Bir önceki yazımızda, diğer yazı dizilerimizde daha genel kapsamda ele aldığımız seçilim olgusunun daha akademik detaylarına girmiştik ve farklı sayıdaki lokus sayısıyla ifade edilen özelliklere göre geliştirilen farklı modellerin varlığından söz etmiştik. Ancak daha önemlisi, mutasyonların evrimin ana mekanizması olamayacağı gerçeğini matematiksel olarak ispatladıktan sonra, mutasyonların yarattığı varyasyonlar üzerine etki eden seçilimin ne kadar önemli bir evrimsel kuvvet olduğunu sözel olarak açıklamış, örnekler vermiştik. Şimdi ise bu konunun matematiğine girerek, mutasyonlara kıyasla seçilimin ne kadar hızlı bir şekilde evrimi tetikleyebileceğini göstereceğiz. Böylece matematik alet çantamıza yeni formüller ekleyerek, Hardy-Weinberg Dengesi'nin ikinci kuralı olan "Dengenin var olması için seçilim olmayacak." ilkesini bozsak bile popülasyonların evrimsel analizi nasıl yapabileceğimizi göreceğiz.

Öncelikle, herkesin genel hatlarıyla bildiği seçilim olgusunu sayısal bir düzleme oturtalım: Yine tek lokuslu (2 alelli) bir model kullanacağız, en basitini yani. Alellerimizin adı B1 ve B2 olsun bu defa. Tıpkı A ve a gibi; ancak farklı harflere ve isimlendirmelere de alışın diye böyle yapmayı uygun görüyoruz. Hemen bir başlangıç frekansı tanımlayalım:

Kahve ve bira, içecek dünyasının iki kutbudur. Kahve sizi uyandırır, bira ise uyutur. Tel Aviv Üniversitesi Moleküler Mikrobiyoloji ve Biyoteknoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Martin Kupiec ve ekibi, aynı zamanda bu içeceklerin genomunuz üzerinde de zıt etkileri olduğunu gösterdi.

İnsanlarla birçok geni ortak olan bir maya mantarı üzerinde çalışan araştırmacılar, kafeinin telomerleri kısalttığını, alkolün ise uzattığını keşfetti. Telomerler, kromozomal DNA'nın uç noktalarında bulunan gen parçalarıdır ve yaşlanma ve kanser ile ilgili oldukları bilinmektedir. Prof. Kupiec, şunları söylüyor:

Günlük hayatımızda "öpücük" kelimesini her ne kadar sevgimizi belirtmek için kullansak da bu yazıda sevgiden bahsetmeyeceğiz. Öncelikle "öpücük" sözcüğünün başka bağlamlarda nasıl kullanıldığına açıklık getirelim: Örneğin bilardo oyununda, sert topların birbirine temas etmesine de "öpücük" denmektedir. Bu topların birbirine kaç kez temas ettiği ise "Öpücük Sayısı" olarak adlandırılır. Öpücük sayısının asıl çıkış noktası ise daha çok iki bilim insanı arasında geçen ve iddialaşma sonucu ortaya çıkan bir probleme dayanmaktadır. Bu iddialaşmanın başrolündeki bilim insanlarından biri; neredeyse bilim dallarının çoğunda etkisi bulunan klasik mekaniğin öncüsü, kalkülüsün babası, "Yaşamış Son Büyücü" olarak nitelendirilen Isaac Newton, diğeri ise Newton'un Principia'sının en büyük savunucularından biri olan İskoç Matematikçi David Gregory'dir.

1694 yılında Gregory, Cambridge Üniversitesi'nde bulunan Newton'u birkaç günlüğüne ziyaret etmiştir. Bu ziyareti sırasında iki bilim insanı sohbet ederken, Gregory adeta hocası olarak gördüğü Newton'un neredeyse ağzından çıkan her sözü defterine not almaya çalışmıştır. Yani aslında sohbet, büyük oranda tek taraflı ilerlemiştir. Bu durumu fark eden Newton, ilginçtir ki Gregory'in elindeki defteri alarak konuşmaktan ziyade, birkaç bilimsel ifadeyi kendisi bizzat yazmıştır. Yazarken defterde kendi bilimsel konuşmalarından bağımsız olarak bir soruyla karşılaşmıştır. Soru şudur: "Güneş etrafında dönen gezegenlerin sayısı kaçtır?" Bu soru üzerinde kısa bir tartışma yaparlar ve sonucunda "aynı boyuttaki merkezi bir topun (mesela bir bilardo topunun) etrafında eşit büyüklükte kaç top dönebileceği" sorusu üzerine düşünmeye başlarlar. Derken soru evrilerek "Bir top üzerinde eşit çaplara sahip 13 farklı top birbirini öpebilir mi?" halini almıştır ve tartışma ciddi anlamda kızışmıştır.

İkiz doğumlar gündelik hayatta olduğu kadar bilimsel açıdan da ilgi çekici olaylardır. Özellikle genetik ve psikoloji alanlarında ikiz kardeşler üzerinde yapılan araştırmalar bilim insanlarının birçok sorusuna tatmin edici yanıtlar getirmiştir. 

20. yüzyıla kadar filozofların ve bilim insanlarının en hararetli tartışma konularından biri klasik "Kalıtım mı, çevre mi?" konusu olmuştur. Günümüzde ise ikiz ve evlat edinme araştırmalarından elde edilen bulgular sayesinde bilim insanları bu klasik tartışmayı bir kenara bırakmıştır; çünkü her ikisinin de bir kişiye etki ettiği ve bir kişinin bütün özelliklerinin bu ikisinden sadece biriyle açıklanamayacağı bilinmektedir. Artık sorulan sorular davranışsal ve fiziksel özelliklerin ne kadarının kalıtsal ve ne kadarının çevresel etkilerle belirlendiği hakkındadır. Fakat bu alanlarda ikiz araştırmalarının kullanımına ve sonuçlarında ortaya çıkan bulgulara değinmeden önce ikizlik kavramını açıklamakta fayda var.

Bilim insanları soyu tükenmiş olan yünlü mamutun DNA'sını, canlı fil hücreleri içerisinde okutmayı başardı. Bu durum, uzun zamandır hayatta olmayan canlının geri getirilmesi için umut kaynağı oldu.

Yünlü mamutların yok olmasından 3000 sene sonra, bilim insanları laboratuvar ortamında mamut hücrelerini canlandırmayı başardı. Mamutları fillerden ayıran genleri (kıllılık, kulak boyutları, deri altı yağları gibi) çoğaltan bilim insanları, bu genleri başarıyla fil hücrelerine yeniden yerleştirmeyi başardılar.

Çeşitlilik, bir canlı popülasyonunun içinde gen ve özellikler konusunda görülen farklı kombinasyonların tümüne verilen isimdir. Evrimsel biyolojinin halk arasında kolay anlaşılamama sebeplerinden birisi, doğada bulunan çeşitliliğin bilinmemesi veya göz ardı edilmesidir.

Canlılığı boy, renk, uzunluk, çeşitli organların varlığı, büyüklüğü, vb. çok sayıda fiziksel parametrenin farklı kombinasyonları şeklinde tanımlayacak olursak, çeşitlilik, "uçsuz bucaksız bir parametreler listesinde, atalardan veya çağdaşlardan farklı özellikler göstermek" şeklinde de tanımlanabilir.

“Abiyogenez” üzerine yazmaya karar veren kişi oldukça zor bir işe kalkıştığını bilir. Çünkü, cansız maddelerden canlının oluşum sürecini tanımlayan kavram, bilimin en önemli ama aynı zamanda en karmaşık araştırma alanı olan “Yaşamın (canlılığın) Kökeni” konusunun merkezinde yer alır. Bundan dolayı, sözlü olsun yazılı olsun bütün kültür tarihi boyunca insanlık, bu sorunla ilgili sayısız çeşitlilikte bilgi ve düşünce ortaya koymuştur ve bu uğraş günümüzde de devam etmektedir.

Deneysel bilimin güçsüz olduğu antik dönemlerde, “Nereden geliyoruz?” sorusuna yanıt bulma ihtiyacını, kadim inançlar ve folklorik efsaneler karşılamıştı. Daha sonra tek tanrılı göksel dinlerin dogmaları ve felsefe devreye girdi. Binlerce yıllık bu entelektüel çabanın ortaya koyduğu devasa külliyat, insan bilincini derinden etkiledi ve bu etkinin hâlâ sürdüğü herkesin bildiği bir gerçek. Başka bir anlatımla, ele alınan konu, efsanelerin, mitolojinin, dogmaların, safsataların, önyargıların gerçek sanıldığı ve çağdaş bilimin henüz yeni araştırdığı bir alanda kalem oynatmaktır. Fakat öte yandan, bilimin açıklayamadığını hiçbir şeyin açıklayamayacağı gerçeği bizlere, yaşamın yani canlının kökeniyle ilgili bilimsel bulguları toplumla paylaşma yükümlülüğü veriyor.

Uçakla seyahat etmek, kaygılarımız ve korkularımız ne derse desin, inanılmaz derecede güvenlidir. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından yapılan açıklamaya göre, uçakla ulaşım havacılık tarihinin en güvenli ulaşım sistemine dönüşmüştür. Bu, istatistiksel olarak her on milyon döngü için (bir döngü, bir kalkışı ve bir inişi içerir) bir tane bile korkunç bir başarısızlık olmadığı anlamına gelir.

Bir uçakla seyahat etmenin bir otomobilde seyahat etmekten çok daha güvenli olması, sezgisel olarak doğru hissettirmeyebilir; ancak Amerika Birleşik Devletleri'nde, her 100 milyon araçta mil başına yaklaşık 1,13 ölüm meydana gelirken her 100 milyon uçak milinde sadece 0,035 ölüm meydana gelmektedir. Başka bir deyişle, Amerika'da bir araba kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 114'te bir iken, bir uçak kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 9.821'de birdir.^[1][2]