Laboratuvar üretimi organların yerleştirilmesine bir adım daha yaklaşıldı. Bilim insanları ilk kez, canlı bir hayvana nakledilen laboratuvar üretimi hücrelerden tam fonksiyonlu bir organ geliştirdiler. Araştırmacılar, hastalıklara karşı korunmak için hayati önemi olan T hücreleri olarak bilinen bağışıklık hücrelerini üreten ve kalbin yanında bulunan bir organ olan timusu ürettiler.

Bilim insanları gelecekteki araştırmalarla birlikte, bu buluşun zayıf bir bağışıklık sistemi olan insanlar için yeni tedavilere ışık tutabileceğini ümit ediyorlar. Edinburgh Üniversitesi Rejeneratif Tıp Merkezi (MRC) araştırma ekibi bir fare embriyosundan fibroblast denen hücreleri çıkardı. Yeniden programlama denilen bir teknik kullanarak, fibroblastları tamamen farklı bir hücre çeşiti olan timus hücrelerine dönüştürdüler.

Evrimsel biyolojiye giriş yapacak biri, bu alanın kökenlerinin çok eskiler gittiğini bilmelidir. Bu tarihsel birikim, aynı zamanda teorinin gücünü de belirleyen unsurlardan birisidir. Tarihte, evrime dair görüşlerin ilk izlerine Antik Yunan'da rastlamaktayız.

Antik Yunan medeniyeti, daha sonra birçok bilimsel düşünceye temel oluşturacak fikirlerin ortaya atıldığı bir zaman dilimini kapsamaktadır. Bunlardan biri de canlılığın kökeni ve nasıl çeşitlendiği ile ilgili görüşlerdir. Bu yazımızda, Antik Yunan medeniyetinde canlılığın kökeni ve değişimiyle ilgili görüşlere bakış atacak, Evrim Teorisi'nin tarihsel temellerini inceleyeceğiz.

Sandra Bullock'un başrolünü oynadığı Netflix yapımı Bird Box filmi büyük yankı uyandırdı. Filmden türetilen memler her yerde! Kimi filme hayran kaldı, kimi ise yerden yere vurdu. Tıpkı geriye kalan tüm filmler gibi! Burada ise sorumuz şu: Bird Box, bize insan evrimin geleceği ile ilgili ne öğretebilir?

İnsanların halen evrimleştiğini biliyoruz; çünkü evrimleşmek zorundayız! Her ne kadar Doğal Seçilim'in etkisini kısmen kırabilmiş olsak da, Doğal Seçilim ne evrimin tek mekanizmasıdır, ne de evrimden söz edebilmek için sadece Doğal Seçilim'e odaklanmak yeterlidir. Evrimin matematiksel altyapısı, Hardy-Weinberg Dengesi'ne dayanır. Hardy-Weinberg Dengesi ise, şu 5 koşul sağlandığı sürece evrimin gerçekleşmeyeceğini öngörür:

Demokrasi, halkın kendisini yönetecek kişileri seçme otoritesinin olduğu bir yönetim biçimidir. Kelime, Yunancadaki δημοκρατία (dēmokratiā) sözcüğünden gelir ve "dēmos", yani "insanlar" ile, "kratos", yani "yönetme" anlamındaki sözcüklerden türetilmiştir. Dolayısıyla halkın kendi yöneticilerini seçtiği bir yöntemin köşe başında, adil ve düzenli aralıklarla yerleştirilmiş seçimler olmalıdır.^[1] Demokratik seçimlerde çok sayıda seçmen vardır ve ikiden fazla aday olmalıdır.

İyi ama... Yöneticileri nasıl seçeceğiz? Yani tam olarak hangi yöntemi kullanarak, bir kişinin yöneticimiz olmasını istediğimizi ilân edeceğiz? Genelde bu soru sorulduğunda, "E oylama yapılacak işte." gibi yanıtlar almaktayız. Bu doğru. Ancak oylamanın birçok farklı yöntemi olabileceği ve Dünya'nın büyük bir çoğunluğunda, olabilecek en kötü, en tehlikeli ve yönetilen-yönetici arasındaki ve farklı görüşlere sahip halk grupları arasındaki uçurumu en çok açmaya yönelik yöntemi uygulamakta ısrar edildiğini öğrenmek, birçoklarını şaşırtmaktadır. Oylamanın kaç farklı yöntemi olabilir ki? İşte bu sorunun cevabını arayan sosyal bilimler teorisine Oylama Teorisi veya Sosyal Tercih Teorisi adını vermekteyiz.

Modern biyoloji ders kitapları, yalnızca bakterilerin atmosferden azotu alıp yaşam için kullanılabilir bir forma dönüştürebileceğini iddia eder. Baklagiller gibi azotu sabitleyen bitkiler, bunu kök nodüllerinde simbiyotik bakteriler barındırarak yaparlar. Ancak yeni bir keşif, bu kuralı altüst ediyor.

2024 yılında yayınlanan iki makalede, uluslararası bir bilim ekibi ökaryotik bir hücre içinde bilinen ilk azot sabitleyici organeli tanımlıyor. Bu organel, prokaryotik bir hücrenin ökaryotik bir hücre tarafından yutulduğu ve simbiyozun ötesinde bir organele dönüştüğü süreç olan birincil endosimbiyozun tarihteki dördüncü örneğidir. UC Santa Cruz'da doktora sonrası araştırmacı ve son iki makaleden birinin ilk yazarı olan Tyler Coale şöyle anlatıyor:

Michael Lässig, 19 Ocak 2030 gecesi (hala yaşadığını ve gökyüzünün pırıl pırıl olacağını varsayarsak), Almanya'nın Cologne şehrindeki evinden dışarı adımını attığında dolunayı göreceğinden emin olabiliyor.

Lässig'in bunun gerçekleşeceğine dair bu güveni, gelecekten psişik mesajlar almasından kaynaklanmaz. Ay'ın dolunay halinde olacağını bilir; çünkü bunu ona söyleyen fizik bilimidir. Cologne Üniversitesi'nde fizikçi olan Lässig şöyle diyor:

Dünya’mızın düz değil de geoit (kutuplardan basık, ekvatordan şişkin) şekilde olduğu yüzyıllar boyunca bilinmesine karşın, günümüzde “Düz Dünyacılar” (İng.: Flat Earthers) denen bir kesim hâlen görülmektedir. Bu kişilerin bazıları Dünya’nın düz olduğuna inanmadıkları hâlde insanlarla alay etmek için bu tarz iddiaları yayabilirler; ancak bunların haricinde uzun yazılar, hesaplamalar ve videolar hazırlayıp, ortada bir “NASA komplosu” olduğuna inanıp sanki her birimiz aktör Jim Carrey’nin başrolde oynadığı The Truman Show (1998) filmindeki karaktermişiz gibi iddialarında ciddi olan insanlar da bulunmaktadır. İddialarını desteklemek amacıyla komplo teorilerine dikkat çekmeleri haricinde, bazılarının dinî referanslara da dayandıkları görülebilir. Yani kutsal görülen kitapların (Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim gibi) Dünya’nın düz olduğunu belirten ayetlere sahip olduklarını iddia ederler.

Daha rahat okunabilmesi için yazının devamında “Düz Dünya” için DD ve “Küresel Dünya” için KD kısaltmalarını kullanacağız. Öncelikle, DD iddialarını gündeme getiren ve güncel tutan çalışmalardan birine bakış atalım:

Uçakla seyahat etmek, kaygılarımız ve korkularımız ne derse desin, inanılmaz derecede güvenlidir. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından yapılan açıklamaya göre, uçakla ulaşım havacılık tarihinin en güvenli ulaşım sistemine dönüşmüştür. Bu, istatistiksel olarak her on milyon döngü için (bir döngü, bir kalkışı ve bir inişi içerir) bir tane bile korkunç bir başarısızlık olmadığı anlamına gelir.

Bir uçakla seyahat etmenin bir otomobilde seyahat etmekten çok daha güvenli olması, sezgisel olarak doğru hissettirmeyebilir; ancak Amerika Birleşik Devletleri'nde, her 100 milyon araçta mil başına yaklaşık 1,13 ölüm meydana gelirken her 100 milyon uçak milinde sadece 0,035 ölüm meydana gelmektedir. Başka bir deyişle, Amerika'da bir araba kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 114'te bir iken, bir uçak kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 9.821'de birdir.^[1][2]

Doğa, sürekli devinim halindedir. Büyük bir mücadele sürüp gitmektedir. Bu mücadele sonucudur ki doğal seçilim denilen hadise yaşanmakta ve canlılar evrimleşmektedir. Daha doğrusu DNA seviyesinde yaşanan mutasyonlar, ancak bu mücadele sonucunda onları kazanan yapmakta ve günümüze kadar geçen zamanda bu hali ile evrimleşme gerçekleşmektedir.

Öyleyse evrim süreci bir mücadele sürecidir. Bir doğa elemanı olan insanda da bu mücadelenin izleri bugünlere kadar gelmiştir. Aslında bu açıdan baktığımızda anlayabileceğimiz gibi, yaşadığımız toplumların belli başlı dinamikleri de doğadan pek farklı değildir. Nasıl ki doğanın değişimi canlı türlerini evrimleştiriyor ya da ortama yeni bir avcının gelmesi, kaynaklar anlamında mücadelede yeni şartları zorluyor ise toplum dinamiklerinde de bunlar görülebilir haldedir.