Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Gregor Mendel Kimdir? Bir Rahip, Nasıl "Genetiğin Babası" Unvanına Erişti?

Gregor Mendel Kimdir? Bir Rahip, Nasıl "Genetiğin Babası" Unvanına Erişti? Ceska Televize
6 dakika
41,233
Evrim Ağacı Akademi: Bilim İnsanları ve Biyografileri Yazı Dizisi

Bu yazı, Bilim İnsanları ve Biyografileri yazı dizisinin 5. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Charles Darwin'in Dini İnancı Neydi? Din ve Tanrı ile İlgili Görüşleri Nelerdi?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Gregor Johann Mendel, 20 Temmuz 1822 tarihinde, o zamanlar Avusturya İmparatorluğu sınırlarındaki Heinzendorf bei Odrau, (günümüzdeki adıyla, Çek Cumhuriyeti) sınırlarındaki Hynčice kasabasında, babası Anton Mendel ile annesi Rosine Mendel (Schwirtlich) tarafından sürdürülen ve 130 yıldır Mendel ailesine ait olan bir çiftlikte doğmuştur. Ailenin üç çocuğundan ortancasıdır; bir büyük ablası (Veronica) ve bir küçük kız kardeşi (Theresia) vardır.

Mendel de, ailesi gibi küçüklüğü boyunca çiftlikte çalışmıştır. Özellikle arıcılığa ilgi duymuştur. Daha sonraları, Opava'da bulunan Gymnasium'da (Almanya'da üniversiteye hazırlık okullarının adı) eğitim görmüştür. Sonrasında ise, 1840-43 yılları arasında, Olomouc Üniversitesinde hem pratik ve teorik Felsefe ve hem de Fizik bölümlerinde okumuştur.

Tüm Reklamları Kapat

Felsefe Fakültesinin dekanı olan Johann Karl Nestler, o dönemlerde, uzun bir süredir bitki ve hayvanların, özellikle de koyunların kalıtımsal özellikleri ile uğraşmaktaydı. Yani o dönemlerde, anne-babadan yavrulara birtakım özelliklerin aktarıldığı bilinmekte; ancak bunun mekanistik özellikleri bilinmemekteydi.

1843 senesine gelindiğinde, Fizik Bölümündeki profesörlerinden Friedrich Franz'in tavsiyesi üzerine Mendel, Brnou'daki Agustinyen St. Thomas Manastırı'nda papazlık eğitimine başladı. Burada ilginç bir bilgi olarak şu verilebilir. Aslında, Mendel'in tek adı Johann'dır. Ancak dini hayata girmesiyle birlikte Gregor adını da alacaktır. Daha sonra, 1851 yılında Viyana Üniversitesi'ne eğitim için gönderildi ve tüm masrafları kilisenin başrahibi tarafından karşılandı. Viyana Üniversitesinde ünlü fizikçi Christian Doppler'den dersler aldı. Daha sonra, 1853 yılında manastırına geri döndü ve burada Fizik öğretmeni olarak çalışmaya başladı. 1867 yılında ise başrahip oldu.

Tüm Reklamları Kapat

Mendel, manastırdaki görevi yanı sıra, manastırın bahçesinde bitkiler üzerinde artık herkesin bildiği o meşhur deneyleri yapmaya başladı.[3] Üstelik sadece bununla da yetinmedi, manastıra bir arı evi inşa ettirerek burada kendi hazırladığı petekler aracılığıyla arılar üzerinde çeşitli deneyler yaptı. Hatta bununla da yetinmeyerek astronomi ve meteoroloji üzerinde de araştırmalar yaptı. Bu alanlardaki başarı ve girişkenliğini de 1865 yılında kendisinin sıfırdan kurduğu Avusturya Meteoroloji Birliği örneğinden anlayabiliriz. Hayatı boyunca yayınladığı makalelerin çoğu meteoroloji alanındaydı

Ancak yine de günümüzdeki ünü, manastır bahçesinde uzun yıllar üzerinde çalıştığı bitki kalıtımı hakkındaki deneylerinden kaynaklanmaktadır. Manastırda, eski başrahip Napp tarafından düzenlenmiş 2 hektarlık (20.000 metre kare) aşırı geniş bahçede deneylerini sürdürmekteydi. Bu bitkiler üzerinde çeşitlilik, kalıtım, değişim gibi konularda incelemeler, araştırmalar ve deneyler yapmaktaydı. 1856 ile 1863 yılları arasında tam 29.000 bezelye (Pisum sativum) ekmiş ve yetiştirmiştir.

Bu deneylerde, kelimenin tam anlamıyla on binlerce (30.000 civarında) çaprazlama yapmış, tüm sonuçları not etmiş ve istatistiki değerlendirmelerde bulunmuştu. Günümüz tarihçileri ve bilim insanları, Mendel'in Biyoloji konusunda bir dahi olmasa da, en büyük avantajının Matematik konusunda tam bir uzman olması ve çok geniş bir algı düzeyinde olmasını söylemektedirler. Bu gerçekten de, bu kadar çok sayıda çaprazlama, ekme ve biçme işi arasında deneyler yapabilmek ve her şeyi kontrol altında tutup takip edebilmek için bir şarttır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Öte yandan rahip olmasından kaynaklanan engin sabrı da, deneylerinin sürekliliğinde önem arz etmektedir, bu da göz ardı edilmemelidir. Sabrınızı test etmek istiyorsanız, 29.000 bitki ve 30.000 çaprazlama yerine, sadece temsili 50 bezelye tanesi (bitkinin kendisi değil, sadece tanesi) ve 100 çaprazlama (kutu içerisinde karışık halde bulunan farklı renkteki bezelyelerden rastgele seçerek çaprazlanmış gibi kabul etme) yapıp her birinin sonuçlarını not etmeyi deneyiniz. Bu sabır testinden sonra, bir de her çaprazlama için bitkileri özenle dölleyip, üremelerini bekleyip, tohumların büyüme süreleri boyunca sonuçları beklediğinizi, bunu 29.000 bezelye için yaptığınızı ve 30.000 defa tekrarladığınızı hayal edin. Ne demek istediğimizi ve Mendel'in sabır ve bilim tutkusunu ancak o zaman anlayabilirsiniz.

Mendel yasalarının detaylarına burada girmeyeceğiz; dilerseniz tüm detaylarını buradaki makalemizden okuyabilirsiniz.

Mendel, bitkiler üzerindeki araştırmalarını tamamladıktan sonra arılara dönüş yapmış ve onlar üzerinde hibridizasyon çalışmaları yapmıştır. O kadar ilginç hibritler elde etmiştir ki, bazı popülasyonlar ortam koşullarına dayanamayarak toplu olarak ölmüştür. 1868'den itibaren başrahip olmasıyla birlikte de bilimsel çalışmalarını neredeyse tamamen sona ermiştir.

Ölümü ve Sonrası...

Bilim Düşmanlarının Çabaları

Yaşam boyu öğrenmeyi kendine amaç edinmiş bir öğretmen, bir bilim ve din adamı olan Mendel (1822-1884), 6 Ocak 1884 yılında, Darwin'den 2 sene sonra, 61 yaşında, kronik böbrek iltihabı (nefritit) hastalığından ötürü ölmüştür. Ölümünden sonra yerine geçen başrahip, Mendel'in bütün çalışmalarını yakmış ve böylece manastırın taksonomi ile ilgili tavrını aklı sıra net bir şekilde ortaya koymuştur. Bu acınası ve alçakça hareketten ötürü Mendel'in yayınlanmamış pek çok yazısı yok olmuş, bir ömürlük emeklerin bir kısmı boşa gitmiştir. Neyse ki bilim, her zamanki gibi bir yolunu bularak sesini duyurmuş ve bilim düşmanlarını defetmiştir.

Mendel Genetiğinin Yeniden Keşfi

Çalışmaları, 1900'lerin başlarına kadar ortaya çıkarılmamış ve hak ettiği değere kavuşamamıştır. 1900'lerde Hugo de Vries ve Carl Correns, birbirlerinden bağımsız olarak Mendel Yasaları'nı yeniden keşfetmişlerdir. İki bilim insanı da Mendel'in öncelik ve üstünlüğünü kabul etmiş ve ona gereken kredileri/atıfları vermiştir. Hatta Vries'in, Mendel'in çalışmalarını okuyana kadar kendi araştırmasının sonuçlarını anlamadığı iddia edilmektedir. Vries'in çabaları sayesinde, Mendel'in araştırmaları birden patlama etkisi yaratmış ve bilim dünyasında hızla yayılmaya başlamıştır. Pek çok bilim insanı Mendel'in deneylerini tekrarlamış ve tıpatıp aynı sonuçlara ulaşmıştır. Bu sayede bulguların yayılması bir kat daha hızlanmıştır.

Tüm Reklamları Kapat

Modern Sentez

1900'lerin başlarına kadar bir canlının özelliklerini şekillendiren en önemli olgunun, fenotip, yani dış görüntü ve bunun çevresel ilişkileri olduğu sanılmaktaydı. Dönemin Biyometri (Biyoistatistik) Okulundan Karl Pearson, Mendel'in genetik yasalarına kesinlikle karşı çıktı ve kalıtımsal özelliklerin bu kadar büyük bir rol oynayabileceğini reddetti. Bu ekole en sert ve net cevap (ve daha da önemlisi araştırmalarla desteklenen bilimsel cevaplar), William Bateson tarafından verildi. Bateson, "genetik" kelimesinin ve konuyla ilgili pek çok terminolojinin fikir babasıdır. 1920'lere kadar Bateson ve destekçileri ile biyometriciler arasındaki tartışmalar şiddetli bir şekilde sürmüştür. Bu tartışmalar, 1918 yılında ünü Biyolog R. A. Fisher'ın Modern Sentez ismini verdiği sentez ile sona ermiştir. Bu senteze göre genetik ve fenotipik etkiler bir arada toplanmış, ikisinin de canlı için belli miktarlarda önem arz ettiği savunulmuştur. Günümüzde de bu güçlü anlayış sürmekte ve doğru olduğu sürekli olarak ispatlanmakta ve bu bilgi araştırmalarda sıklıkla kullanılmaktadır.

Fisher ve Eleştirileri

Fisher, sonraları Mendel'in araştırmalarını mercek altına almış ve bazı teknik hatalar bulmuştur. Örneğin Mendel'in bazı oranları hatalı bulduğunu, bazılarında ise önyargılı yaklaşım sonucunda veriler elde edildiği ileri sürmüştür. Yani Mendel'in, örneğin 1/3 oranına ulaşabilmek adına bazı önyargılı veya sansürlü çıkarımlar yaptığını iddia etmiştir. Ne var ki, bu eleştirilerin bir kısmı doğrulansa da, büyük bir kısmının Fisher'ın abartısı olduğu ve gerçek olmadığı daha sonradan Genetics dergisinde yayınlanan iki önemli makalede ileri sürülmüştür.[5], [6]

Sonuç

Uzun lafın kısası, Mendel çok büyük bir başarıya ulaşarak, henüz genlerin varlığı dahi bilinmezken, genetik prensiplerini ortaya koyabilmiştir. Bu, onun ne kadar ileri görüşlü ve iyi bir bilim insanı olduğunu ortaya koymaktadır.

Kendisini saygıyla anıyor, karanlık bir Dünya'da yaktığı mum ışığı (ve hatta daha fazlası) için kendisine teşekkür borç biliyoruz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Bilim İnsanları ve Biyografileri Yazı Dizisi

Bu yazı, Bilim İnsanları ve Biyografileri yazı dizisinin 5. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Charles Darwin'in Dini İnancı Neydi? Din ve Tanrı ile İlgili Görüşleri Nelerdi?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
32
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 23
  • Bilim Budur! 12
  • Muhteşem! 9
  • Umut Verici! 7
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 6
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • İnanılmaz 2
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • W. Bateson. (2009). Mendel's Principles Of Heredity: A Defence, With A Translation Of Mendel's Original Papers On Hybridisation. ISBN: 9781108006132. Yayınevi: Cambridge University Press.
  • M. Ridley. (2006). Richard Dawkins: How A Scientist Changed The Way We Think: Reflections By Scientists, Writers, And Philosophers. ISBN: 9780199291168. Yayınevi: Oxford University Press, USA.
  • ^ R. M. Henig. (2000). The Monk In The Garden : The Lost And Found Genius Of Gregor Mendel, The Father Of Genetics. ISBN: 9780395977651. Yayınevi: Houghton Mifflin Harcourt.
  • E. W. Mayr. (1985). The Growth Of Biological Thought: Diversity, Evolution, And Inheritance. ISBN: 9780674364462. Yayınevi: Belknap Press.
  • ^ D. L. Hartl, et al. (2007). Mud Sticks: On The Alleged Falsification Of Mendel's Data. Genetics, sf: 975-979. doi: 10.1093/genetics/175.3.975. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ E. Novitski. (2004). On Fisher's Criticism Of Mendel's Results With The Garden Pea. Genetics, sf: 1133-1136. doi: 10.1534/genetics.166.3.1133. | Arşiv Bağlantısı
Sıkça Sorulan Sorular

1865 yılında Gregor Mendel tarafından kurulmuştur.

6 Ocak 1884 yılında kronik böbrek iltihabı (nefritit) hastalığından ötürü ölmüştür.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 15:05:42 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/171

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Gregor Mendel Kimdir? Bir Rahip, Nasıl "Genetiğin Babası" Unvanına Erişti?. (20 Temmuz 2011). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/171
Bakırcı, Ç. M. (2011, July 20). Gregor Mendel Kimdir? Bir Rahip, Nasıl "Genetiğin Babası" Unvanına Erişti?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/171
Ç. M. Bakırcı. “Gregor Mendel Kimdir? Bir Rahip, Nasıl "Genetiğin Babası" Unvanına Erişti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 20 Jul. 2011, https://evrimagaci.org/s/171.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Gregor Mendel Kimdir? Bir Rahip, Nasıl "Genetiğin Babası" Unvanına Erişti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, July 20, 2011. https://evrimagaci.org/s/171.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close