Pozitif bilimlerde araştırmanın güzel tarafı, bir gizemi çözmekten çok, o gizemin kendisi olmaktadır. Gizli olan bir şey açığa çıktığında artık, çekiciliğini yitirir. Öte yandan mitokondri, hem ökaryotik hücreler için enerji üretme mekanizması olarak, hem de ökaryotik hücreye evrimleşmedeki rolü ile hala cevaplanmayı bekleyen gizemlere sahiptir.

Birçok soru cevaplanmayı beklemektedir: İlkel hücreler nasıl oldu da spontan proton aşamalı değişimini kullanabilir hale geldi? Mitogenomda (Mitokondriyal genomda) bulunan genler neye göre ve nasıl konak hücrenin nükleer genomuna entegre oldu?

Sağduyumuz, sıcak nesnelere daha yakın olan cisimlerin daha yüksek yüzey sıcaklıklarına sahip olmasını bekler. Örneğin, bir kamp ateşi etrafında duran insanlardan ateşe daha yakın olanların yüzleri ve elleri daha fazla ısınacaktır. Aynı durum, devasa bir kamp ateşi olan (ancak yanma yerine çekirdek tepkimeleri dolayısıyla ısı yayan) Güneş ve etrafında dönen gezegenler için de geçerlidir. Ancak önemli bir farkla: Güneş'e en yakın gezegen Merkür'ün yüzey sıcaklığı (ortalamada 427 santigrat derece), ikinci en yakın gezegen olan Venüs'ün sıcaklığından (ortalamada 462 santigrat derece) daha düşüktür! Yani daha uzaktaki gezegen, daha yakındaki gezegenden daha sıcaktır! Bu neden olur?

En temel sebebi, bilimde sağduyuların yanılgıya fazlasıyla açık olmasıdır. Zira sağduyu, genellikle en basit ve bariz açıklamayı doğru kabul etmeye meyillidir. Bu özünde kötü bir şey değildir ve çoğu zaman isabetli yargılara varmanıza katkı sağlayabilir. Fakat aynı zamanda, aslen çok daha karmaşık olan konuları gereğinden fazla basitleştirmenize ve hatalı varsayımlarda bulunmanıza da neden olabilir. Örneğin, kamp ateşi örneğimizde mesafe ile sıcaklığı ilişkilendirirken cisimlerin yapısal özelliklerini göz ardı ettik. Sadece "insan bedeni" olarak düşündük. Halbuki kıyasladığınız şeyler odun ile metal gibi farklı yapılı, farklı ısıl katsayılara sahip malzemelerse, kamp ateşinden daha uzakta olsa bile metal odundan daha hızlı ve fazla ısınabilecektir! 

Canlı organizmalarda bazı hücreler, diğer hücreleri zalimce silip süpürür.^[1] Bu "hücresel yamyamlık" yaygın, doğal bir süreçtir: Vücudunuzdaki beyaz kan hücreleri tam şu anda milyonlarca yaşlı kırmızı kan hücresini tüketiyor. ABD Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı'nda yayınlanan yeni araştırma, bu tür "yamyamlık" davranışlarını teşvik etmek için bir grup genin kullanılmasının yeni bir kanser immünoterapisi geliştirebileceğini öne sürüyor.^[2]

Bu fikir, yeni makalenin kıdemli yazarı biyolog Denise J. Montell ve meslektaşlarının, hücrelerin sindirmeye çalıştıkları şeyleri sarmasına yardımcı olan Rac ailesindeki hiperaktif gen formlarının meyve sineği embriyolarında doku ölümüne neden olduğunu fark etmesiyle doğdu. Montell değiştirilen genlerin, hücrelerin "komşularını" tüketmesine neden olduğunu söylüyor. Bu genlerin RAC adında insanlara özgü versiyonları mevcut; Montell ise bunların, Santa Barbara'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde çalışan yeni meslektaşı Meghan Morrissey'e kanser CAR-M immünoterapisi konusundaki çalışmalarında yardımcı olup olamayacaklarını merak etti.

Bir önceki yazımızda, insanların kendi kendilerine zarar verme davranışlarını incelemiş, bunu önlemek için neler yapabileceğimize bakmıştık. Bu yazıda ise intihar kavramına odaklanacağız. Çünkü insanın ruhsallığı yaşam dürtüsüne yaklaştıkça kurucu, uzaklaştıkça ise yıkıcı bir hal alabilir. Hangisine daha yakın olacağımızı ise erken çocukluk döneminde kurduğumuz ilişkiler, mizacımız, genetik yatkınlarımız ve travmatik deneyimlere verdiğimiz ruhsal tepkilerin tümü belirler. Akılda tutulmalıdır ki, yaşam ve ölüm dürtüsü sadece bir ucunda durabileceğimiz, katı ve değişmez ruh halleri değildir. Hayatımız bu iki dürtü arasında salınarak geçer. Ancak, intihar (özkıyım) kişinin benliğine yönelmiş olan ölüm dürtüsünün serbest kalarak, maskelerinden arınarak bütün şiddetiyle karşımızda durduğu zorlu bir ruh halidir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün yapmış olduğu açıklamalara göre, her yıl intihar nedeniyle 800 bin insan hayatını kaybediyor. Dünyada her 40 saniyede bir kişi hayatına son veriyor ve her 20 intihar teşebbüsünden biri ölümle sonuçlanıyor.

Uçakla seyahat etmek, kaygılarımız ve korkularımız ne derse desin, inanılmaz derecede güvenlidir. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından yapılan açıklamaya göre, uçakla ulaşım havacılık tarihinin en güvenli ulaşım sistemine dönüşmüştür. Bu, istatistiksel olarak her on milyon döngü için (bir döngü, bir kalkışı ve bir inişi içerir) bir tane bile korkunç bir başarısızlık olmadığı anlamına gelir.

Bir uçakla seyahat etmenin bir otomobilde seyahat etmekten çok daha güvenli olması, sezgisel olarak doğru hissettirmeyebilir; ancak Amerika Birleşik Devletleri'nde, her 100 milyon araçta mil başına yaklaşık 1,13 ölüm meydana gelirken her 100 milyon uçak milinde sadece 0,035 ölüm meydana gelmektedir. Başka bir deyişle, Amerika'da bir araba kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 114'te bir iken, bir uçak kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 9.821'de birdir.^[1][2]

Biyolojik cinsiyet ile ilgili anatomik farklılıklar pelviste, halk arasındaki adıyla leğen kemiğinde kolayca ayırt edilebilmektedir. Erkek ve dişi Homo sapiens pelvisleri arasındaki yapısal farklılıklar, dişi pelvisi ile karşılaştırıldığında daha belirgin ve iyi işaretlenmiş kas ekleri ile birlikte daha büyük eklem yüzeyleri olan erkek pelvisinin daha kalın iskeleti ile ilgilidir.

Daha belirgin farklılıklar ise, elbette dişi pelvisinin doğuma uygun şekilde evrimleşmesinden kaynaklanmaktadır. Peki gerçekten öyle mi?

Yakınsak evrim, benzer çevre şartları altında kalan ve benzer bir genetik çeşitlilik havuzuna sahip türlerde benzer özellikler (uzuvlar, biyokimyasal yolaklar, vb.) evrimleşmesine verilen bir isimdir. Doğada yakınsak evrimin sayısız örneğine rastlarız: Örneğin yunus ve balinalar gibi denizel memelilerin hepsinin ortak atası, karada yaşayan ve yüzgeçleri olmayan, dört ayaklı memelilerdir. Ancak bu memelilerin deniz ortamına adapte olması sonucunda bu türlerin torunlarında, balıklar ile çok benzer yüzgeçler evrimleşmiştir. Balıkların yüzgeçleri ile denizel memelilerin yüzgeçleri, bu tür bir yakınsak evrim örneğidir. Bu konuyla ilgili daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Benzer şekilde, bir türe bariz bir şekilde avantaj sağlayıp da, dikkate değer miktarda masraflı olmayan sayısız özellik de evrimsel süreçte birçok defa, bağımsız olarak evrimleşmiştir. Örneğin göz organı, uçma yeteneği ve daha nice özellik, ortak atalardan tüm torunlara miras kalmaksızın, farklı evrimsel soy hatlarında tekrar tekrar evrimleşmiştir; çünkü bu organlar ve özellikler türlere yaşam mücadelesinde büyük avantajlar sağlarlar ve örneğin iri bir beynin aksine, o kadar da masraflı yapılar değillerdir. Ancak yapılan çalışmalar, sıra dışı bir diğer yakınsak evrim örneğini ortaya koyuyor: Evrimsel süreçte 5 ayrı soy hattı, bir sebeple yengeç-benzeri türlere evrimleşti!

Evrimsel biyoloji söz konusu olduğunda hep "göz önündeki" canlılar üzerinde durulur: insanlar ve en yakın akrabası olan maymunlar bunların başındadır. Sonrasında etrafımızdaki hayvanların evrimini merak ederiz: kediler, köpekler... Tabii sonra işimize yarayan hayvanların: inekler, domuzlar, keçiler, koyunlar, vs. Ancak evrimle ilgili en harika gerçekler, bu tür yapay seçilim sonucunda evrimleşmiş "insanla ilişkili hayvanlar"da değil; daha uzakta, bizim elimizin değmediği hayvanlarda görülür. Bunlardan birisi, sinekkuşlarıdır (en ufak ve en yaygın sinekkuşlarından biri olan "arıkuşu", kimi zaman tüm sinekkuşlarını tanımlamak için kullanılsa da bu pek doğru değildir).

The Guardian gazetesi 7 Nisan 2014'teki bir yazısının başlığını, Darwin'in Türlerin Kökeni isimli kitabının son paragrafına gönderme yapacak şekilde "Sinekkuşları: Harika Güzellikteki Sayısız Canlı Evrimleşmeye Devam Ediyor" olarak atmıştı. Çünkü Dünya'nın en saygın bilim dergilerinden biri olan Current Biology dergisinde yayımlanan bir makale, sinekkuşlarının evrimsel analizini yapmıştı ve sonuç çarpıcıydı: sinekkuşları, günümüzdeki ortalama evrim hızına göre 2 kat daha hızlı evrim geçiriyordu! Özellikle And Dağları etrafındaki sinekkuşları müthiş bir evrimsel süreçten ve türleşmeden geçmekteydi. 

Müzik, günlük yaşantımızda pek çok kez duyduğumuz ve bazen bizde üzücü duygular bazense neşe, mutluluk uyandıran bir evrensel sanat formudur. Bu makalede, müziğin insan beynindeki yolculuğu ve etkileri incelenecek ve müziğin insan yaşamındaki rolü anlaşılacaktır. Bu makale, müziğin insan beyni üzerindeki etkilerini anlamamıza ve müzik terapisinin sağlık üzerindeki potansiyelini daha iyi anlamamıza yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Ancak, müziğin insan beynindeki işleyişi ve bu işleyişin insan davranışları ve sağlık üzerindeki etkileri hala keşfedilmemiş birçok gizemi de barındırmaktadır.

İnsan beyni; işleyişlerine, görevlerine göre farklı loblara (bölümlere) ayrılmıştır. Temel olarak anlatacak olursak: Ön tarafta bulunan kısıma prefrontal korteks denilir. Bu kısım karar vermemizi, duygularımızı, kişiliğimizi vb. Işlemleri gerçekleştirmemizi sağlar. Başınızın iki yanında ise temporal lob bulunur. Bu kısımın konuşmaların anlamını kavramaktan tutun da yüzleri tanımaya kadar çeşitli işlevleri bulunur. Başımızın arka kısımında ise Oksibital lob bulunur. Burası ise lisan öğrenme, görme yeteneği vb. Işlevlerden sorumludur.^[1]