir bölge aynı da kalmayacaktır. O nedenle bakıp geçip geri dönsek de aynı şeyi göremeyiz. Ama zaten çok basite indirgeyerek anlatıyorum ama bahsettiğimiz mesafeler insan ömrünü bırakın insan medeniyetinin varoluş süresi için bile çok ama çok uzun süreler. İnsan yer yüzünde en fazla birkaç milyon yıldır var ama evren milyarlarca yaşında ve evrenin çok küçük bir kısmını keşfetmek, ışık hızında seyahat etseniz bile milyarlarca yıl süreceği için evrenin sınırlarını deneyimlemek insanoğlu için her şekilde mümkün olmayan bir girişim.
Bunlara ek olarak evrenin genişleme hızı ve dinamikleri hayli değişken. Evren ilk ortaya çıktığında, ışıktan hızlı genişledi. Ama bir süre sonra bilinen maddenin kütleçekimi etkisi sebebiyle genişleme hızı yavaşladı. Bir aşamadan sonra da kütleçekimi etkisi azaldı ve karanlık enerjinin itici etkisi arttı. Bu nedenle de o aşamadan sonra genişleme hızı arttı. Şu anda da artarak devam ediyor. Bu şu demek: Evren, hızı giderek artarak genişliyor. Bunu şematik olarak size göstersem daha güzel olurdu ama kelimelerle şöyle özetleyebilirim: Bir cetvel düşünün. Cetvelin üzerindeki santimetrelerin, milimetrelerin arasındaki uzaklıklar aynıdır ya. Öyle bir cetvel düşünün ki 1-2 arası 1 cm. Ama 2-3 arası 2 cm. 3-4 arası 4 cm gibi. Giderek artan bir uzaklık artışı var. İşte evren şu an böyle. Yani bizden 1 birim uzaktaki bölge bizden 1 birim hızla uzaklaşıyor ama 2 birim uzaktaki bölge 3 birim uzaklaşıyor. Bu hızı artarak uzaklaşma gibi bir şey. Ve genel olarak evren, madde içeriği açısından genel ölçekte homojen olsa da bölgesel farklılıklar sebebiyle o bölgeler daha yavaş genişlemiş olabilir. Bu nedenle de evren tam bir küre olmayabilir. Ama yine genel ölçekte, uzaktan bakıldığında küresel olması daha yüksek olasılık.
Gezegenlerin dairesel olması ise basit fizik. Yüzey alanı, kütlesine göre en az olan cisim şekli daire. Hem merkezkaç kvveti sebebiyle hem de merkeze bağlı kütleçekimsel etki ile tüm gök cisimleri belirli bir büyüklüğü aşarsa küresel şekil alıyorlar. Su damlalarının yüzey gerilimi nedeni ile küresel olmaları gibi. Ekvatordaki şişkinlik ve kutuplardan basıklık ise dönme etkisiyle ekvator bölgesinin şişmesinden kaynaklanıyor. Bu küreselliğin, evrenin şekli ile direk ilgisi yok.
Siz genel bir soru sorduğunuz için ancak bu şekilde fazla genel cevaplar sıralanabilir. Daha spesifik sorarsanız daha ince cevaplar vermeyi deneyebiliriz. Umarım fikir verebilmişimdir.
Evrim Ağacı
