Dünyanın dört bir yanındaki polisler, askerler ve güvenlik güçleri, isyan kontrolü (İng: "riot control") adıyla bilinen bir dizi protokole uymaktadırlar ve bu kapsamda birçok farklı yöntemle ülke yönetimlerinin hoşuna gitmeyen protesto, ayaklanma veya isyanları bastırmakta veya bastırmaya çalışmaktadırlar. Burada "isyan kontrolü" adıyla bahsedeceğimiz konu, illa bir "isyan" olması gerekmemekte, her türlü protesto, gösteri ve benzeri anayasa tarafından korunan ve hatta ödev olarak verilen hakları içermektedir (yani bir bir "şapka terim" olarak kullanacağız, kolaylık açısından). İsyan kontrolünün belli adımları bulunmaktadır ve en düşük şiddetten başlayarak giderek sertleşmektedir.

İsyan kontrolünün esasında ilk adımı, yüksek ve rahatsız edici sesler uygulamaktır. Çünkü insan beyni ani olarak sesle uyarıldığında ürkecek ve içinde bulunduğu durumu değerlendirerek kurtulma yolları arayacaktır. Bu psikolojik mücadele, çoğu zaman güvenlik güçleri tarafından es geçilir, çünkü neredeyse hiçbir zaman işe yaramaz. Bunun da sebebi isyanın amacına psikolojik olarak odaklanmış bir beynin, her hayvan türünde (dolayısıyla ve elbette insanda) gördüğümüz kaç veya savaş seçiminden ikincisine yönelmesi daha muhtemel olmaktadır. Öfke, azim, kararlılık, istek, vb. duyguların bunda etkisi büyüktür.

1769-1832 yılları arasında yaşamış olan ve Berkeley Üniversitesi'nden Dr. Ben Waggoner tarafından tarihin şüphesiz en parlak zekalarından biri olarak nitelenen ve Darwin'in Evrim Teorisi'ni geliştirebilmesini sağlayacak temellerden birini keşfeden Jean Léopold Nicolas Frédéric Cuvier veya kısaca Georges Cuvier, tarihin gidişatını değiştirecek olan, ölümünden 1 sene önce (1831'de) basılan "Yerkürenin Yüzeyindeki Devrimler Üzerine Söylev: Hayvanlar Alemi'ndeki Değişimler" ("Discourse on the Revolutions of the Surface of the Globe and the Changes Thereby Produced In The Animal Kingdom") başlıklı kitabında şöyle diyordu:

Cuvier, neredeyse başka hiç kimseden yardım almaksızın, tek başına, bir bilim dalı olan omurgalı paleontolojisini kurmuş ve organizma biyolojisindeki en güçlü araçlarımızdan biri olan karşılaştırmalı yöntemleri geliştirmiştir. Hatta bazı bilim tarihçileri; omurgalı paleontolojisi, karşılaştırmalı anatomi ve jeolojik tarihlendirme bilimlerinin temellerini atmasından ötürü onu "üç bilim dalının kurucusu" olarak da anmaktadır.

Feromonlar, her yeni araştırmayla önemleri daha da artan ve daha ilginç sonuçlar veren, vücudumuzdan dışarıya salgılanan hormonlardır. Bu makalemizde, feromonlara ve türlerine değinecek, evrimsel önemlerinden bahsedeceğiz. Ayrıca bunu ilginç ve çok tartışılan bir örnekle ele alacağız: Eğer ki yurtta kaldıysanız veya birçok hemcinsinizle bir arada uzun süre bulunduysanız, dişilerde üreme döngüsünü belirleyen menstrüal döngünün (adet döngüsünün) bir süre sonra senkronize olduğunu fark edebilirsiniz (ve tabii ki arkadaşlarınızla açık açık konuşuyorsanız).

Bu konu, uzun bir süredir hem psikologların hem biyologların hem de evrimsel biyologların oldukça ilgisini çekmektedir. Günümüzde, bu konu halen şiddetle tartışılmaktadır ve herhangi bir sonuca varılamamıştır. Yine de, bu makalemizde, bu olgunun olası çıkarımlarını ve evrimle ilginç ilişkisini analiz etmek istiyoruz. Bu konunun, makalemizin asıl konusu olan olan feromonların anlaşılması ve henüz tartışılmakta olan bir konunun evrimsel analizinin nasıl çok taraflı yapılması gerektiğinin örneklenmesi açısından faydalı olacağını düşünüyoruz. Öncelikle, kadın yurtlarında oldukça meşhur olan bu olguyu açıklayarak başlayalım:

Hayvan, bitki, mantar ve hatta protozoaların hücreleri birbirinden ne kadar farklı olursa olsunlar; paylaştıkları önemli bir özellik vardır: çekirdek. Elbette enerji üretiminden sorumlu mitokondriler gibi başka organelleri de var. Ancak sınırları belli, delikli bir genetik materyal kesesi olarak tanımlanabilecek çekirdeğin varlığı, 1925 yılında biyolog Edouard Chatton’a, "gerçek" ve "çekirdek" anlamlarına gelen sözcüklerin birleşiminden oluşan “ökaryot” terimini türetmesinde ilham olan asıl şeydi. Geri kalan her canlı ise “prokaryot” ("çekirdek öncesi" anlamına gelen bir sözcük) olarak adlandırıldı. Böylece çekirdekli ve çekirdeksiz yaşamın ikiye ayrılarak incelenmesi, biyoloji için bir temel haline geldi.

Çekirdeğin nasıl evrimleşip de bu ayrıma yol açtığını kimse tam olarak bilmiyor. Buna rağmen çekirdeğin, tıpkı mitokondrininkine benzer bir simbiyotik partnerlikle (endosimbiyoz) oluştuğuna yönelik giderek artan deliller, kimi araştırmacıları ikna etmiş durumda. Ancak arada şöyle kritik bir fark var: Çekirdeği oluşturan partner bir hücre değil, bir virüs olabilir.

Fransız gökbilimci Antoine Darquier de Pellepoix tarafından keşfedilen Çalgı Takımyıldızı'ndaki Halka Bulutsusu, gökyüzündeki en iyi bilinen gezegenimsi bulutsulardan biridir. Kataloglarda Messier 57, M57 veya NGC 6720 olarak yer alır. Halka Bulutsusu, yaklaşık 2300 ışık yılı uzaklıkta yer alır ve bizim güneş sistemimizin kabaca 500 katı büyüklüğünde bir çapa sahiptir (2,5 ışık yılı). Çalgı Takımyıldızı'ndaki en parlak yıldız olan Vega'nın güneyinde yer alır.

Hubble Uzay Teleskobu'nun yukarıdaki görüntüsünde, toz lifleri ve kürecikler merkez yıldızdan uzakta görülebilmektedirler. Bunlar, Halka Bulutsusu'nun küresel değil de, silindirik yapıda olduğunu göstermeye yardımcı olmaktadır.^[1]

İnternet, günlük yaşamla o kadar iç içe geçmiştir ki, bu müthiş teknolojinin ne kadar olağanüstü bir başarı ve hazine olduğunu unutmak kolaydır. Sadece birkaç on yıl içinde, insanlığın bilgi birikiminin büyük bir kısmı toplu olarak yazıya döküldü ve internet bağlantısı olan herkesin erişimine sunuldu.

Ancak tüm bunlar sona ermek üzere. Yapay zekanın ortaya çıkışı, yazarların, sanatçıların ve diğer yaratıcıların insan kitlelerine ulaşmasını sağlayan karmaşık çevrimiçi ekosistemi yok etmekle tehdit ediyor.

Beynimiz düşündüğümüz kadar basit çalışmıyor. Geçtiğimiz birkaç yıl, tuhaf şeylere inanmanın oldukça yaygın olduğunu henüz fark etmeyen insanlar için bir uyandırma çağrısı görevi gördü. Donald Trump'ın başkanlığı sırasında ortaya çıkan aşırı sağ bir komplo teorisi olan QAnon'un yükselişinden, maske takma ve COVID-19 aşılarının güvenliği üzerine politikleşen tartışmalara kadar, düşüncelerimizin önyargılarımıza göre kolayca zikzak çizdiği çok açık bir hale geldi. Peki ya matematik için de aynı durum söz konusu olabilir mi?

Dan Kahan ve meslektaşları, çalışmalarında sıklıkla inançlar ve belli bir gruba üye olma arasındaki etkileşimleri inceliyorlar. Biz insanlar, doğamız gereği kuvvetli bir kabile bilincine sahibiz; dolayısıyla eğer kabilemiz bize en son gerçekleşen seçimlerde diğer kabile tarafından seçim sonuçlarına hile karıştırıldığına inanmamızı söylerse, kanıtlara bile bakmadan bu düşünceyi benimseyebiliriz. Peki, asıl soru şu: Gerçek olmayan bir inanca kapılmak mı daha vahimdir, yoksa kendi topluluğunuzun değer yargılarına ters düşerek dışlanmayı göze almak mı?

Termodinamik, ısının dinamiğini, yani çeşitli kuvvetler altında ısının hareketini çalışan bir bilim dalıdır. Ama termodinamik, sadece ısının hareketiyle ilgilenmez: ısı, iş, sıcaklık gibi kavramların; enerji, radyasyon ve maddenin fiziksel özellikleriyle ilişkisini araştırır.^[1] Bu bakımdan termodinamik, çok temel bir fizik ve mühendislik sahasıdır.

Saha, 19. yüzyılda fizikçiler ve mühendisler, buhar motorlarının verimliliğini artırmaya çalışırken doğdu ve insan medeniyetinin gidişatındaki hemen her şeyi değiştirdi:^[2] Örneğin içten yanmalı bir motorlar, buzdolapları, kaloriferler, klimalar, enerji santralleri, kısaca enerji transferiyle çalışan hemen her mühendislik ürününü, termodinamik sahasındaki çalışmalara borçluyuz.

Nebula veya bulutsular; bol miktarda hidrojen ve helyumdan oluşan, uzayda genişçe bir yer kaplayan, içeriğindeki hidrojen ve helyumla yıldızları oluşturan gök cisimleridir. İlginç renkleri ve desenleri ile astrofotoğrafçıların da ilgi odakları olmaktadırlar.

Bulutsular kendi aralarında Emisyon Bulutsuları, Yansıma Bulutsuları, Gezegenimsi Bulutsular, Süpernova Kalıntıları ve Soğurma Bulutsuları olmak üzere beşe ayrılırlar.