Biyolojik cinsiyet ile ilgili anatomik farklılıklar pelviste, halk arasındaki adıyla leğen kemiğinde kolayca ayırt edilebilmektedir. Erkek ve dişi Homo sapiens pelvisleri arasındaki yapısal farklılıklar, dişi pelvisi ile karşılaştırıldığında daha belirgin ve iyi işaretlenmiş kas ekleri ile birlikte daha büyük eklem yüzeyleri olan erkek pelvisinin daha kalın iskeleti ile ilgilidir.

Daha belirgin farklılıklar ise, elbette dişi pelvisinin doğuma uygun şekilde evrimleşmesinden kaynaklanmaktadır. Peki gerçekten öyle mi?

Bilimin iletişim yollarından en önemlisi, akademik makalelerdir. Bilimsel cemiyetin kalbinde yer alan akademik makaleler, bilim insanlarının birbirleriyle ortak bir zeminde iletişim kurmasını ve fikirlerini kavga gürültü olmaksızın, sakin ve soğukkanlı bir şekilde, sistemli ve objektif bir biçimde birbirlerine aktarmalarını sağlar. Eğer bilimi tam olarak anlamak veya herhangi bir akademik çalışma yoluyla bilime katkı sağlamak istiyorsanız, akademik makale yazımını ve okunmasını öğrenmeniz bir tercih değil, bir zorunluluktur.

Akademik makaleler, bir bilim sahasındaki en güncel bilgileri içeren kaynaklardır. Dolayısıyla bir bilim sahasını öğrenmeyi, kendinizi o alanda geliştirmeyi, o alana katkı sağlamayı istiyorsanız; o bilim sahasındaki güncel durumu ve halen açıklanamamış konuları tespit etmek için akademik makaleleri didik didik etmeniz ve dikkatlice okumanız gerekir. Bu, bilimin en heyecan verici taraflarından biridir: Bir akademik makale, bir soruya cevap verirken, birçok yeni soruyu da doğurur; çünkü bilim, daha önce de izah ettiğimiz gibi, tamamlanmamış bir yolculuktur. Bu nedenle akademik bir makaleyi okuduğunuzda, sadece o makalede keşfedilenleri değil, aynı zamanda o sahada veya o çalışmada açık kalan noktaları da görmeniz mümkün olacaktır. Böylece o açıklara odaklanabilir, yeni keşifler yapabilir veya yapılan keşiflerin eksiklerini keşfederek bilimin gerçeğe bir adım daha yaklaşmasını sağlayabilirsiniz.

Mavi balinalar (Balaenoptera musculus), dünyadaki en büyük çubuklu balina türüdür. Çubuklu balinaların dişleri yoktur, yalnızca üst çenelerinde balina çubuğu adı verilen yapılar bulunur. Dişleri bulunmayan bu balina türlerine balen balinalar denilmektedir. Mavi balinalar, 30,5 metreye ulaşabilen boyları ve 180 tona ulaşabilen ağırlıkları ile dünya üzerinde yaşamış en büyük hayvanlardır. Her ne kadar isimleri mavi olsa da mavimsi gri renktedirler. Geniş, düz bir kafaya ve küçük bir sırt yüzgecine sahiptirler. Bütün balinalar gibi memelidirler ve doğum yaparlar. Yeni doğan bir mavi balina, yaklaşık 7 metre uzunluğa ve 30 ton ağırlığa sahip olabilir. Bu ağırlıklarının üzerine her gün 100 kilogram ekleyebilirler. Bu yazımızda, yeni doğduklarında bile bu kadar büyük olan bu hayvanların nasıl beslendiklerini ve sindirim sistemlerinin nasıl çalıştığını inceleyeceğiz.

Mavi balinaların beslenmesini temel olarak kril (Euphausiacea) denilen karides benzeri çok küçük kabuklu canlılar oluşturur ancak nadiren de olsa küçük balıklarla da beslenirler. Aşağıda bu beslenme anı görülmektedir:

Hepimizin bildiği gibi vücudumuzdaki hücrelerin neredeyse hepsinde 46 kromozom bulunur. Bunların 23 tanesi annemizden, 23 tanesi ise babamızdan gelir. Bu 23 çiftin 22 çifti otozomal kromozomlardır; yani vücut kromozomlarınız. 1 çift ise meşhur X ve Y kromozomlarından oluşan eşey kromozomlarınızdır. Eğer iki adet X kromozomuna sahipseniz dişi, bir adet X ve bir adet Y kromozomuna sahipseniz erkek cinsiyetine sahip olursunuz. Ancak insan dişilerinde, yani kadınlarda, hücrelerde bulunan bu iki X kromozomundan sadece 1 tanesinin aktif olduğunu, diğerinin hiçbir işe yaramadığını biliyor muydunuz? Peki şöyle soralım: Sizce erkeklerin meme uçları, kadınların X kromozomu ve kaliko kedilerinin ortak noktası nedir? Embriyoloji ve genler!

Erkeklerde neden meme ucu var? Aslında bu konuyu şuradaki yazımızda işlemiştik; ama kısaca üzerinden geçelim: Sonuçta memelerin var olma nedeni, yavrulara süt verebilmektir. Bunun nedeni, ana rahmindeki insan gelişiminin yaklaşık ilk 6 hafta boyunca yavru "dişi olacakmış gibi" yaşanmasıdır.

Dünya genelinde, özellikle de bilimsel gerçeklerin halk arasındaki kabulünün ortalama altı seviyede olduğu ABD ve Türkiye gibi ülkelerde, halkın evrimi anlama ve onu, var oluşun kökenlerini izah eden bir doğa yasası olarak kabul etme oranları artmaya başladıkça, bilim düşmanları ve gerici kitleler aracılığıyla evrimi ya da genel olarak bilimi "ateizm" ile eşdeğer gösterme çabalarında da bir artış gözleniyor. Bu nedenle, bir bilim sahası olan evrimsel biyolojinin ve genel olarak bilimin ateizm/teizm konusundaki tutumuna bir bakış atmakta ve bazı yanlış anlaşılmaları netleştirmekte fayda görüyoruz. Zira evrimin bilim insanları arasında kabul görmediği ve/veya bilim insanlarının genellikle ateist oldukları yönünde çok ciddi yalanlar halk arasına düzenli olarak yayılıyor.

Bu yalanların amacı, bilime ısınmaya başlayan toplumları bilimden ve sorgulamadan uzak tutmak. Sosyal medyada da bu propagandanın sıklıkla karşımıza çıkıyor olması, bu yazının elzem olduğunu gösteriyor. Bu yalanları tamamen ve kökünden kazımak, ülkemizin insanlarının bilime olan önyargılarını kırması için çok büyük bir adım olacaktır diye düşünüyoruz. 

Bir tutam polimer öğütücü enzim, biyobozunur plastik ambalajları ve çatalları gerçekten kompost yapılabilir hale getirebilir.

Ting Xu ve meslektaşları, orta derecede ısıyla, enzimle bağlanmış plastik filmlerin, standart gübre veya sade musluk suyunda sadece günler veya haftalar içinde parçalanabileceğini gösteren bir makaleyi Nature'da yayınladı.^[1] Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi ve Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı'nda polimer bilimcisi olan Xu şöyle diyor:

Beynimiz düşündüğümüz kadar basit çalışmıyor. Geçtiğimiz birkaç yıl, tuhaf şeylere inanmanın oldukça yaygın olduğunu henüz fark etmeyen insanlar için bir uyandırma çağrısı görevi gördü. Donald Trump'ın başkanlığı sırasında ortaya çıkan aşırı sağ bir komplo teorisi olan QAnon'un yükselişinden, maske takma ve COVID-19 aşılarının güvenliği üzerine politikleşen tartışmalara kadar, düşüncelerimizin önyargılarımıza göre kolayca zikzak çizdiği çok açık bir hale geldi. Peki ya matematik için de aynı durum söz konusu olabilir mi?

Dan Kahan ve meslektaşları, çalışmalarında sıklıkla inançlar ve belli bir gruba üye olma arasındaki etkileşimleri inceliyorlar. Biz insanlar, doğamız gereği kuvvetli bir kabile bilincine sahibiz; dolayısıyla eğer kabilemiz bize en son gerçekleşen seçimlerde diğer kabile tarafından seçim sonuçlarına hile karıştırıldığına inanmamızı söylerse, kanıtlara bile bakmadan bu düşünceyi benimseyebiliriz. Peki, asıl soru şu: Gerçek olmayan bir inanca kapılmak mı daha vahimdir, yoksa kendi topluluğunuzun değer yargılarına ters düşerek dışlanmayı göze almak mı?

Ana görselde gördüğünüz kimyasal elementlerin periyodik tablosu, elementleri simgeleyen harfler ve bir takım fizikokimyasal veya elektrokimyasal özelliklerini gösteren sayıların bulunduğu alışılageldik bir periyodik tablo değil. Bu kez, karelerin içinde elementlerin simgeleri ve altında da bazı harfler gösteriliyor. Bu harfler, elementlerin orijinlerini belirten harfler.

Periyodik tablolara periyodik tablo denmesinin bir nedeni vardır. Kimyasal elementlerin kimi özellikleri birbirlerine benzer, veya daha doğru bir tabirle belli bir trendi takip eder. Örneğin, en bilinen örnekle, atom ağırlığı periyodik tablonun solundan sağına ve yukarında aşağıya doğru artar. Periyodik tabloya bakarak her hangi iki element arasında bir ağırlık karşılaştırması yaptığımızda diğerinin sağında ve/veya altında kalan atom daha ağırdır diyebiliriz. Kimya ile biraz daha ilgiliysek, elementin sadece periyodik tablodaki yerine bakarak, o element çok tutarlı öngörülerde bulunabiliriz. Periyodik tablonun verdiği bu öngörü avantajıyla, normal şartlarda oluşmayacak bileşikleri teorik olarak oluşturabilir, onların tepkimelerini hesaplayabilir; hatta ve hatta Mendeleev’in yaptığı gibi, Germanyum, Skandiyum ve Galyum elementlerini, tüm özellikleriyle birlikte, daha keşfedilmeden öngörebiliriz. Bu bağlamda periyodik tablo, insanlığın icat ettiği ilk bilgisayarlardan biridir.

1548-1600 yılları arasında yaşayan Giordano Bruno da 1473-1543 yılları arasında yaşayan Nicolaus Kopernik de Kilise öğretilerine karşı fikirler ileri sürmüştür. Ancak Kopernik devletin farklı kademelerinde görevler alıp fikirlerini rahatça ilan edebilirken, Giordano Bruno Kilise tarafından yakılarak öldürülmüştür.

Elbette ki Kopernik ile çok yakın bilimsel görüşleri savunduğu halde Bruno'yu ateşe götüren bazı sebepler vardı. Dolayısıyla bu ikisi zat arasındaki tezat, araştırılmaya değerdir.