Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Evrimin İşleyişi - 3: Bir Canlının Ebeveyni de, Çocuğu da Kendisi İle Aynı Türken, Evrim Nasıl Yeni Türler Yaratır?

Evrimin İşleyişi - 3: Bir Canlının Ebeveyni de, Çocuğu da Kendisi İle Aynı Türken, Evrim Nasıl Yeni Türler Yaratır?
25 dakika
20,871
Evrim Ağacı Akademi: Evrimin İşleyişi Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimin İşleyişi yazı dizisinin 3. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrimin İşleyişi - 1: Genel Kavramlar, Mekanizmalar ve Yöntemler" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Öncelikle, bu makalemizin, "Evrim Ağacı" Nedir, Nasıl Tasarlanır? Soy Ağaçları ile Evrim Ağacı Arasındaki İlişki Üzerine... başlıklı yazımızın içerisinde geçen bir kısmın oldukça geliştirilmiş ve zenginleştirilmiş hali olduğunu belirtmek isteriz. Ancak burada daha geniş bir şekilde işlememizin, okurlarımızın evrimi kavraması açısından çok daha faydalı olacağını düşünüyoruz. Üstelik bu yazı dizimizi toparlayacak ve konuyla ilgili son noktayı koyacak bir yazı olması açısından önem arz etmektedir. Umuyoruz ki tüm okurlarımıza faydalı olacaktır. Hemen, o kışkırtıcı soruyla başlayalım:

Benim annem babam da insan, çocuğum da insan olacak. Bu durumda, nesiller boyu ilerlense de her zaman aynı canlı türü oluşacak demektir, evrimin gerçekleşmesi mümkün değildir. Bu durumda nasıl türleşme gerçekleşebilir, farklı bir tür nasıl oluşabilir?

İlk olarak, konu hakkında uzman olmayan kişiler tarafından yönlendirilen bu tür yargılayıcı soruların neredeyse her zaman hatalı olduğunu belirterek başlayalım. Örneğin, soru içerisinde "şöyle böyle, dolayısıyla evrimin gerçekleşmesi mümkün değildir." kalıbı, soruyu baştan sona hatalı kılmaktadır; çünkü soru sahipleri, konuyu tam olarak kavrayamadan yargılara varmaktadırlar. Yani soruya anlam yüklemektedirler. Bu da, bilimsel açıdan hatalı bir yaklaşımdır. Çünkü az sonra göreceğimiz gibi, bir neslin önceki ve sonraki neslinin kendisiyle aynı türden olmasının evrime engel olan hiçbir tarafı yoktur; tam tersine, evrimin öngördüğü zaten kısa nesillerde fiziksel değişim ve dolayısıyla bariz türleşmelerin yaşanmasının pek mümkün olmadığıdır. Ancak öncelikle bazı bilgiler vermemiz gerekmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu fotoğrafta, insan türüne ait 5 nesil bir arada görülmektedir. Türlerin nesiller, üreme yaşlarına bağlı olarak yıl cinsinden de ifade edilebilir. Örneğin insanın ergenlik çağına eriştikten sonra, ortalama olarak üreme yaşı 20-30 arasıdır. Yani türümüz, her 20 yılda 1 nesil atlar diyebiliriz. Bu durumda, 5 neslin 100 yıl kadar sürdüğünü düşünebiliriz, ki gerçekten de bu fotoğraftaki en yaşlı birey (en öndeki gri hırkalı kişi) 105 yaşındadır. Bir E. coli bakterisi için 5 nesil, en uygun şartlar altında sadece 100 dakikaya (1 saat 40 dakikaya) eşittir. İnsan ile arasındaki devasa zaman farkının sebebi, bakterilerin muazzam üreme hızıdır (yaklaşık 20 dakikada 1 nesil).
Bu fotoğrafta, insan türüne ait 5 nesil bir arada görülmektedir. Türlerin nesiller, üreme yaşlarına bağlı olarak yıl cinsinden de ifade edilebilir. Örneğin insanın ergenlik çağına eriştikten sonra, ortalama olarak üreme yaşı 20-30 arasıdır. Yani türümüz, her 20 yılda 1 nesil atlar diyebiliriz. Bu durumda, 5 neslin 100 yıl kadar sürdüğünü düşünebiliriz, ki gerçekten de bu fotoğraftaki en yaşlı birey (en öndeki gri hırkalı kişi) 105 yaşındadır. Bir E. coli bakterisi için 5 nesil, en uygun şartlar altında sadece 100 dakikaya (1 saat 40 dakikaya) eşittir. İnsan ile arasındaki devasa zaman farkının sebebi, bakterilerin muazzam üreme hızıdır (yaklaşık 20 dakikada 1 nesil).

Evrim Ağacı, veya Darwin'in deyişiyle Yaşam Ağacı, büyüleyici bir gerçeği de bizlere gösterdi: Evrim Ağacı çizimi, inanılmaz bir zaman dilimini, milyarlarca canlı türünü ve her bir türe ait milyonlarca ve milyarlarca bireyi üzerinde taşımaktadır. Aslında Evrim Ağacı, insanların çıkarmaktan hoşlandıkları soyağaçlarının büyük bir versiyonu gibidir. Tek fark, Evrim Ağacı üzerinde sadece kendi ailemize ait bireyler arasındaki akrabalık ilişkilerini değil, türümüz de dahil olmak üzere tüm türler (veya belirli bir ağaç üzerinde ilgilendiğimiz türler) arasındaki akrabalık ilişkisini ortaya koymaktayız. Dolayısıyla kendi ebeveynlerimizi ve akrabalarımızı ararken birkaç on, bilemediniz birkaç yüz yıl geriye giderken, türlerin geçmişini incelerken milyonlarca, hatta milyarlarca yıl geriye gitmemiz gerekmektedir. Dolayısıyla, yukarıdaki fotoğrafta gördüğümüz 105 yıl kulağa ne kadar uzun ve fazla gelse de, evrimsel süreçlerden bahsederken kullandığımız yüz bin yıl, milyon yıl, on milyon yıl, yüz milyon yıl, milyar yıl gibi zaman dilimleri akıl almaz derecede uzundur. Bu da, soy ağaçlarımız ile evrimsel geçmişimize ait ağaçlar arasında, zor görülen ama baş döndüren bir ilişki olduğu izlenimini bizlere veriyordu. O da şudur:

Zamanı akıp giden bir olgu olarak düşünecek olursak, şu anda her birimiz bu zaman içerisinde hareket etmekte olan varlıklarız. Dolayısıyla doğuyoruz, büyüyoruz, ürüyoruz ve ölüyoruz. Tüm bunları ortalama 70-80 yıl içerisine sığdırmaktayız. 80 yılımızı kağıda ufacık bir çizgi olarak çektiğimizi düşünün.

Tüm Reklamları Kapat

Daha sonra, bu 80 yılı gösteren çizginin başına, anne ve babamızı eklediğimizi hayal edin. Onların birleşimi sonucu biz var olabildik. Biz, onlardan doğmuş birer bireyiz ve evet, onlar gibi insanız. Ancak dikkat etmemiz gereken nokta şudur: Onlardan ciddi şekilde farklı özelliklerimiz var. Davranışlarımız farklı. Zekamız farklı. Eğilimlerimiz farklı. Fiziksel özelliklerimiz farklı. Kaynağı ne olursa olsun, onların nesli ile bizim neslimiz arasında mutlaka ama mutlaka bir fark var, bu kaçınılmaz. İkiz kardeşler bile yetiştirilmelerinden ötürü birbirlerinden farklı olmaktadırlar. Kaldı ki bahsettiğimiz bu istisnai durumdan oldukça farklıdır: ebeveynler ile yavrular arasındaki farklılık ciddi anlamda yüksek olabilmektedir. Burada bir diğer önemli nokta da örnek popülasyondur. Yani sadece bir aileyi ele alacak olursanız, sadece 1 nesildeki çeşitlilik değişimi belki çok fazla olmayacaktır. Ancak tüm Dünya'da 1970 yılında doğan insanların popülasyonunu ve dolayısıyla bunların oluşturduğu gen havuzu ile, bu kişilerden bir sonraki neslin gen havuzu arasındaki farklara bakacak olursanız, çok daha ciddi bir farklılık görebileceksinizdir. İşte bu farklılık, tek başına evrimin ta kendisidir! Evrimin modern tanımını hatırlayınız: belli bir popülasyonun gen havuzunda en azından 1 nesil içerisinde meydana gelen gen frekanslarının değişimi evrimdir. İşte bu değişimi tek bir nesilde bile görebiliriz. Ancak bu genetik değişim, çoğu zaman bariz fiziksel farklılıklar yaratmadığı için, halk arasında daha çok bilinen ve görülmek istenen "evrim" tanımına pek uymaz. Fakat biliniz ki, gerçekte sadece bir nesildeki bu farklılaşma bile evrimsel bir değişimdir. Hele ki vahşi yaşamı düşünecek olursanız ve bir önceki neslin sadece uygun olanlarının ürediğini düşünürseniz, bu değişimin evrimsel anlamı daha da net olacaktır.

Evrim Ağacı'nda, kendinizden başlayıp 1 nesil geriye giderseniz, anne ve babanıza ulaşırsınız. Bu noktada, size en yakın olan canlı ile, yani kardeşiniz ile soy hatlarınız birleşir. Diğer yazılarımızdaki evrim anlatımlarımızdan hatırlayacak olursanız (ve az sonra da göreceğiniz gibi), bu ufacık nesil sayısında bile soy hatları birleşmektedir. Elbette, 1 nesil içerisinde farklı türlerin soy hatlarının birleşmesini beklemeyiz. Ancak en basitinden, siz ile kardeşlerinizin soy hatları, yaşamış son ortak atanızda, yani anne ve babanızda birleşecektir. Dolayısıyla,
Evrim Ağacı'nda, kendinizden başlayıp 1 nesil geriye giderseniz, anne ve babanıza ulaşırsınız. Bu noktada, size en yakın olan canlı ile, yani kardeşiniz ile soy hatlarınız birleşir. Diğer yazılarımızdaki evrim anlatımlarımızdan hatırlayacak olursanız (ve az sonra da göreceğiniz gibi), bu ufacık nesil sayısında bile soy hatları birleşmektedir. Elbette, 1 nesil içerisinde farklı türlerin soy hatlarının birleşmesini beklemeyiz. Ancak en basitinden, siz ile kardeşlerinizin soy hatları, yaşamış son ortak atanızda, yani anne ve babanızda birleşecektir. Dolayısıyla, "ortak ata" kavramını illa maymunlar ya da bir başka hayvanla düşünmeniz gerekmemektedir. Bu gibi soy hatlarından bahsederken anlatmak istediğimiz, farklı türlerle olan ortak atalarımızdır, farklı türlerdir. Ancak aynı tür içerisinde de soy hatları birleşebilir ve bu, sadece bir örneğidir. Elbette, buradaki "ortak ata" (anneniz ve babanız), sizinle birebir aynı türdür. Ancak daha da geriye, çok daha fazla geriye gidecek olursanız, bu durumun değiştiğini görürsünüz.

Sadece 1 nesilde durmayalım, daha da geriye gidelim. Anne ve babamız için de 80 yıllık birer ömür çizgisi çekelim. Ancak ömürleri 80 yıl olsa da, üreme yaşı ortalamalarını 30 alacak olursak, aslında Evrim Ağacı'nı ilgilendiren bu 30 senedir. Çünkü 30 senede bir nesil atlanmaktadır. Biyoloji açısından, üreme gerçekleştikten sonra, bireyin ne yaptığı çok da önemli değildir. Elbette bireylerin yavruları ile ilişkisi de evrimsel açıdan çok önemlidir, bahsettiğimiz bundan ziyade, kalan ömrün nasıl geçtiğinin evrimsel açıdan çok fazla anlamı olmamasıdır. Dolayısıyla, 30 yıllık nesil çizgilerini çektikten sonra, onların da anne ve babalarını, çaprazlama olacak şekilde ekleyelim. Kafalarımızda konunun oturabilmesi için, şunu fark etmenizi sağlamak istiyoruz: 2 nesil geriye gittiğinizde, büyük ailenize (büyükbaba ve büyük anneye) ulaşırsınız. Bu noktada, daha fazla "en yakın akrabanız" ile soy hatlarınız birleşir: kuzenlerinizle. İşte tam olarak bu sebeple bizlere yakın türlere (örneğin şempanzeler, bonobolara, gorillere, vs.) "kuzen" adını vermekteyiz. Elbette, burada kastedilen "kuzen türler"dir. Ancak tür açısından kuzenlerimiz ile soy hatlarımızı birleştirmemiz için binlerce, on binlerce nesil geriye gitmemiz gerekir. Bu örnekte ise henüz sadece 2 nesil geriye gittik ve gerçekten, ailevi akrabalarımız olan kuzenlerimiz ile soy hatlarımız büyükbabalarımız ve büyükannelerimizde birleşmiştir. Tabii ki, örneğin babamızın, amcalarımızın ve halalarımızın da soy hatları aynı büyük ailede birleşmiştir. Benzer şekilde, annelerimizin ve dayılarımızın da soy hatları ikinci bir büyük ailede (anne tarafından büyük ailede) birleşmiştir. Tabii ki anne tarafından kuzenlerimizle de bizim soy hatlarımız birleşmiş olur. Görebileceğiniz gibi sadece 2 nesil geri gittiğimizde, birçok farklı birey ile soy hatlarımız birleşmeye başlar. Peki daha da devam edersek ne olur?

Bu ufak akrabaları tanıma ev ödevinde, bunun bir örneğini görmekteyiz. Diyelim ki biz, en sol alt köşedeki bonus-kafalı Ron olalım. Bu durumda, 1 nesil geriye gittiğimizde, kardeşimiz Ali ile soy hatlarımız babamız Bo ile annemiz Joy'da birleşecektir. Ancak fark edilmesi gereken bir nokta, 1 nesil geriye gitmek sadece bizim için geçerli değildir: kuzenlerimiz için de geçerlidir. Dolayısıyla kuzenimiz Sam de 1 nesil geriye giderek (kardeşi olmadığı için tek başına) babası Ben ile annesi Jill'e ulaşır. Benzer şekilde, diğer kuzenlerimiz Beth, Tim ve Ray de 1 nesil geriye giderek babaları tek-gözlü Jeff ile anneleri Kath'te birleşirler. Böylece 1 nesil öncesinde birçok soy hattı birleşmiş olur. 2. bir adım atarak, 2 nesil geriye gidilirse, bu defa bir önceki neslin ebeveynleri kendi ebeveynlerine ulaşırlar. Burada, bizim baba tarafımız gösterilmiştir, dolayısıyla annemizin tarafını ayrı bir soy ağacı olarak düşünebiliriz. Ama buradaki babamızın soy ağacına odaklanırsak, babamız Bo, halamız Jill ve diğer halamız Kath'in soy hatları, kendi babaları Bob ile anneleri May'de birleşir. Bu şekilde geriye giderek, birbirine katılan soy hatlarının sayısını katlayarak arttırabiliriz. Böylece Evrim Ağacı üzerinde de ufacık adımlarla geriye doğru gitmiş oluruz. Çünkü birkaç nesil, evrim için önemsizdir. Gerçek, fiziksel değişimler görmek için binlerce nesil geriye gitmek gerekir. Bu durumda, 2 nesilde bile anlatımın ne kadar karmaşık olduğunu düşünürseniz, binlerce nesilde ne gibi değişimler olacağını görebilirsiniz. Üstelik bu 2 nesilde de ciddi anlamda farklılıkları görmek mümkündür; ancak tabii ki bu bireyler halen aynı türe mensupturlar. Şimdilik...
Bu ufak akrabaları tanıma ev ödevinde, bunun bir örneğini görmekteyiz. Diyelim ki biz, en sol alt köşedeki bonus-kafalı Ron olalım. Bu durumda, 1 nesil geriye gittiğimizde, kardeşimiz Ali ile soy hatlarımız babamız Bo ile annemiz Joy'da birleşecektir. Ancak fark edilmesi gereken bir nokta, 1 nesil geriye gitmek sadece bizim için geçerli değildir: kuzenlerimiz için de geçerlidir. Dolayısıyla kuzenimiz Sam de 1 nesil geriye giderek (kardeşi olmadığı için tek başına) babası Ben ile annesi Jill'e ulaşır. Benzer şekilde, diğer kuzenlerimiz Beth, Tim ve Ray de 1 nesil geriye giderek babaları tek-gözlü Jeff ile anneleri Kath'te birleşirler. Böylece 1 nesil öncesinde birçok soy hattı birleşmiş olur. 2. bir adım atarak, 2 nesil geriye gidilirse, bu defa bir önceki neslin ebeveynleri kendi ebeveynlerine ulaşırlar. Burada, bizim baba tarafımız gösterilmiştir, dolayısıyla annemizin tarafını ayrı bir soy ağacı olarak düşünebiliriz. Ama buradaki babamızın soy ağacına odaklanırsak, babamız Bo, halamız Jill ve diğer halamız Kath'in soy hatları, kendi babaları Bob ile anneleri May'de birleşir. Bu şekilde geriye giderek, birbirine katılan soy hatlarının sayısını katlayarak arttırabiliriz. Böylece Evrim Ağacı üzerinde de ufacık adımlarla geriye doğru gitmiş oluruz. Çünkü birkaç nesil, evrim için önemsizdir. Gerçek, fiziksel değişimler görmek için binlerce nesil geriye gitmek gerekir. Bu durumda, 2 nesilde bile anlatımın ne kadar karmaşık olduğunu düşünürseniz, binlerce nesilde ne gibi değişimler olacağını görebilirsiniz. Üstelik bu 2 nesilde de ciddi anlamda farklılıkları görmek mümkündür; ancak tabii ki bu bireyler halen aynı türe mensupturlar. Şimdilik...

Daha sonra büyük ailelelerimizin de 30 yıllık nesil çizgilerini çekelim ve onların da anne babalarını, doğum noktalarına ekleyelim. Böyle böyle geriye gittiğimizde, sürekli, en azından uzun bir süre insan bireylerle karşılaşırız, bu kaçınılmazdır. Ancak örneğin 10 nesil, 20 nesil, diyelim ki 50 nesil geriye gittiğimizde, yaklaşık 50 çarpı 30'dan ötürü 1500 yıl geriye gitmiş oluruz. Evrimsel Biyoloji ve onu ilgilendiren alanlar sayesinde biliyoruz ki 1500 yıl önce insan yine bildiğimiz anlamıyla insandı. Ancak muhtemelen o dönemin fiziksel, davranışsal ve genetik özellikler açısından istatistikleri günümüzden tamamen farklıydı. İnsanların eğilimleri farklıydı. Boy ortalamaları farklıydı. Ömürleri bizimkinden çok kısaydı, çoğu insan 30 yaşına bile gelmeden ölüyordu. Yaşam biçimleri kökten farklıydı. Bu, onların yetiştirilme biçimlerini, dolayısıyla tüm özelliklerini değiştiriyordu. Ayrıca unutmayınız ki tekil bireylerin değil, her bir neslin ortalama özelliklerinin değişimi önemlidir. Bu yüzden, 1500 yıl geriye gittiğimizde, fiziksel özelliklerin dahi ortalamasının ciddi anlamda farklılaştığını görürüz. Ne var ki, dediğimiz gibi, 1500 yıl öncesindeki tüm insanlar yine Homo sapiens türüne aittir ve bizimle tür bazında birebir aynı canlılardır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Ayrıca buradaki bir diğer önemli nokta, geriye gittikçe daha fazla insanı kaplayan soy ağaçlarıyla çakıştığımızdır. 1 nesil geriye gittiğimizde sadece kardeşlerimizle soy hatlarımızın birleştiğini, 2 nesil geriye gittiğimizde buna kuzenlerimizin de dahil olduğunu hatırlayınız. Şimdi, 50 nesil, 100 nesil geriye gittiğimizde, artık çok uzak akrabalarımız, hatta şu anda görsek akrabamız bile demeyeceğimiz insanlarla soy hatlarımız birleşmiştir. Yani örneğin günümüzde Türkiye'de yaşayan bir A insanının soyağacını çizerek geri gittiğimizi düşünelim. 1500-3000 yıl öncesine kadar geri gittiğimizde, evrimsel süreç açısından Bulgaristan, Almanya, Ermenistan, İran, Irak, Azerbaycan, vb. ülkelerden ve hatta çok daha uzak ülkelerden insanların soy ağaçlarını işin içine dahil etmeye başlarız. Çünkü muhtemelen bizim 50. kuşaktan dedemizin soyu, Dünya'nın tamamen farklı bir noktasında bulunmaktaydı ve o bireyden doğan yavrular, 50 nesil içerisinde çok farklı coğrafyalara yayıldılar, buraların özelliklerine göre yaşadılar, vs. Göçler ve farklı sebeplerle, 50. kuşaktan dedemizin çocuklarının ve torunlarının farklı yönlere dağılmasından ötürü o soy bize kadar geldi. Bu, evrimsel süreci anlamak konusunda önemli bir mihenk taşıdır. Buna az sonra döneceğiz.

Soy Hatlarını Geriye Takip Etmenin Gösterdiği Gerçek: Evrim

Tıpkı geriye doğru takip ettiğimiz nesillerde soy hatlarımızın birleştiği insanların, kendi ailemizdeki insanlara giderek az benzeyecek olması gibi, daha uzun vadede geriye takip ettiğinizde ulaşacağınız popülasyonlar da, bugünkü insanlardan giderek daha farklı olacaktır. Bunu şöyle düşünün: kardeşiniz, bu Dünya'da size genetik kompozisyon ve genel fiziksel görünüm olarak en çok benzeyen insandır (tüm fiziksel farklılıklarına rağmen). Daha sonra, birinci dereceden kuzenleriniz (dayı-amca-hala-teyze çocukları) gelir. Kuzenlerinizin genetik yapısı, size kardeşlerinizden ve ebeveynlerinizden sonra en yakın olanlardır. Bundan sonra ise ikinci dereceden kuzenleriniz (büyük ailenizin kardeşlerinin torunları) gelir. Bunlar da kuzeninizdir ve size oldukça yakındırlar; ancak artık fiziksel benzerlikleriniz, ailenizin içinde olduğundan epey farklıdır. Çünkü artık soy hatlarınız 2 değil, 3 nesil geride birleşmektedir: büyük ailenizin ebeveynlerinde. Bu şekilde geriye gidecek olursanız, üç önemli gerçekle yüzleşmek zorunda kalırsınız:

1) Soy ağacınızda geri gittiğinizde, her seferinde türünüze ait bireylerle karşılaşsanız bile, yavaş yavaş aranızdaki benzerlikler azalmaya başlayacaktır. Bir diğer deyişle, kuzeninize olan benzerliğiniz, kardeşinize olan benzerliğinizden az olacaktır ve giderek, bu şekilde azalacaktır. Bu da, evrimsel süreçte geriye gittiğimizde, bireyler arası benzerliğin azalabileceğini doğrulamaktadır.

2) Soy ağacınızda geri gittiğinizde, ulaştığınız her bir neslin gen havuzu (tüm genetik kompozisyonu), sizin neslinizden giderek farklılaşacaktır. Yani dedelerimizin zamanındaki gen havuzu ile günümüzdekiler birebir aynı değildir, değişmiştir. Bu da, evrimsel süreçte geriye gidildikçe gen havuzlarının değiştiğini, yani evrimsel değişimin yaşandığını doğrulamaktadır.

3) Soy ağacınızda iyice geriye gittiğinizde, sizinle çok çok uzaktan akraba olan insanlarla soy hatlarınız birleşmeye başlayacaktır. Bir noktadan sonra ise, tüm insanlarla soy hatlarınız birleşecektir. Bu da, her insanın birbiriyle çeşitli derecelerde akraba olduğunu göstermektedir. Ancak elbette, Arjantin'de yaşayan bir insanla Türkiye'de yaşayan herhangi bir insan ile olduğunuzdan çok daha uzak akraba olacaksınızdır. Ama yine de, yüzlerce nesil öncesinde de olsa, o Arjantinli ile de bir "insan ortak ata" paylaşmaktasınız. Bu da, evrimsel süreçte tüm türlerin çeşitli derecelerde birbirleriyle akraba olduğunu doğrulamaktadır. Nasıl ki Arjantin'den biri ile son ortak atanız yaklaşık 2000 nesil önce (60.000 yıl önce) yaşamış bir insan ise, günümüzde yaşayan herhangi bir şempanze bireyi ile ortak atanız yaklaşık 200.000 nesil önce (6.000.000 yıl önce) yaşamıştır. Aradaki tek fark, devasa nesil farkıdır. Yani yaşamış, yaşayan ve yaşayacak her canlı bireyiyle akrabasınız, ancak akrabalık dereceleriniz birbirinden farklı seviyelerde. Aynı zamanda, elbette ki herhangi bir diğer canlı türünün herhangi bir bireyiyle, bir insanla olandan çok çok çok daha uzak arkabasınızdır (ama yine de akrabasınız!).

Tüm Reklamları Kapat

Burada çok daha uzun bir soy hattı ele alınmaktadır. Örneğin, en altta, sol tarafa doğru olan Yang Ya Ning isimli şahıs olduğumuzu varsayalım. Geriye doğru nesilleri takip edecek olursanız, 6 nesil sonunda en tepedeki Yang Fu Kui şahsına ulaşırsınız. Dikkat edilmesi gereken şudur: bu soy ağacında yer alan her bir bireyin yaşamış son ortak atası bu en tepedeki kişidir. İşte
Burada çok daha uzun bir soy hattı ele alınmaktadır. Örneğin, en altta, sol tarafa doğru olan Yang Ya Ning isimli şahıs olduğumuzu varsayalım. Geriye doğru nesilleri takip edecek olursanız, 6 nesil sonunda en tepedeki Yang Fu Kui şahsına ulaşırsınız. Dikkat edilmesi gereken şudur: bu soy ağacında yer alan her bir bireyin yaşamış son ortak atası bu en tepedeki kişidir. İşte "ortak ata" kavrmı tam olarak budur. 6 nesilde, elbette ki tüm bireyler aynı türün üyeleridir. Ancak bunu 100.000 nesle vuracak olursanız, farklı türlerin ortak atalarından bahsetmeye başlamış olursunuz.

Günümüzden 100 nesil geriye gittiğimizde, 3000 yıl geriye gitmiş olacağız. Hala insan, insandır. Ancak artık 100 nesil önceki bir bireyi alıp, günümüzdeki bir bireyle kıyasladığımızda, farklılıklar listesi daha da uzun olacaktır. Biyolojik olarak hala "insan" (Homo sapiens) olan insan, fiziksel olarak oldukça farklıdır. Daha da geriye, 200 nesil, 300 nesil, 500 nesil, 1.000 nesil, 10.000 nesil, diyelim ki 15.000 nesil geriye gittiğimizde, yıl bazında 200.000 yıl geriye gitmiş oluruz. Artık bu noktada ele alacağımız bir insan bireyi ile, günümüzden ele alacağımız insan bireyi o kadar farklıdır ki, aynı tür olduklarını söylemek ataklık (ve muhtemelen hata) olacaktır. 

Bunu şu şekilde anlayalım: evet, her nesilde bir önceki nesil kendisiyle aynı tür, ancak bu geçişin yumuşak bir şekilde değişmemesi için bu durum herhangi bir engel teşkil etmemektedir. Yani "insan" tanımı, eğer ki tüm hatlarıyla, net bir şekilde tanımlanabilir bir olgu olsaydı, bu durumda daha farklı bir anlatım gerekebilirdi. Ancak "insan" ya da bilimsel adıyla Homo sapiens türünün doğada %100 net tanımlanabilir bir yapısı bulunmamaktadır. Dolayısıyla bir türün evrimsel süreç ve dolayısıyla zaman içerisindeki görünümleri, yapıları, özellikleri birbirinden farklı olabilecektir. Örneğin alt türler, bu şekilde özellikleri birbirinden aşırı farklı olan; ancak halen ayrı tür sayılamayacak canlı grupları için kullandığımız bir terimdir. Dolayısıyla, artık ufak tefek miktarda değil de, on binlerce nesil geriye gittiğimizde, o her nesildeki ufak tefek değişimler o kadar çok miktarda birikir ki, başlangıç noktasındaki bizlerle görünümleri, yapıları, özellikleri tamamen farklı olur. İşte bir noktadan sonra, bu farklılıklar ayrı birer türe ulaştığımızı gösterir. 

Bunu tersten de inceleyerek anlayabiliriz: her insan ana-babadan, hep insan yavrular doğsa da, doğada, özellikle vahşi ortamda sadece belli özelliklere sahip bireyler hayatta kalabilecektir. Çünkü vahşi yaşamda, genellikle hayatta kalabilenden fazla sayıda yavru üretilir ve hayatta kalanların genleri hep gelecek nesillere aktarılır. Bu durumda, her nesilde gen havuzları içerisindeki gen frekanslarında (sıklıklarında) belirli ölçülerde değişimler yaşanır. İşte evrim, bu ufak değişimlerdir ve bunlar, uzun vadede fiziksel değişimleri de doğuracaktır. Yani her nesilde doğan "insan" bireyleri, fiziksel özelliklerin belli şekillerde seçilmesi ve kalıtılması sonucunda bir miktar değişecektir. Birkaç nesil ele alınacak olursa, bu değişimden kaynaklı fiziksel farklılıklar, ayrı türlerden bahsetmemiz için hiç de yeterli olmayacaktır. Ancak ola ki 100.000 nesil arasındaki fiziksel farklılıkları kıyaslayacak olursanız, apayrı türlerden bahsediyor olmanız çok muhtemeldir. 

Örneğin bırakın Homo sapiens türünün ilk olarak evrimleşmeye başladığı 300.000 yıl kadar öncesini, bundan sadece 43.000 yıl önce yaşamış olan Cro Magnon insanı bile, bizzat Homo sapiens türüne ait olmasına rağmen bizden ayırt edilebilir miktarda farklı gözükür. Aşağıda, çok fazla sayıda verinin bilgisayar ortamında derlenmesi sonucu elde edilen bir Cro Magnon insanı görülmektedir:

Tüm Reklamları Kapat

43.000 yıl kadar önce yaşamış olan Cro Magnon insanı...
43.000 yıl kadar önce yaşamış olan Cro Magnon insanı...
Burada ise 200.000 yıl kadar önce yaşamış, ilk Homo sapiens bireylerinden birinin çizimi görülmektedir. İlk bakışta, herhangi bir şüphe duymaksızın bu bireye bir
Burada ise 200.000 yıl kadar önce yaşamış, ilk Homo sapiens bireylerinden birinin çizimi görülmektedir. İlk bakışta, herhangi bir şüphe duymaksızın bu bireye bir "insan" diyebileceksinizdir. Ancak daha detaylı bir inceleme, günümüzdeki insanlardan belirgin farklılıklarını ortaya koyacaktır ki bu farklılıklar, paleontoloji dahilinde arkeometrik yöntemlerle fosil kalıntılarında net bir şekilde tespit edilebilmektedir.

Eğer nesil çizgilerini daha da geriye götürür, on binlerce nesil geriye giderseniz göreceğiniz şey, gittikçe insandan uzaklaşıp vahşi hayvanlara benzeyen bireyler olacaktır. Her biri ana babasından, onları andıracak, onlara yakın şekilde doğar. Ancak inceleme yaptığımız aralığı genişlettikçe, benzerlikler azalacaktır. Dikkat edilmesi gereken nokta, süreç içerisindeki bu nesillerden herhangi birini ele alacak olursanız, bu nesilden önceki ve sonraki birkaç yüz veya birkaç bin nesil, bu birey ile oldukça benzer ama giderek uzaklaşan özellikler taşıyacaktır. Kısaca, evrimsel süreç içerisinde farklılıklar hissedilmeyecek kadar yavaş ama istikrarlı olarak birikir ve inceleme aralığınızı birkaç nesille sınırlı tutmayıp, birkaç on bin nesle yayacak olursanız, fiziksel farklılıkları kendi gözlerinizle görmeniz mümkün olacaktır. Bunu, aşağıdaki iki görsel ile anlamanız mümkündür:

Renklerle evrim...
Renklerle evrim...
Evrim Ağacı
Evrim gerçekte nasıl çalışır?
Evrim gerçekte nasıl çalışır?
Evrim Ağacı

İşte bu şekilde geriye giderek, eğer neslin 30 yılda sabit olduğunu varsayarsak (aslında değişir tabii ama anlatım kolaylığı için sabit varsayalım), 200.000 nesil (6 milyon yıl) geriye gidecek olursak karşılacağımız, ilk başta "insan" olmasını beklediğimiz bireyler, günümüzde görmeye alışık olduğumuz şempanzelere benzeyen canlılara çok fazla benzeyecektir. Belki hala insana ait bazı özellikler görmek mümkün olacaktır; ancak asla "Evet, bu bildiğimiz insan, herhangi bir fark göremiyorum." demek mümkün olmayacaktır. Fakat o canlının, soyağacı günümüze doğru takip edilirse, sürekli çiftleşmeleri takip edilir, her bir bireyin yavruları ele alınırsa, her seferinde ufak farklılaşmalar ve doğa tarafından, canlılarca çiftleşme sonucu oluşturulan çeşitlilik üzerinde yapılan seçilim soncuunda, nesiller sonunda gittikçe farklılaşma olduğu görülür.

Tıpkı ailevi kuzenlerimizde olduğu gibi, 400-500 bin yıl öncesine gittiğimizde, bizimle aynı tür olmayan ilk canlı ile Homo neanderthalensis ile soy hatlarımız birleşir. Bunu, kardeşimiz ya da birinci dereceden kuzenimiz ile soy hatlarımızın birleşmesine benzetebilirsiniz. Ancak burada artık birey bazında ve aynı tür içerisinde değil, farklı türlerin birleşmesi şeklinde bir durum görülmektedir: Homo sapiens ile Homo neanderthalensis türleri, Homo heidelbergensis dediğimiz ve yukarıda görülen bir ortak atada birleşmektedir. Bu ortak ataya baktığınızda da kolaylıkla
Tıpkı ailevi kuzenlerimizde olduğu gibi, 400-500 bin yıl öncesine gittiğimizde, bizimle aynı tür olmayan ilk canlı ile Homo neanderthalensis ile soy hatlarımız birleşir. Bunu, kardeşimiz ya da birinci dereceden kuzenimiz ile soy hatlarımızın birleşmesine benzetebilirsiniz. Ancak burada artık birey bazında ve aynı tür içerisinde değil, farklı türlerin birleşmesi şeklinde bir durum görülmektedir: Homo sapiens ile Homo neanderthalensis türleri, Homo heidelbergensis dediğimiz ve yukarıda görülen bir ortak atada birleşmektedir. Bu ortak ataya baktığınızda da kolaylıkla "insan bu" diyebilirsiniz. Çünkü halen Homo cinsi içerisindeyiz; ancak artık farklı türlere ulaştık. Görülebileceği gibi geriye gittikçe, kademeli ve yumuşak bir değişim görülür.
Uzatmamak adına, hızlı bir sıçrayışla 2-3 milyon yıl kadar öncesine gidersek, Australopithecus cinsine ulaşırız. Yani aynı soy hattını, sadece bireyleri akrabalık ilişkilerine göre, birbirine katarak ilerlediğimizde, fiziksel farklılıklar artık o kadar fazla birikir ki, Homo cinsinin bile dışına çıkmış oluruz. Bu canlılara baktığınızda da, gidip
Uzatmamak adına, hızlı bir sıçrayışla 2-3 milyon yıl kadar öncesine gidersek, Australopithecus cinsine ulaşırız. Yani aynı soy hattını, sadece bireyleri akrabalık ilişkilerine göre, birbirine katarak ilerlediğimizde, fiziksel farklılıklar artık o kadar fazla birikir ki, Homo cinsinin bile dışına çıkmış oluruz. Bu canlılara baktığınızda da, gidip "Maymun bu, çok bariz." diyemezsiniz. Çünkü insana çok benzerdirler. Bu yüzden bu canlılara "insansılar" adını vermekteyiz. Ama bizimle aynı tür veya cinsten değiller. Buna rağmen, aynı soy hattını devam ettirerek bu canlılara ulaştık, herhangi bir diğer dala sıçramadık veya herhangi bir hileye başvurmadık. Sadece evrimsel soy hattını geriye doğru takip ediyoruz.

Sonunda, günümüzden 6-8 milyon yıl kadar önce yaşamış olan Sahelanhtropus tchadensis türüne ulaştığımızda, artık bir önceki kadar kesin yargılara varamamaya başlarız. İnsana çok benziyor olsa da, bilgisiz bir gözün dahi hemen ayırt edebileceği kadar insandan farklı canlılara ulaştık. Bu tür, muhtemelen insan ile şempanzenin ortak atası değil; ancak bu ortak atanın çok yakın bir akrabası. 

İnsan ile şempanzelerin son ortak atası olduğu düşünülen Orrorin tugenensis türünün bir rekonstrüksiyonu. Burada da, artık 6 milyon yıl öncesine sıçradığımız için, ciddi fiziksel farklılıkları görmek mümkündür. Ancak eğer ki başından beri yaptığımız gibi ufak adımlarla takip edecek olsaydık, bu farklılıkların gelişimini gözlemlememiz de mümkün olacaktı. Tabii ki, birer nesil geriye giderek değişimleri anlatacak olsaydık (ki her bir basamağı bilmek imkansızdır, evrimin eksiksiz bir resmi elimizde bulunmamaktadır), 200.000 nesli anlatmak için ayrı bir site kurmamız gerekirdi. Fakat görülebileceği gibi bu canlılar da, halen insanı oldukça andırmaktadır, milyonlarca yıl geriye gitmiş olmamıza rağmen. Fakat bu canlıyı özel kılan, evrimsel süreçte bu canlının popülasyonlarından ayrılacak iki daldan birinin şempanze ve bonobolara, diğerinin ise bize gelecek olmasıdır. Biz, bu canlıya, kendi soy hattımızı geriye doğru takip ederek ulaştık. Artık bu canlıda, ilk halen yaşayan kuzenlerimiz olan şempanzelerle soy hattımız birleşmektedir. Yani tıpkı bizden de, kuzenlerimizden de yola çıktığımızda büyük ailemizde buluşmamız gibi; bizden de, şempanzelerden de yola çıktığımızda, bu canlıda buluşmamız mümkündür. İşte bu yüzden bu canlılara ortak ata adı verilir.
İnsan ile şempanzelerin son ortak atası olduğu düşünülen Orrorin tugenensis türünün bir rekonstrüksiyonu. Burada da, artık 6 milyon yıl öncesine sıçradığımız için, ciddi fiziksel farklılıkları görmek mümkündür. Ancak eğer ki başından beri yaptığımız gibi ufak adımlarla takip edecek olsaydık, bu farklılıkların gelişimini gözlemlememiz de mümkün olacaktı. Tabii ki, birer nesil geriye giderek değişimleri anlatacak olsaydık (ki her bir basamağı bilmek imkansızdır, evrimin eksiksiz bir resmi elimizde bulunmamaktadır), 200.000 nesli anlatmak için ayrı bir site kurmamız gerekirdi. Fakat görülebileceği gibi bu canlılar da, halen insanı oldukça andırmaktadır, milyonlarca yıl geriye gitmiş olmamıza rağmen. Fakat bu canlıyı özel kılan, evrimsel süreçte bu canlının popülasyonlarından ayrılacak iki daldan birinin şempanze ve bonobolara, diğerinin ise bize gelecek olmasıdır. Biz, bu canlıya, kendi soy hattımızı geriye doğru takip ederek ulaştık. Artık bu canlıda, ilk halen yaşayan kuzenlerimiz olan şempanzelerle soy hattımız birleşmektedir. Yani tıpkı bizden de, kuzenlerimizden de yola çıktığımızda büyük ailemizde buluşmamız gibi; bizden de, şempanzelerden de yola çıktığımızda, bu canlıda buluşmamız mümkündür. İşte bu yüzden bu canlılara ortak ata adı verilir.

Burada anlaşılması gereken bir diğer nokta şudur: 6 milyon yıl önce vardığımız ataların "şempanzelere" benzediğini söyledik; ancak bu atalar kesinlikle şempanze değildirler! Aslında önceden verdiğimiz kardeş ve kuzenlerinizle soy hatlarınızın birleşmesiyle aradaki benzerliği kendiniz fark edebilirsiniz; ancak yine de garanti olması açısından açıklayalım: Eğer kendinizden başlayıp, nesil nesil geriye gidecek olursanız, 2-3 nesil geriye gittiğinizde, amcanızın veya halanızın çocuklarıyla soy hattınız birleşecektir. Bu, sizin amcanızın çocuklarından (kuzenlerinizden) geldiğiniz, oluştuğunuz, farklılaştığınız anlamına gelmez; ancak onlarla çok yakın akrabasınızdır. Bunu sürekli geriye doğru devam ettirdiğinizde, giderek daha fazla insan ile soy hatlarınız çakışarak ve bütünleşecektir. Eğer bunu sürdürerek 60.000 yıl kadar öncesine gidersek, Dünya'da an itibariyle var olan tüm insanların soy hatlarının birleştiğini görürüz. 200.000 yıl kadar öncesine götürürsek, Dünya'da var olmuş, var olan ve var olacak tüm insanların soy hatlarının birleştiğini görürüz. Bu şekilde, 500.000 yıl öncesine gittiğimizde, günümüzde var olmuş, var olan ve var olacak sadece Homo sapiens türü bireylerin tüm soy hatlarının değil, aynı zamanda türümüzün yaşamış en yakın kuzeni olan Homo neanderthalensis türüne ait bireylerin de var olmuş, var olan ve var olacak tüm soy hatları bir arada, tek bir ortak türün soyunda birleşmiş olur. Bu şekilde diğer kuzenlerimizi ve yakın türlerin soy hatlarını birleştirerek 6 milyon yıl öncesine gittiğimizde de, süreç boyunca diğer Homo türleri, Australopithecus, Ardipithecus, Kenyanthropus gibi diğer insan türleri ve bunlara ait bilinen 30 civarındaki tür ile soy hatlarımız birleştikten sonra, sonunda şempanzelerle, daha doğrusu onların soy ağaçlarıyla karşılaştığımızı, bizim soy ağaçlarımızın onlarınkiyle çakıştığını görürüz. Unutmayın, burada geriye giderken birleştirdiğimiz sadece kendi soy hatlarımız değil, aynı zamanda bizimle geçmişte birleşecek olan diğer türlerin de kendi içlerindeki soy hatlarıdır. Yani günümüzde Türkiye'de yaşayan A insanından başlayıp geriye gittiğimizde, her nesil geçmişe gittiğimizde insanın akrabalarının soy hatlarını birleştirmekteyiz. Aynı şekilde günümüzde Kongo Nehri, Afrika civarında yaşayan bir B şempanzesinden başlayıp geriye gittiğimizde, her bir nesilde o şempanzenin önce ebeveynlerini, sonra birinci derece kuzenlerini, sonra giderek uzaklaşan akrabalarını ve türünün diğer bireylerini soy hatlarına ekleriz. İki ayrı türden (insan ve şempanzeden) soy hatlarını 6 milyon yıl öncesine dek takip edecek olursak, bu iki türün soy hatlarının, onlarca diğer ara tür ile birleştikten sonra, birbirleriyle birleştiğini görürüz. Tıpkı 2 nesil sonunda kuzenlerinizle soy hatlarınızın birleşmesi gibi...

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Tanrı Matematikçi mi?

Tanrı daima matematik kullanır.

Yukarıdaki sözü Platon söylemişti. Nobel ödüllü Eugene Wigner, “Nasıl olur da matematik doğa yasalarıyla bu denli uyumlu olabilir?” diye sormuştu. Ve yine büyük düşünür Descartes, “Matematiksel olarak kanıtlanamayan hiçbir şeyi doğru olarak kabul etmem!” demişti. Eski çağlardan bu yana tüm bilim insanları, filozoflar, soyut bir disiplinin doğal dünyayı böylesine kolay bir biçimde açıklamasını hayretle karşılamışlardır. Dahası matematik, zamanında bilinmeyen ve bugün varlıkları kanıtlanan atom zerrecikleri ve kozmik fenomenler hakkında da kehanetlerde bulunmuştur.

Matematik bir buluş mudur yoksa keşfedilmiş bir bilinmeyen mi? Einstein’ın iddia ettiği gibi matematik deneyimlerden bağımsız, insan zihninin ürettiği soyut bir kavram olsaydı, içinde yaşadığımız dünyayı böylesine mükemmel ve kesin bir şekilde tarif edebilir miydi? Veya kehanetlerde bulunabilir miydi?

Hubble Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü Başkanı Mario Livio, Pisagor’dan günümüze dek uzanan matematiksel düşünceleri inceleyerek, aklımızı kurcalayan soruları zekice yanıtlıyor. Bu harika kitap, insan zihninin derinlikleri ile bilim dünyası arasındaki ilişkiyi merak edenler için eşsiz bir rehber olacaktır.

Devamını Göster
₺145.00
Tanrı Matematikçi mi?
  • Dış Sitelerde Paylaş

Bu bize, Evrimsel Biyoloji'nin muhteşem bütünleştirici ve açıklayıcı gücünü bir kere daha göstermektedir: Aynı türe ait bireylerin soy ağaçlarını çakıştırmak için daha yakın geçmişe gitmemiz yeterliyken, farklı türleri çakıştırmak için çok daha gerilere gitmemiz şarttır. Ancak yeterince geriye gidersek (ve tüm türlerin üreme süresini 30 yıl olarak varsayarsak - ki değildir), ortalama 130.000.000 nesil geriye gidecek olursak, yani yaklaşık 3.8 milyar yıl öncesine kadar bu soyağacını devam ettirir ve yolda karşılaştığımız tüm canlıların soyağaçlarını aynı şekilde çizersek, Türkiye'deki A insanının soy ağacı da, Afrika'daki B şempanzesinin soy ağacı da, Anamur'daki C muz bitkisinin soy ağacı da, Rusya'daki D Sibirya Kurdu'nun soyağacı da, bizi verem yaparak öldürebilen Mycobacterium tuberculosis bakterisinin soy ağacının da tek bir canlıda, bir tek hücrelide, ilk canlılarda birleşecektir. İşte bu, tüm canlıların ortak atası olarak bildiğimiz ilk canlılardır, koaservatlardır (önhücreler). O zamandan günümüze doğru yaklaştığımızda ise, sürekli dallanmalar olacak, sürekli bireylerin farklı yönlere, farklı coğrafyalara, farklı evrimsel patikalara sürüklenmeleri sonucu farklı türler oluşacaktır. Bu türler, dediğimiz gibi çok uzun yılların geçmesi sonucunda oluşmaktadır. Evet, ana-babadan aynı tip birey doğacaktır; ancak belli başlı farklılıklara sahip bireylerin, farklı yönlere dağılıp, farklı seçilim baskıları altında kalmaları sonucunda, nesiller sonunda farklı türler oluşabilecektir.

Tüm bu kademeleri kabaca ve çok üstü örtük bir biçimde gösteren bir Evrim Ağacı... Normalde, tabii ki Evrim Ağaçları çok daha karmaşık yapılıdır, çünkü böyle birkaç türü değil, milyarlarca türü barındırırlar. Ancak onları analiz etmesi de daha zordur. Aşağıda, karmaşık bir örneği vermekteyiz.
Tüm bu kademeleri kabaca ve çok üstü örtük bir biçimde gösteren bir Evrim Ağacı... Normalde, tabii ki Evrim Ağaçları çok daha karmaşık yapılıdır, çünkü böyle birkaç türü değil, milyarlarca türü barındırırlar. Ancak onları analiz etmesi de daha zordur. Aşağıda, karmaşık bir örneği vermekteyiz.
Daha büyük ve karmaşık ama daha fazla türü gösteren bir Evrim Ağacı...
Daha büyük ve karmaşık ama daha fazla türü gösteren bir Evrim Ağacı...

Yani soy ağacımızı geriye doğru takip edersek, önce şempanzelerle, sonra gorillerle, sonra orangutanlarla, sonra teker teker diğer primatlar ya da primat gruplarıyla, sonra diğer memelilerle, sonra yavaş yavaş sürüngenlerin devasa gruplarıyla, vs. şeklinde tüm canlılarla adım adım soy ağacımızın çakıştığını görürüz. Bir muz bitkisiyle ortak atalarımızı (tabii ki ne bitkiye, ne de hayvana benzer bu ata, basit bir tek hücrelidir) görmek için milyarlarca yıl geriye gitmek gerekirken, bir balık ile ortak atamız için yüz milyonlarca yıl geriye, bir memeli ile ortak atamızı görmek için on milyonlarca yıl geriye, bir primatla ortak atamızı görmek için milyonlarca yıl geriye, bir Kanadalı ile ortak atamızı görmek için on binlerce yıl geriye, uzaktan bir ailevi kuzenimiz ile ortak atamızı görmek için birkaç nesil geriye, kız veya erkek kardeşimizle ortak atamızı görmek içinse tek bir nesil geriye gitmemiz yeterlidir.

İşte Darwin, bu büyüleyici keşfini basitçe şu sözlerle anlatıyordu: "Bu yaşam görüşünde ihtişam var!"

Umarız açıklayıcı olmuştur. Ayrıca bu noktada daha fazlasını öğrenmek isteyenlerin Türleşme yazı dizimizi okumasını önemle tavsiye ederiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Evrimin İşleyişi Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimin İşleyişi yazı dizisinin 3. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrimin İşleyişi - 1: Genel Kavramlar, Mekanizmalar ve Yöntemler" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
101
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 34
  • Tebrikler! 21
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 16
  • Bilim Budur! 8
  • İnanılmaz 7
  • Merak Uyandırıcı! 5
  • Umut Verici! 4
  • Güldürdü 2
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 14:44:08 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/289

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Evrimin İşleyişi - 3: Bir Canlının Ebeveyni de, Çocuğu da Kendisi İle Aynı Türken, Evrim Nasıl Yeni Türler Yaratır?. (22 Ocak 2012). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/289
Bakırcı, Ç. M. (2012, January 22). Evrimin İşleyişi - 3: Bir Canlının Ebeveyni de, Çocuğu da Kendisi İle Aynı Türken, Evrim Nasıl Yeni Türler Yaratır?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/289
Ç. M. Bakırcı. “Evrimin İşleyişi - 3: Bir Canlının Ebeveyni de, Çocuğu da Kendisi İle Aynı Türken, Evrim Nasıl Yeni Türler Yaratır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 22 Jan. 2012, https://evrimagaci.org/s/289.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Evrimin İşleyişi - 3: Bir Canlının Ebeveyni de, Çocuğu da Kendisi İle Aynı Türken, Evrim Nasıl Yeni Türler Yaratır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 22, 2012. https://evrimagaci.org/s/289.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close