İnsan gözüne, durağan nesneler tam da öyle görünür: tamamen hareketsiz ve durgundurlar. Ama nesneleri tek tek atom ölçeğinde görmemizi sağlayan bir kuantum merceği verilseydi, masamızda boş boş duran bir elma, muazzam bir hareket halinde titreşen parçacıkların iç içe geçtiği bir çorba gibi görünürdü.

Son birkaç on yılda fizikçiler, atomları neredeyse durma noktasına gelece, yani bilimsel tabiriyle "hareketsel temel duruma" gelecek düzeyde süper-soğutmanın yollarını bulmayı başardılar. Fizikçiler bugüne kadar milyonlarca atomdan oluşan bulutları veya nanogram ölçeğindeki cisimler gibi küçük nesneleri, bu tür saf kuantum hallerine dönüştürdüler.

Çok güzel bir söz vardır: "Yalancılık meslek dalı ilan edilmeli artık, o kadar çok ustası var ki...",

Ne kadar haklı bir söz öyle değil mi? çünkü günümüzde nereye baksak, bir sahtekarlık görüyoruz. Artık iyi yalan konuşan insanlara "zeki" denmektedir. İyi yalan konuşan insan gerçekten de böyle midir? politikacılar zeki midir? veya o absürt eserleri ile insanları kandıran kişisel gelişim yazarları zeki insanlar mı?

Hayvanlar Alemi’ndeki en yakın akrabamız olan bonoboların insanlara olan benzerlikleri düşündüğümüzden de fazla olabilir. Şempanzelerin kuzeni olan büyük kuyruksuz maymunların, ilk insan atalarımız gibi aletler yapıp, kullanabildikleri gözlemlendi. Araştırmacılar, bonoboların dallardan mızrak yaptıklarına, taşları ve boynuzları ise hançer, spatula, kürek ve çekiç olarak kullandıklarına tanık oldular.

Görselde, bonoboların gömülü haldeki yemeği çıkarmaya çalışırlarken bir ağaç dalını bir kaldıraç gibi kullanarak engel teşkil eden taşlardan kurtulduklarını görüyoruz. Bilim insanları, bonoboların alet kullanımının ilk insanlar tarafından kullanılmış Eski Taş Çağı teknolojisi ile benzerlik gösterdiğini ve bu durumun, ilk insanların alet kullanımına ilk olarak nasıl başladıklarına açıklık getirebileceğini söylüyorlar.

Bir önceki yazımızdan hatırlayabileceğiniz gibi, artık uyum başarısının ne olduğunu, evrimi neden etkilediğini ve bir popülasyondaki ortalama uyum başarısının ne anlama geldiğini biliyoruz. Bu yazımızda da bu konu üzerinden giderek çeşitli popülasyonları, farklı genotip dağılımlarına göre analiz etmeyi öğreneceğiz. Böylece farklı seçilim baskıları altında, farklı genotiplerin ne yönlere doğru evrimleşebileceğini tahmin etmeyi ve hesaplamayı öğrenmiş olacağız. Ancak başlamadan önce, ortalama uyum başarısının nasıl hesaplandığını hatırlayalım ve bunun matematiksel anlamını bir örnek üzerinden görelim. Hatırlayacak olursanız ortalama uyum başarısını şöyle hesaplıyorduk:

Hatırlayacağınız gibi burada F harfiyle belirtilenler genotip frekanslarını (örneğin AA genotipinin popülasyon içerisinde bulunma sıklığını), omega (ω) işaretiyle gösterilenlerse, o genotipin çevreye uyum başarısını ifade etmektedir. Dolayısıyla her bir genotipin uyum başarısını, o genotipin bulunma sıklığı ile çarparak sonuçları topladığımızda, popülasyonun ortalama uyum başarısını elde etmiş oluruz. Bu tıpkı şu soruyu çözmeye benzer: 

Satürn'ün en büyük uydusu Titan, özellikle Dünya'nınkine benzer şekilde nitrojenden oluşan ancak önemli konsantrasyonlarda metan ve etan içeren yoğun bir atmosfere sahip olan yapısı ile Güneş sistemimizin önemli uyduları arasındadır. Hidrokarbon açısından zengin bir yüzeyle birleşen bu atmosferik bileşim, Titan'ı bilimsel keşifler için önemli bir hedef hâline getirmektedir.

Titan'ın yoğun atmosferi, bu zamana kadar yüzeyinin çoğunun doğrudan gözlemlenmesini engellemiştir ve NASA'nın Cassini-Huygens gibi misyonlarını bu uydunun gizemlerini açığa çıkarmaya teşvik etmiştir. Bu görevler tarafından toplanan veriler sayesinde Titan'ın manzarası; denizler, göller, nehirler ve rüzgârın etkisiyle şekillenen geniş kum tepeleriyle karakterize edilen, hepsi aktif bir jeolojik ve hidrolojik sistemin göstergesi olan çeşitli arazileri ortaya çıkarmıştır.

Bir nükleer reaktör, belirli elementlerin atomlarının parçalanmasından kaynaklanan enerji salınımı sürecini kontrol eder. Bir nükleer güç reaktöründe açığa çıkan enerji, elektrik üretmek üzere buhar elde etmek için ısı olarak kullanılır. Bir araştırma reaktöründe asıl amaç, çekirdekte üretilen gerçek nötronları kullanmaktır. Çoğu deniz reaktöründe ise buhar, itici güç olarak doğrudan bir türbini çalıştırır.

Elektrik üretmek için nükleer enerji kullanma prensipleri çoğu reaktör türünde aynıdır. Yakıt görevi gören atomların sürekli bölünmesinden açığa çıkan enerji, gaz veya suya ısı olarak transfer edilir ve çoğu fosil yakıt tesisinde olduğu gibi, elektrik üreten türbinleri çalıştıracak olan buharı üretmek için kullanılır.

Kendinizin ve karşınızdakinin sahip olacağı elma sayısını belirleyeceğiniz bir oyun hayal edin. Ancak size söylendiğine göre, oyunda nihai olarak kazanmak ya da kaybetmek yok; sadece farklı şartlar altında nasıl düşündüğünüzün tespit etmeye çalışıldığı söyleniyor. Önünüzde üç seçenek var: A seçeneğinde, kendinize 10 elma alırken karşınızdakine hiç elma vermeyeceksiniz; B seçeneğinde, siz 2 elma alırken karşınızdakine 1 elma vereceksiniz; C seçeneğinde ise siz 4 elma alacaksınız, karşınızdaki ise 7... Hangisini seçmek isterdiniz?

Herkesin bu oyunda kullanacağı strateji farklı olacaktır. Bu oyunlarda "evrensel olarak geçerli" bir strateji olabilir veya olmayabilir; ancak her oyunda, tamamen rastgele tercihler yerine, genellikle en azından bir tane "mantıksal olarak desteklenebilir" strateji olacaktır. İşte bu oyunlar ve bunlar dahilinde kullanılan stratejiler Oyun Kuramı veya Oyun Teorisi isimli, ekonomi, savaş politikası, felsefe, mühendislik, bilgisayar bilimleri, işletme ve hepsinden önemlisi, biyoloji alanlarını kapsayan disiplinler arası matematiksel bir kuram çerçevesinde incelenir. Oyun Kuramı, bir katılımcının yaptığı seçimlerin diğer katılımcının kararları üzerinde etkisinin olduğu, rekabetçi oyunlarda izlenebilecek olan uzlaşmacı stratejileri analiz eder.