Uluslararası Matematik Olimpiyatı (IMO) üniversite öncesi öğrenciler için muhtemelen en prestijli yarışmadır. Her yıl dünyanın dört bir yanından gelen öğrenciler bronz, gümüş ve altın madalyalar için yarışıyor. Yakında yapay zeka programları da onlarla yarışabilir.

Ocak ayında Google DeepMind'dan Google DeepMind ve New York Üniversitesi'nden Trieu H. Trinh, Nature dergisinde AlphaGeometry adlı yeni bir yapay zeka programını tanıttı. Araştırmacılar, programın geçmiş Uluslararası Matematik Olimpiyatı'ndaki 30 geometri probleminden 25'ini çözebildiğini, bunun da insan altın madalya sahiplerininkine benzer bir başarı oranı olduğunu bildirdi. Yapay zeka ayrıca 2004 IMO'sunda uzmanların dikkatinden kaçan bir soruya daha genel bir çözüm buldu.

Biyolojik antropologlar, insanların büyük kuyruksuz maymunlarla ortak evrimsel ilişkilerini anlamak ve genetik geçmişimizin onlarınkinden nasıl farklılaştığını incelemek için genetik verileri kullanırlar.

Kuyruksuz maymunlar ailesi, Hominidae, günümüzde hala var olan dört cinsten oluşur: Sumatra ve Borneo  orangutanlarının dahil olduğu Pongo (orangutanlar), batı ve doğu gorillerinden oluşan Gorilla (goriller), şempanze ve bonobolardan oluşan Pan (şempanze ve bonobolar) ve son olarak da insanlardan oluşan Homo (Görsel 1). Bu cinsler arasından, Afrika büyük kuyruksuz maymunları, Pan ve Gorilla yaşayan en yakın akrabalarımızdır. Biyolojik antropolojinin temel odak noktası, maymunlarla sahip olduğumuz ortak evrimsel ilişkileri göstermek, genetik geçmişimizin onlarınkinden nasıl farklılaştığını incelemek ve son olarak da ‘bizleri insan yapan’ eşsiz adaptasyonları anlamaktır. Bu soruları cevaplamak için, morfolojik, genetik, ekolojik ve davranışsal da dahil olmak üzere pek çok veri türü kullanılmıştır. 20. yüzyıl sonları, insan ve kuyruksuz maymunların ortak evrimsel geçmişine ışık tutan çok sayıda genetik çalışmaya şahit olmuştur. Bu çalışmalar, büyük kuyruksuz maymun türlerinde görülen çeşitliliğin hangi evrimsel süreç sonucunda ortaya çıktığı ve bu süreçlerin türler arasında nasıl farklılaştığı konularını da gündeme getirmiştir. Bu çalışmalar aynı zamanda, Pliyosen Çağ ve Buzul Çağı süresince bir arada yaşayan inanılmaz hominin çeşitliliğine katkıda bulunmuş olabilecek faktörlere ek olarak insanlar ve Afrika kuyruksuz maymunlarının son ortak atasındaki türleşmeyi teşvik etmede katkısı olabilecek faktörler hakkında tartışmalara da sebep olmuştur (Foley 2002).

Kurulan devletlerin veya oluşturulan büyük devlet benzeri organizasyonların yönetimi, göründüğünden daha çetrefilli ve girifttir. Monarşi ile yönetilen devletlerde dahi yönetim mekanizmasının işlemesi için birden fazla kuruma ve yüzlerce kişiye ihtiyaç vardır. Yani her bir yönetimsel oluşum kendi elit ve bürokrat sınıfını yaratmak mecburiyetindedir. İşte bu elit ve bürokrat sınıfının içinde bulunduğu yapıyı ilgili devletin "Teşkilat Yapısı" olarak adlandırmaktayız.

Devletlerin teşkilat yapılarının tarih boyunca birbirlerinden birtakım farklılıklar arz ettiği bilinmektedir. Bu farklılıkların en önemli sebepleri arasında coğrafyayı, iklimi, devlet politikalarını ve devletin siyasi sınırlarını sayabiliriz. Bu sayılanlar arasında coğrafya ve iklimin önemi bir adım daha öne çıkmaktadır. Bu önemi bir örnekle açıklamak gerekirse, Gazneli devletinin askeri teşkilatında önemli bir yer tutan filler ve bu fillerden sorumlu olan filbân kurumunu biz Osmanlı devletinde görmemekteyiz.

Genellikle "4 Yıl Savaşları" gibi savaş içerikli kavramlar insanlara atfediliyor olsa da, türümüzün yaşayan en yakın kuzeni şempanzelerin davranışlarını daha yakından takip ettikçe, hiç ummadığımız kavramların onları tanımlamak için de kullanılabileceğini görüyoruz. 4 Yıl Savaşları olarak da bilinen "Gombe Şempanze Savaşı", bunun en nefes kesici örneklerinden birisidir. Gombe Şempanze Savaşı, 1974-1978 yulları arasında Tanzanya'daki Gombe Ulusal Parkı'ndaki iki şempanze komünitesi arasındaki vahşi çatışmalara verilen isimdir. Savaşın tarafları arasında Kasakela ve Kahama komüniteleri bulunmaktadır. 

Bunlardan Kasakela grubu parkın kuzeyini kendi kontrolünde tutarken, Kahama grubu parkın güney bölgesini yönetmektelerdi. Bu iki grup, söz konusu savaştan yıllar önce tek ve büyük bir komünite olarak barış içinde yaşamlarını sürdürmektelerdi. Ancak 1974 senesinde ünlü primatolog Jane Goodall'ın komüniteyi incelemeye başlaması sırasında, şempanzeler arasındaki gruplaşma da giderek netleşmeye başlamıştı. Bu sürtüşmeler, uzman primatologun gözünden kaçmadı ve insanlığın hayvan davranışları alanındaki bilgi birikimine nefes kesen bir sayfa ekledi: Gombe Şempanze Savaşı!

Sabah uyandığınızda vazoya konulmuş güzel bir buket çiçekle karşılaşmak çok güzel bir histir. Ancak yaprakların dökülmeye başladığını, solduğunu ve saplarının sarktığını görmeye başladığınızda... İşte bu pek de hoş bir his değildir. Biraz kimya ve biyoloji bilgisi sayesinde muhtemelen sadece evinizde bulunan malzemeleri kullanarak kesme çiçeklerinizin ömrünü uzatabilirsiniz.

Muhtemelen daha önce çiçek saplarının uçlarını koparıp dikkatlice bir şeyin içerisine yerleştiren birisini görmüşsünüzdür. Peki bunun arkasındaki mantık nedir? Sapların yüksekliklerini değiştirmek çiçeklerin etrafının fazla sarılmasını önlemeye yardımcı olur. Bu, çiçeklerin fiziksel olarak birbirine temas etmesini, böylelikle taç yapraklarının dökülmesini önlemek ve yoğun ıslak yaprak kümelerinde mikrobiyal büyüme olasılığını azaltmak gibi iki amaca hizmet etmektedir.

Pterosaurlar, dinozorlarla beraber Mesozoic Çağda yaşamış uçan sürüngenlerdi. Tıpkı dinozorlar ve timsahgiller gibi archosaur dediğimiz bir sürüngen grubundan evrimleştiler. Mesozoic zaman boyunca süren evrimleri sonucu bir sürü farklı tür ortaya çıktı. Bazı türler bir yarasa kadar küçüktü. Ancak bazıları küçük bir uçak boyunda olabiliyordu. Genelde popüler kültür kaynaklarında ve halk arasında uçan dinozorlar olarak bilinse de onlar dinozor değillerdi. Mesozoic zaman sonunda kretase yok oluşu yaşandı. Fakat pterosaurlar akrabası olan timsahlar ve dinozorlar (kuşlar) gibi sağ kalamadı. Onlar tamamen gezegenden silindi. Milyonlarca yıl sonra biz insanlar onların fosillerini buluyor ve nasıl hayvanlar olduklarını anlamaya çalışıyoruz. Bu sayede halk da onları bilim insanları sayesinde öğrenmiş oluyor. Hal böyle olunca da bu hayvanlar pek çok filmde boy gösterdi. Bunların şüphesiz en meşhuru ise Jurassic Park serisiydi.

Film serisinde ilk uçan sürüngen The Lost World filminin en sonunda gözüktü. Filmin yapım aşamasında Geosternbergia olması planlanan canlı daha sonrasında Pteranodon olarak değiştirildi. Pteranodon görünüş olarak en ikonik uçan sürüngenlerden biridir. Bu yüzden de medyada en çok tanınan tür de kendisidir. Jurassic serisinde de en çok görülen pterosaur cinsi odur. Peki film onu nasıl yansıttı?

1908’de İtalyan bir arkeolog Phaistos'un Antik Minoan sarayına girdi ve burada bir disk buldu. Arkeolojinin gizemli buluntularından biri olarak kabul edilen disk, M.Ö. Geçmişi 1650’li yıllara kadar uzanır ve Phaistos diski olarak adlandırılır. Diskin bir yeraltı tapınağında bulunması, bunun dini açıdan önemli olduğunu gösteriliyor. Bu koyu kahverengi 16 cm çapında, 1,6 cm kalınlığındaki disk pişmiş kilden yapılmıştır ve her iki tarafı da diskin merkezine doğru saat yönünde dönen garip sembollerden oluşan bir spiral ile çevrelenmiştir. 45 farklı karakter arasında oklar, kediler, kartallar, yürüyen adam, zambaklar, yunuslar gibi simgeler ve daha fazlası bulunur. Dilbilimciler bu diskteki simgeleri bir yazı sistemine dönüştürmeye çalıştılar ancak simgelerin ne anlama geldiğini henüz bulamadılar. Bazı araştırmacılar metnin kutsal tanrıçalar, astronomi belgesi, labirent açıklaması gibi şeyler olabileceğini düşünüyor.

Günümüzden 600 milyon yıl kadar önce tek hücreliliğin çok hücreliliğe evrimleştiğini birçoğumuz biliriz. Ancak bilmek bir şeydir; bu evrimin gözünüzün önünde yaşanması ise bambaşka bir şeydir. İşte Georgia Teknoloji Üniversitesi ve Montana Üniversitesi araştırmacılarının tanıklık ettiği tam da buydu. Hem de sadece tanıklık etmekle kalmadılar; bu evrimin nefes kesici, hızlandırılmış ("time-lapse") videolarını da kaydetmeyi başardılar.

Sözünü ettiğimiz evrimsel değişim sadece 50 hafta sürdü. Çok hücreliliğin evrimini tetikleyense basit bir avcının ortama dahil edilmesiydi.