Evrim, çok uzun bir tarihe sahiptir. Her şey, erken oluşum evreleri sonrasında soğumaya başlayan gezegen üzerinde yavaş yavaş birikmeye başlayan sığ su birikintileri ve okyanus sularında başladı. Gerek kuyruklu yıldızlarla taşınan malzemeler, gerek gezegenin ilkin atmosferinde oluşan kimyasallar, gerekse de çoğunluğu sığ sularda ve çamurlu su birikintilerinde oluşan moleküllerin birbiriyle etkileşimi, ortalamada 600 milyon yıllık bir kimyasal evrim süreci sonucunda, çok erken hücre benzeri yapıların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Tüm canlıların atası olacak bu cansız-canlı geçişindeki yapılara bugün “koaservatlar” ya da “ön hücreler” adını veriyoruz.

Bunların büyük bir kısmı süreç içerisinde elenerek yok olmuş olsa da, bazıları çok daha uzun süreler varlıklarını koruyabilecek yapıdaydı. Kendilerini kopyalamayı başarabilen bu ilkin başlangıç, canlılığın temellerini oluşturdu. Bu basit yapılı varlıklar, öncelikle bakteriler ve arkeler gibi bugün hala varlıklarını sürdüren, bildiğimiz prokaryotlara (basit hücre yapılarına sahip canlılara) evrimleştiler.

Bilim insanlarının 23 Eylül 2021'de yaptığı açıklamaya göre New Mexico'daki White Sands Milli Parkı boyunca uzanan ve iyi bir durumda olan, insanlara ait antik ayak izlerinin yaşı şaşırtıcı idi: Bu izler 23.000 yıl öncesine, yani Buz Devri'ne kadar dayanıyorlar.^[1]

Eğer bu sonuçların doğruluğu ek kanıtlar yardımı ile kesinleşirse, insanların Amerika kıtalarına yayılışı üzerine odaklanan bilimsel tartışma yeniden canlanabilir. Hatta bu yayılışın, yolların büyük bir çoğunluğunun buzullar ile kaplı bulunduğu bir dönemde gerçekleştiğine bile işaret edebilir.

Üretken yapay zeka (İng: "generative AI") teknolojileri, şiir ve bilgisayar programları yazabiliyor ya da Hollywood filmlerinden fırlamış gibi görünen oyuncak ayı resimleri ve çizgi film karakterlerinin videolarını yaratabiliyor.

Şimdi ise yeni yapay zeka teknolojisi, DNA'nızı düzenleyebilecek mikroskobik biyolojik mekanizmalar için planlar üreterek bilim insanlarının hastalıklarla bugünkünden çok daha hassas ve hızlı bir şekilde mücadele edebilecekleri bir geleceğe işaret ediyor.

Öpüşme insanlar arasında evrensel değildir, bugün bile bazı kültürlerde yeri yoktur. Bu da bize, çoklukla düşündüğümüz gibi, doğuştan gelen ve içgüdüsel bir davranış olmadığını gösterir. Bir başka olasılık da, öpüşmenin “öperek besleme”den evrimleşen öğrenilmiş bir davranış olmasıdır; öperek besleme, bazı kültürlerde annelerin bebeklerini ağızdan ağıza çiğnenmiş yiyecek geçirerek besleme yöntemidir. Gerçi modern yerel kültürlerin bazılarında öperek besleme uygulansa da sosyal öpüşme yer almaz. Öpüşme ayrıca kültürde yer edinmiş bir ön hazırlık davranışı da olabilir; en azından derin veya erotik öpüşme şekli, cinsel birleşmenin bir ifadesi, alternatifi veya tamamlayıcısıdır.

Durum ne olursa olsun, öpüşme davranışı sadece insanlara özgü değildir. Bonobo maymunları gibi primatlar sık sık birbirini öper, kedi ve köpekler birbirini ve başka hayvanları yalar ve onlara burunlarını sürter, salyangoz ve böcekler bile duyargalarını oynatarak birbirine temas eder. Tabii bütün bu davranışlar, öpüşmeden ziyade hayvanların birbirini temizlemesi, koklaması veya birbiriyle haberleşmesi de olabilir; ancak öyle bile olsa davranışları güven ve bağlanma gerektirir ve bu duyguları güçlendirir.

Günümüzde halen evrimin bilim insanları tarafından "şüpheyle yaklaşılan" ve "kabul edilmemiş", sadece bir "teori" olan, dolayısıyla "ispatlanamamış" bir "düşünce" olduğuna dair söylentiler halk arasında dolaşıyor, dolaştırılıyor. Bu işteki ilk tuhaf taraf, biyoloji ve ilgili dallarda çalışmalar yapan tüm bilim insanlarının %95'inden fazlası (kimi kaynağa göre %99 civarı) evrimi kabul etmektedir (buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan ve benzerlerinden bilgi alabilirsiniz). Diğer gülünç taraf, bir doğa yasasını, bir bilim insanının bilimsel bir temelde reddedebileceğini iddia etmekten kaynaklanıyor. Tabii şu anda bilimin içinde olmayan toplumlarda evrimin neden yasa olduğu bilinmediği, Evrim Teorisi'nin ne olduğunun anlaşılmadığı ve "evrim" ile "Evrim Teorisi"nin birbirinden farklı şeyler olduğu algılanamadığı için, bu tür sanrılar da kısmen anlayışla karşılanabilmektedir. Ancak sözü edilen bu konularda bir miktar bilgi edinen kişiler, evrimin bilimsel düzlemde reddedilebilir bir kavram olmadığını kolayca göreceklerdir. Yani birilerinin evrimi reddetmesi, kütleçekimini reddetmesi kadar absürttür. İkisi de benzer şekillerde gözlenmiş, test edilmiş, algılanmıştır. İki konuyla ilgili de teoriler bulunmaktadır; ancak bir doğa yasası ile, o yasaya yönelik bilimsel teori birbirine karıştırılmamalıdır. Evrimin doğada gerçekleştiği tartışılabilir bir konu değildir. Tıpkı bıraktığımız topların yere düşüp düşmediği gibi... Ancak bu yasaların neden ve nasıl işlediği elbette tartışılabilir; zaten gözlem ile bilim arasındaki fark da buradadır diyebiliriz. Herkes gözlem yapar; ancak sadece "neden" ve "nasıl" diye sorabilenler bilim üretebilirler. Teoriler de, bu sorulara aranan cevaplardan doğarlar. Tüm bunları öğrenmek için, 3 yazıdan oluşan Bilimsel Yöntem yazı dizimiz okunabilir.

Bu makalemizde ise halk arasında evrimle ilgili yanlış anlaşılmalardan ziyade, bilim düşmanlarının kendilerini haklı çıkarmak için bilimsel cemiyeti de sahtekar bir şekilde yanlarına çekme çabalarına değinmek istiyoruz. Halk üzerinde, sanki evrim bilim camiasında kabul edilmiyormuş, büyük bir ret varmış, bilim insanları evrimi umursamıyormuş gibi bir algı yaratılmaya çalışılmaktadır. Bu elbette saçmalıktır. Ancak kimi zaman, bu tür iddiaların saçmalıklarını görmek için, çarpıcı verilerden söz etmek faydalı olmaktadır. Biz de burada, tüm Dünya'daki bilim insanlarını çatısı altında toplayan bir bildiriyi ve bu bildiriye imza atan kurumları inceleyeceğiz.

Mustafa Fehmi Kubilay (15 Kasım 1906, Adana – 23 Aralık 1930, İzmir), Türk öğretmen ve asteğmendir. Kubilay Olayı olarak tanımlanan ve Menemen'de Mustafa Fehmi Kubilay, Bekçi Hasan ve Bekçi Şevki'nin 23 Aralık 1930'da cumhuriyet karşıtı bir grup tarafından öldürülmesiyle başlayan ve faillerin (ve ilgili görülenlerin) yargılanmasıyla devam eden, Ocak-Şubat 1931 aylarını kapsayan olaylar zincirinin simgesi olan Türk askeridir. Hüseyin Karavana ve Zeynep Hanım'ın çocukları olan Fatma, Demir ve Ali'nin ardından, 15 Kasım 1906 tarihinde Adana'nın Kozan ilçesinde dünyaya gelen Kubilay, ailesiyle birlikte 1912'de İzmir'e göç etti. Daha sonra, akrabalarının da bulunduğu Aydın'a taşındılar. Kubilay, Aydın'da temel eğitimini aldıktan sonra, 1919'da Yunan isyanlarının belirtileri ortaya çıkınca ailesiyle birlikte Antalya'ya taşınmak zorunda kaldı. Ancak, taşındıktan kısa bir süre sonra babası hayatını kaybetti.

Antalya'da Darülmuallimin'in üçüncü sınıfındayken, okulun kapanması üzerine ailesiyle birlikte tekrar İzmir'e döndü. İzmir'de eğitimine devam eden Kubilay, özellikle tarih derslerine olan ilgisi ve Kubilay Han'a duyduğu hayranlık nedeniyle, arkadaşları tarafından "Kubilay" lakabıyla anılmaya başlandı. Bu lakap, onun yaşamında önemli bir yer tuttu ve adı Mustafa Fehmi Kubilay olarak bilinmeye başladı.

Bu yazının amacı; matematiğin sınavlar için öğrenilen bir ders değil, tanım-teorem-kanıt kavramları ile mantığın, anlamanın ve gerçeğin temel alındığı bir “alan” olduğunu göstermektir. Bu yazıda yer alan kitaplar ve adı geçen matematikçilerin önerileri, dik ve zorlu yamaçlarla örülü matematiğin olağanüstü güzelliğini keşfetmemizi sağlayacaktır. Bu güzelliği görebilmek için o zorlu tepeye tırmanmamız gerekiyor tabii; hazırsanız başlayalım.

Öncelikle yazının çeşitli yerlerine konuyu desteklemesi açısından bazı bağlantılar eklediğimi belirtmeliyim. O bağlantılardaki içeriği okumadan/izlemeden sonraki paragrafa geçmemeye çalışın: Matematiğin, zorlanmanın ve aklımızdan şüphe duymanın ne demek olduğunu o içerikleri üreten kişiler sayesinde daha iyi anlayacağız.

Hiç düşündünüz mü, tükettiğimiz etlerin "kırmızı" veya "beyaz" olarak kategorize edilmesinin ardında yatan sebepler neler? Mesela tavuk eti neden "beyaz" da, dana eti "kırmızı"? Hele ki bu farklı renkteki etlerin insan sağlığı üzerinde farklı etkileri olduğu düşünülecek olursa, bu renkler bir anda daha da büyük bir öneme kavuşmaktadır. Bu yazımızda, hayvan etlerinin renklerini belirleyen unsurları inceleyecek ve bunların bizim için önemine bir bakış atacağız.

Öncelikle şunu anlamamız gerekiyor: Et dediğimiz şey, kesim işleminden geçirilmiş hayvan kasıdır. Yani tükettiğimiz etler, hayvanların kas dokusudur. Bu, tıpkı sizin kol veya bacak kaslarınız gibidir. Et dokusu (yani kaslar), neredeyse tamamen protein kolajen içeren bir bağ dokusu tabakası ile çevrilidir ve üç ana bileşenden oluşur: su, protein (bağ dokusu) ve yağ. Etin pişirildiğinde kahverengine dönüşmesini sağlayan ise etteki karbonhidrattır (şeker). Bu karbonhidrat olmasaydı, ette istenen lezzet ve renk elde edilemezdi.