Uluyan maymunlar, Yeni Dünya maymunları grubuna dahildirler ve bu grubun en büyük cüsseli üyelerini oluştururlar. Bu vokal primatlar ayrıca tutucu (kavrayıcı) kuyrukları ile bilinirler. Bu kuyruğu, ekstra bir kol gibi dallardan sarkmakta kullanırlar. Bu kuyruğun işlevi, uluyan maymunlar için oldukça önemlidir çünkü nadiren ağaçlardan yere indikleri görülür. Eski Dünya maymunlarında ise bu tipte bir kuyruk mevcut değildir. Uluyan maymunların siyah, kahverengi veya kırmızı olabilen uzun, kalın saç ve sakalları vardır. Kırmızı uluyan maymunlar doğada en sık görülen uluyan maymun türüdür. Çok sayıda uluyan maymunun sabaha karşı verdikleri koro üç kilometre uzaktan duyulabilecek kadar şiddetlidir.

Uluyan maymunların boyutları yaklaşık bir köpek kadardır. Buna rağmen yeryüzü üzerindeki karasal canlılar arasında en güçlü seslerden birine sahiptirler. Bu güçlü sesi çıkarabilmelerini sağlayan hiyoit (dil kemiği) denilen ve hava kesesi içeren, fincan şeklindeki bir kemiktir. Jacob C. Dunn ve ekibi çeşitli uluyan maymun türleri ile yaptıkları çalışmada bu yapının işlevini ortaya koyabilmek için 250'den fazla hiyoit kemiğini 3D lazer taramaları ile analiz ederek en küçüğünden en büyüğüne bu kemiklerdeki çeşitliliği incelediler.

Üretken yapay zeka (İng: "generative AI") teknolojileri, şiir ve bilgisayar programları yazabiliyor ya da Hollywood filmlerinden fırlamış gibi görünen oyuncak ayı resimleri ve çizgi film karakterlerinin videolarını yaratabiliyor.

Şimdi ise yeni yapay zeka teknolojisi, DNA'nızı düzenleyebilecek mikroskobik biyolojik mekanizmalar için planlar üreterek bilim insanlarının hastalıklarla bugünkünden çok daha hassas ve hızlı bir şekilde mücadele edebilecekleri bir geleceğe işaret ediyor.

Klinik terminolojilerde "mitomani" veya "pseudologia fantastica" olarak da bilinen patolojik yalan, kompulsif veya alışkanlık haline gelmiş, derin ve kronik bir yalan söyleme davranışıdır. Günlük yaşamın bir parçası olarak bireyler tarafından söylenen tipik yalanlardan farklı olarak patolojik yalanlar süreğen, orantısız ve herhangi bir kazanç elde edilemeyecek durumlarda bile söylenmeleriyle ayırt edilirler. Bu tür yalanlar "patolojik" olarak kabul edilir, çünkü yalnızca yalan söyleyen bireyin değil, aynı zamanda çevresindekilerin de hayatını bozar ve bu nedenle önemli psikolojik, sosyal ve bazen de yasal sonuçlar doğurur.

Patolojik yalancıların söylediklerinin doğru olmadığını anlayıp anlamadıkları net değildir. Bazı insanlar söyledikleri şeyler açıkça yanlış olsa bile bunlara inanırlar. Diğer patolojik yalancılar ise ancak yalanları kanıtlandığında yalan söylediklerini kabul ederler.

Zaman Felsefesi diğer felsefe disiplinleriyle farklı türden ilişkiler kuran bir çalışma alanıdır. Dil-zaman ilişkisi, fenomenoloji, din felsefesi ve fizik felsefesi gibi alanlardaki zaman tartışmaları tarihsel olarak güncelliğini bir şekilde korumaya devam etmektedir. Ancak biz çağdaş tartışmaları tanıtarak analitik zaman felsefesindeki A ve B serisi yaklaşımlarını kısaca tanıtmayı amaçlıyoruz.

Zaman felsefesinin hem diğer alanlarla ilişkisine dair en güzel örneklerden biri hem de felsefe tarihindeki konumu Augustinus’un idrak etmeyi şimdiki zaman, hatırlamayı geçmiş zaman ve beklentiyi gelecek zamanla ilişkilendirmesi olabilir. Bilişsel süreçler ile zaman arasında böylesi bir ilişki kurmak dönemin şartlarına göre bir hayli heyecan verici. Bu ilişki kurma tarzı farklı biçimlerde modern dönemde de devam edecektir. Ancak yazımız içerisinde bu tarz zaman felsefesi çalışmalarından söz etmeyeceğiz. Bu nedenle profesyonel felsefeyle ilgilenmeyen Türk okuyucular Heidegger, Bergson, Husserl ya da Paul Ricoeur gibi filozofların olmadığı bir zaman felsefesi çalışmasının nasıl mümkün olacağını merak edebilir. Özellikle McTaggart ile başlayan analitik zaman felsefesi hakkında bir giriş yazısı yazmayı amaçladığımız notunu özellikle düşelim. 

Bilim tarihinde ilk defa astronomlar, yaşamın temeli olan metil siyanit (CH3CN) gibi karbon temelli karmaşık organik molekülleri MWC480 isimli genç bir yıldızın etrafındaki ön galaksi diski içerisinde tespit etmeyi başardılar! Atacama Büyük Milimetre (Altı) Dizisi (ALMA) sayesinde yapılan keşif, Dünya ve Güneş'i doğuran koşulların Evren'imiz içerisinde bize özgü olmadığını yeniden doğruluyor. Yeni ALMA gözlemlerine göre MWC480'deki metil siyanit oranı, Dünya'nın bütün okyanuslarını doldurabilecek miktarda! Araştırma sonuçları Nature dergisinde yayınlandı.

Hem bu molekül, hem de daha basit kuzeni olan hidrojen siyanit (HCN), yeni oluşan yıldızın etrafındaki galaktik diskin soğuk dış bölgelerinde tespit edildi. Bu bölge, astronomların Güneş Sistemi'mizin etrafındaki Kuiper Kuşağı'yla özdeş olarak gördükleri bir bölge. Kuiper Kuşağı, Güneş Sistemi'mizin Neptün-sonrası bölgesini saran, buzul yapılı göktaşları ve kuyruklu yıldızlardan oluşan bir bölgedir.

Newton fiziğinde kütleyi nasıl ele aldığımızdan daha önce bahsetmiştik. Newton fiziği, her ne kadar günlük hayatımızda işimize yarasa da ışık hızına yaklaştıkça yanlış tahminlerde bulunmaktadır. Bu tarz durumlarda, Newton fiziğinin çok daha genel bir hali olan özel görelilik teorisini kullanmamız gerekir.

Özel görelilik teorisi, 1905 yılında Einstein tarafından ortaya atıldığında uzay ve zaman anlayışımız üzerinde devrimsel bir değişim yarattı. Uzay ve zaman dediğimiz kavramların, sezgilerimizin bize söylediğinin aksine, değişmeyen mutlak şeyler olarak değil; ama farklı hızlardaki gözlemciler tarafından farklı ölçülen kavramlar olduğu ortaya çıktı. Dahası görelilik, sadece uzay ve zaman hakkındaki sezgilerimizin değil, ama aynı zamanda kütle hakkındaki sezgilerimizin de yanlış olduğunu bize gösterdi.

Günümüzde gelişen teknoloji ile beraber gelen fayda ilişkisi yanında birtakım sorunları da beraberinde getiriyor. Bu sorunlar, doğada biyosfer ve ekosistemler üzerinde etkili olduğu gibi insan sağlığı ve yaşamı üzerinde direkt veya dolaylı yollardan etkili olabiliyor.

Geçmişten bugüne uzanan, bugünden geleceğe uzanacak olan teknolojik gelişmelerin insan ve çevresi üzerinde olan etkileri iyi veya kötü bir etkileşimi ifade eder. Sanayi devrimi ile başlayan ve diğer endüstri devrimleri ile günümüze uzanan gelişmelerin sonucunda bugün Yapay zekâ çağı olarak tanımlanan bir çağa adım atmış bulunuyoruz.

Bilimle ve özellikle de evrimle ilgili tartışmalarda sıklıkla karşılaşırsınız: Geçmişte veya bugün, halihazırda gerçekleşmiş, olmuş, bitmiş olayların matematiksel gerçekleşme ihtimallerinden söz ederek bunların ne kadar sıra dışı olduğunu ve dolayısıyla doğal yollarla var olamayacağı iddia edilir; yaratılışçılık gibi bilim dışı akımların primi/reklamı bu şekilde yapılır. Çoğu zaman bu hesaplar zaten hatalı bir şekilde yapılmaktadır; ancak doğru yapılsa bile, bu yaklaşım tamamen hatalıdır ve size doğayla ilgili hiçbir bilgi veremez! İzah edelim:

Olasılık ve istatistik matematiğinin kötüye kullanılmasın ne kadar yaygın olduğunu, Mark Twain tarafından meşhur edilen ve muhtemelen ilk olarak İngiliz eski başbakanı Benjamin Disraeli tarafından sarfedilen şu sözlerden anlayabilmekteyiz:

sevgili arkadaşlar,

nostalji duygumuzu pekiştirerek başlayayım. çocukken, bir cumartesi günü perdelerimizin arasından bir güneş ışığı sızar, sıcacık, pasparlak olurdu ve kuş seslerini beraberinde getirirdi. huzurla esner, sağa sola döner ve pişen yumurta kokusunu alırdık. içeri sızan güneşin sıcaklığını tenimizde hissederken perdeleri açardık. birden gözlerimiz kamaşırdı. sıcacık, huzurlu ve güvenli...

13.8 milyar yıl önce, Evren'in sahip olduğu tüm madde ve enerji, sadece bir insan boyutundaki bir küreye sığacak hacme sıkışmış hâldeydi. Tüm bu enerjinin bu kadar küçük bir alanda toplanmış olmasına rağmen, yine de bir kara deliğe dönüşmedik. Bunun yerine, Evren, enerji yoğunluğunu o kadar isabetli biçimde dengeleyen hızla genişledi ki, ölçülmüş tüm kozmik tarihimiz boyunca, çökme ve genişleme arasındaki o ince çizgide yürümeyi başardık.

Bugün Evren'de gördüğümüz her şey, her yöne doğru yaklaşık 46 milyar ışık yılı boyunca uzanıyor ve bilim insanları bu yolculuğun başlangıç anını daha sıcak, daha yoğun, daha düzgün ve daha hızlı genişleyen bir döneme kadar takip edebiliyorlar. Birçok teorisyen gibi siz de bu dönemden çok daha öncesine, istediğiniz kadar yoğun ve sıcak olan bir tekillik dönemine kadar gitmek isteyebilirsiniz. Ancak Evren'in doğumu hakkındaki çoğu yanlış anlaşılmanın temelinde, bu heves yatıyor. Çünkü netice itibarıyle Büyük Patlama, Evren'in başlangıcı değildir; bu onur, Kozmik Enflasyon'a aittir ve herkesin bunun neden olduğunu anlaması gerekmektedir.